Kelebekler ve güveler, bilimsel sınıflandırmada böcekler sınıfının pul kanatlılar (Lepidoptera) takımına dâhildir. En çok tür sayısına sahip canlılar olan böcekler, sayıları 1.000.000’den daha kalabalık bir omurgasız 
hayvan grubudur. Sayıları yıldan yıla eklenen yeni türlerle artmaktadır, şu an bu sayının 2.000.000’i bulduğu kabul edilir. Dünyada yaşayan hayvanların neredeyse % 90’ı böceklerdir ve her yerde bulunabilirler. Sınıflandırma, bilim insanları tarafından organizmaların birbirleriyle nasıl ilişkili olduğunu göstermek ve özelliklerine göre gruplamak için kullanılır. Kelebek ve güvelerin bilimsel sınıflandırması şöyledir:
Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube (Filum): Arthropoda (Eklem bacaklılar)
Sınıf (Clasis) : İnsecta (Böcekler)
Takım: Lepidoptera (Pulkanatlılar)
Kelebekler ve güveler aynı alemi, filumu (şubeyi), sınıfı ve takımı (Lepidoptera: pul kanatlılar) paylaşır. Lepidoptera takımı 126 familyaya, 180.000 farklı türe sahiptir. Bu türlerin yaklaşık 18.000’i kelebeklerdir.
Lepidoptera kelimesi, Yunanca’da pul anlamına gelen “lepis” ve kanat anlamına gelen “pteron” kelimelerinden oluşur. Kanatları iki çifttir ve büyüklükleri kelebeğin türüne göre değişebilir. Kanatlar bazı kelebek 
türlerinde ve bazılarının dişilerinde bulunmaz. Mikroskop altında bir kelebeğin veya güvenin kanadına bakıldığında kiremitlerin dizilişi gibi sıralanmış binlerce minik, kolayca görülmeyen renkli pullar fark edilir. Kanatlarında bulunan pullar küçük bir sarsıntıya uğradığında ya da dokunulduğunda kopar, hafifçe dökülerek toz şeklinde ele bulaşabilir. Pul denilen bu yapılar aslında uçları yassılaşan ve genişleyen, modifiye olmuş kıllardır. Kelebeklerin ve güvelerin, tozsu pul kanatlarından daha fazla benzerlikleri vardır.
Aynı takıma giren kelebekler ve güveler bu basamaktan sonra da farklı fiziksel özelliklerine göre ailelere (familyalara) ayrılırlar. Her iki böcek de tamamen uçan yetişkin formlara dönüşmeden önce yaşamlarına aç tırtıllar olarak başlar. Her ikisi de çiçeklerden nektar alır ve beslenmelerini mineral dolu durgun su ve çürüyen meyvelerin suyu gibi diğer sıvılarla tamamlar. Bu iki böcek türünün birçok ortak noktası olsa da aralarında çok sayıda fiziksel ve davranışsal farklılıklar da vardır. Aralarındaki fiziksel farklılıkları görmek genellikle kolaydır. Kelebekler ve güveleri birbirinden ayırmak için izlenebilecek bazı temel kurallar olduğu gibi bu kuralların istisnaları da olabilir.
Bir Kelebek ile Güve Arasındaki Fark Nasıl Anlaşılabilir?
Kelebekleri ve güveleri tanımlamaya yardımcı olacak bazı yollar, davranışsal ve anatomik farklar bulunur. Aşağıdaki kriterlere bakılarak kelebek ve güve ayrımı yapılabilir:
Gündüzcü veya Gececi olmak: Davranışsal açıdan, güveler çoğunlukla gececidir, geceleri uçarlar ve beslenirler fakat gündüzleri aktif olan güveler (saksağan güvesi gibi) de vardır. Öte yandan, kelebekler çoğunlukla gündüzcüdür yani gün boyunca aktiftir. Bu nedenle bir bahar günü öğleden sonrasında bir çiçekten beslendiği görülen kanatlı böcek büyük olasılık ile kelebektir. Bununla birlikte şafakta ve alacakaranlıkta uçan kelebekler de vardır.
Anten Yapıları: Bir kelebek ile güve arasındaki farkı anlamanın en kolay yollarından biri antenlerine bakmaktır. Antenlerinin ucunda genişlemiş topuz benzeri yapılar varsa, bakılan canlı bir kelebektir. Buna karşılık, güvelerin antenleri bir noktaya kadar incelen ve genellikle tüylü, tarak benzeri yapıdadır. Bazen kelebeklerin antenleri gibi incedirler ama uçlarında sopa gibi genişlemeler yoktur.
Dinlenme Sırasında Kanatların Konumu: Kelebekler ve güveler de dinlendikleri zamanlarda kanatlarını farklı şekilde tutma eğilimindedirler. Dinlenme halindeyken kelebekler genellikle kanatlarını sırtlarının üzerine, geriye doğru, dikey olarak katlar ve sadece kanatların alt kısımları görünür halde kalır. Güvelerin bir çoğu dinlenme halindeyken kanatlarını vücutlarına doğru yassılaştırma, yana doğru yayma, karınlarını gizleyen çadır benzeri bir şekilde tutma, sırtlarından aşağı doğru sarkıtma eğilimindedir. Böylece kanatların sadece üst yüzeyi görülebilir fakat güvelerin bazıları kanatlarını dikey veya açılı tutar.
Frenulum: Güvelerin kanatları, kelebek kanatlarından farklı olarak ön kanadı arka kanatla birleştiren frenulum denilen bir yapıya sahiptir. Böylece kanatlar uçuş sırasında birlikte uyum içinde çalışabilir. Kelebeklerin frenulumları yoktur.
