Küçük bir kesik, düşme veya yanık sonrası oluşan yara nedeniyle derimiz bakterilere ve enfeksiyon riskine maruz kalır. Bunu önlemek için yaralı bölgenin antiseptiklerle temizlenmesi esastır. Antiseptikler, yalnızca bakterilere karşı etkili olan antibiyotiklerden farklı olarak, vücut yüzeyindeki tüm bakteri, mantar ve virüslerin çoğalmalarını engeller. Bu dezenfektanlar, enfeksiyonu önlemek, yaranın iyileşmesini hızlandırmak için geçici olarak mikroorganizmaları ortadan kaldırmaya yardımcı olurlar. Antiseptiklerin nasıl kullanılmaları gerektiği ise belli kurallara bağlıdır:
Birinci kural: Antiseptikler birbirleriyle karıştırılmamalıdır.
Birçok ilaç gibi, antiseptiklerin de kimyasal yapıları birbirleriyle uyumsuz olabilir. Bu nedenle, eğer uzman değilseniz, farklı formüle sahip ürünleri birleştirmek, birbirlerinin etkinliğini bozma, yaranın iyileşmesini yavaşlatma ve cilt lezyonlarına neden olma riski taşıdığından kesinlikle sakıncalıdır. Tedavi edilecek yaraya uygun tek bir antiseptik kullanılmalıdır.
İkinci kural: Her yara türü farklı antiseptik gerektirir.
Açık yaralar, alkolsüz bir antiseptik (klorheksidin veya dakin gibi) ile dezenfekte edilirse, cildin yanması önlenir. Kapalı yaralarda ise, örneğin kıymık yaralarında, hekzamidin gibi nüfuz eden antiseptiklerin kullanılması yararlıdır. Toprağın veya çakılların neden olduğu yaralara, hidrojen peroksit gibi tahriş edici olmayan, ama derinlemesine temizleyen bir solüsyon ile müdahale edilmelidir. Yanıklar, sulu bir solüsyon şeklindeki iyodin türevleri ile temizlenirse, bakterilere ve olası mantar enfeksiyonlarına karşı savaşırken, yanma hissinin hafiflemesine de yardımcı olurlar. Ancak, cildi boyayan bu çözüm, yaranın iyileşme sürecinin izlenmesini önlediğinden, giderek daha az kullanılmaktadır.
Üçüncü kural: Alkol dikkatli kullanılmalıdır.
Sağlıklı bir deri üzerindeki küçük bir yaranın ve çevresinin temizlenmesi için, 60 veya 70 dereceli alkol iyi bir antimikrobiyaldir. Cımbız veya tırnak makası gibi küçük günlük aletlerin dezenfeksiyonunda da güvenle kullanılır. Ancak tahriş edici yapısı nedeniyle, alkol, açık yaralar veya yanıkların tedavisi için önerilmez. Kullanımı deri lezyonlarına neden olabilir ve yaranın durumunu kötüleştirebilir.
Dördüncü kural: Yara “doğru” temizlenmelidir.
Bir yaraya müdahalenin ilk adımı, ellerin bol su ve sabunla veya antibakteriyel bir madde ile iyice yıkanmasıdır. Bu, yaralı alanla teması sırasında, ellerden yaraya bulaşması olası bakteri sayısını en aza indirmek içindir. Ayrıca, yarayı da yumuşak bir sabunla ve bol suyla yıkamanız önerilir. Kurulama, steril gazlı bez ile yapılmalı, lifleri yaraya yapışabileceğinden pamuk kullanılmamalıdır. Daha sonra yaraya uygun seçilen antiseptik uygulanmalı ve açık havada kurumaya bırakılmalıdır. Yaralar ciddiyetlerine bağlı olarak birkaç kez de temizlenebilir. Gene de, sikatrizasyonu geciktirme riskine karşı temizleme sıklığına dikkat edilmelidir.
Beşinci kural: Antiseptiğin son kullanma tarihine bakılmalıdır.
Antiseptiklerin ambalajlarında belirtilen son kullanma tarihleri, saklama ve kullanma için gerekli bilgilerdir. Ambalajı açıldıktan belirli bir süre sonra antiseptik solüsyon bakteriler tarafından kontamine olmuş ve potansiyel olarak bir enfeksiyon kaynağı haline gelmiş olabilir. Süresi dolmuş bir ürünün kullanımıyla ilişkili riskleri en aza indirgemek için, açılan ambalajın üzerine o günün tarihi yazılmalıdır. Genel kural, bir çözeltinin, açıldıktan iki hafta sonra ve alkol içeren bir ürünün açıldıktan bir ay sonra kullanılmamasıdır. Antiseptikler diğer ilaçlardan ayrı ve çocukların ulaşamayacağı bir yere konulmalı, ambalajları değiştirilmemeli, kullanmadan önce prospektüsü mutlaka okunmalıdır.
Kaynakça:
-Maurice Perreau,”Étude sur les antiseptiques, leurs avantages dans le traitement des plaies”, Hachette Livre BNF, 2017.
-Gerard J. Tortora, Berdell R. Funke, Christine L. Case, “Introduction à la microbiologie”, Saint-Laurent, Canada, Éditions du renouveau pédagogique, 2003.
Yazar:Oben Güney Saraçoğlu