Başta Erzurum ilimizde olmak üzere, Doğu Anadolu Bölgesi ve Artvin’in bazı ilçelerinde çaya şeker karıştırılmaz bunun yerine küp şekerden kırılan şeker ağızda eritilerek çay içilir. Erzurum’un vazgeçilmezleri arasında bulunan bu gelenek 19. yüzyıldan gelmektedir. Çayın Erzurum’a geldiği yıllarda şeker olmadığı için kuru dut, kuru erik gibi meyveler tatlandırıcı olarak kullanılarak çay içiliyordu. Daha sonraları Rusya’dan şeker ithal edilmiş. Rusya’dan gelen şekerler kalıp halinde olup, taka-tuka denilen bir aletle kırılarak satılırmış. O zamanlar fakirlik olduğundan malın, yiyeceğin, kısacası her şeyin değeri daha çok bilinirmiş. Dolayısıyla, alınan şekerden daha uzun süre faydalanılabilmesi için tasarruflu olarak kullanılırmış. Bu nedenle de çay içilirken tatlandırıcı olarak kullanılan şeker, dişleriyle daha küçük parçalara ayırıp avurduna sıkıştırarak kullanıyorlarmış. Böylece bir kıtlama şekerle 4-5 bardak çay içilebilmektedir. Kıtlama kelimesi de, şekerin iki diş arasına koyularak kırılması sırasında çıkan “kıt” sesinden gelmektedir. Kıtlama çay içilen şekere Erzurum şekeri de denilmektedir. Kullanılan şeker, diğer şekerlere göre daha sert, uzun, şekilsiz ve zor eriyen 
bir şekerdir. Daha küçük parçalara ayırmak için bu şekere özgü makas ve küçük keserler vardır. Bu şekilde yoğun olmasına rağmen şeker oranı rahatsız edici değildir.
İlk başta maddiyat nedeniyle yapılan bu davranış daha sonraları alışkanlık haline gelmiş ve gencinden yaşlısına kadar çoğu kişi tarafından kullanılır olmuş. Öyle ki, Erzurum dışında bir yere yerleşmiş Erzurumlu ailelerde bazı kişiler aynı geleneği (alışkanlığı) devam ettirmişlerdir. Bu şekilde alışkanlık haline getirmiş olan kişiler şekeri çaya karıştırarak çay içememektedirler. “Kıtlama yaparak çayın tadına vardıklarını” söylüyorlar. Bunlarla birlikte Erzurum’da herhangi bir kahveye gittiğinizde çayın yanında kaşık gelmemektedir. Gelse bile kullanılan şeker, çayın içinde karıştırılmaya elverişli olmadığından, bir şey anlam ifade etmez.
Diğer taraftan diyet yapan bazı kişiler, şekerden vazgeçemeyen bazı diyabet hastaları, sağlıklı yaşam için üç beyazdan (un, tuz, şeker) kaçınan bazı kişiler daha az şeker tüketmek için kıtlama şekerle çay içmektedirler.
Kaynakça:
www.forumgerçek.com
ekþisözlük.com
Yazar: Çiğdem Aydın