Vücut İriliği ve Renkler: Güveler çoğu zaman şişman, dolgun ve tüylüdür; kelebekler genellikle daha büyük, ince, hafif ve pürüzsüzdür. Birçok kelebeğin kanatlarının üst tarafında canlı, parlak renkli işaretler vardır fakat alt kısımları daha soluk renklere ve desenlere sahiptir, bu da kanatları kapalıyken (yukarı doğru dik katlamış konumdayken) onları iyi kamufle eder. Çoğu canlı renklere sahip olsa da mat, kahverengi kelebekler de bulunabilir. Güveler genellikle daha donuk renkli kanatlara sahiptir. Madagaskar Gün batımı güvesi ve Urania leiluse (Yeşil şeritli uranya) gibi parlak renkli, rengârenk ve gün boyunca aktif, kelebek gibi görünen güveler de vardır.
Pupa Evresi: Kelebekler ve güveler yumurta vasıtasıyla çoğalır. Yumurta bırakarak çoğalır. Yumurtadan sonra larvalar (tırtıllar) çıkarak gelişir. Larvalar pupaya dönüşür. Pupa, larva ile yetişkinlik arasındaki ara aşamadır. Pupa dönemi bir koza içinde geçer ve başkalaşım 
tamamlandığında en sonunda erginleşirler. Kozadan çıkan kelebekler ya da güveler hemen uçamayıp katlanmış halde ıslak olan kanatları kuruduktan sonra uçabilirler. Kelebekler ve güvelerin pupa aşamaları biraz farklıdır. Kozalar ve krizalitler pupa için koruyucu örtülerdir. Hem güveler hem de kelebekler bir krizalit veya koruyucu kabukta metamorfoz döneminden geçer. Bununla birlikte, güveler, krizalitlerinin (pupaların) etrafını genellikle ipekten oluşturulmuş koza ile sarar, bazen onu yapraklarla veya döküntülerle kamufle eder. Bir kelebek sert, pürüzsüz ve ipek örtüsü olmayan bir krizalit yapar.
Yukarıda açıklanan farklılıklar bir böceğin kelebek mi yoksa güve mi olduğuna karar vermeyi kolaylaştırır ancak Lepidoptera takımının her üyesi, kelebek ve güve kategorilerine tam olarak uymaz. Güve benzeri niteliklere sahip kelebekler ve kelebek benzeri niteliklere sahip güveler de vardır. Zıpzıp böceklerinin güveler gibi tıknaz vücutları vardır ancak genellikle uçlarında az bir bükülme olan antenleri kelebeklerin antenlerine benzer. Kelebekler gibi, zıpzıplar da gündüzleri uçarlar fakat güveler gibi, daha soluk bir renge sahip olma eğilimindedirler. Ancak bir şekilde kelebek veya güveler gibi değildirler. Zıpzıplar, ön kanatları arka kanatlardan ayrı olacak şekilde kanatlarını kendilerine ait bir açı ile tutarlar.
Kelebekler ve Güveler Hakkında Bazı Gerçekler
-Kelebeklerden çok daha fazla güve türü vardır. Kelebekler ve zıpzıplar Lepidoptera takımının yüzde 6 ila 11’ini oluştururken, güveler Lepidoptera takımının yüzde 89-94’ünü oluşturur.
-Bir kelebeğin kanadına dokunulursa ve toz ovulursa kelebeğin uçamayacağı doğru değildir. Toz aslında çok küçük pullardır ve bir kelebek ömrü boyunca bu pulları döker.
-Kelebekler ve güveler holometabolözdür, yani yumurtadan tırtıla ve krizalitten erişkine kadar tam bir başkalaşım (metamorfoz) geçirirler.
-Dünyada bilinen en büyük kelebekler Birdwing kelebekleridir. Papua Yeni Gine’nin yağmur ormanlarındaki Queen Alexandra Birdwing (Ornithoptera alexandrae) adlı kelebek türü yaklaşık 28 cm’lik bir kanat açıklığına sahiptir. Tüm kelebekler içinde en nadir olanıdır. Yine aynı yağmur ormanlarında bulunan Goliath birdwing (Ornithoptera goliath) türü kelebek, ortalama 28 cm’lik kanat açıklığına sahip, Queen Alexandra Birdwing’den sonraki büyük kelebektir.
-Bilinen en küçük kelebekler, Kuzey Amerika ve Afrika’da bulunan Lycaenidae, su güzelleri yani maviler’dir. Kanat açıklıkları 0,635 cm ile1,27 cm arasındadır. Batı Cüce Mavisi en küçüğüdür.
-En yaygın kelebek, Kuzey Amerika, Afrika, Avrupa Asya, Yeni Zelanda Avustralya, Bermuda ve Hawaii’de bulunan lahana kelebeğidir. Yeni Zelanda’da bunlara yalnızca “beyaz kelebek” denir.
– Atlas güveleri (Saturniidae) 30,48 cm kadar geniş kanat açıklığına sahip olan, bilinen en büyük güvelerdir.
-Bilinen en küçük güve, kanat açıklığı 0,238125 cm ( 3/32 inç) kadar olan cüce güveler (Nepticulidae) familyasında bulunmaktadır.
Kaynakça:
https://www.sciencelearn.org.nz/resources/506-differences-between-butterflies-and-moths
https://www.livescience.com/34472-difference-between-moth-butterfly.html#:~:text=Butterfly%20antennae%20are%20thin%20with,butterflies%20sporting%20more%20vibrant%20colors.
https://evrimagaci.org/kelebekler-ve-guveler-arasindaki-farklar-nelerdir-7916
https://butterfly-conservation.org/news-and-blog/what-is-the-difference-between-butterflies-and-moths
Yazar: Müşerref Özdaş