Doğal cinsel sağlık takviyeleri yapan şirketler, bu ürünlerin özellikle de erkek libido geliştirmesinde çok faydalı olduğunu iddiada etmektedirler. Böyle popüler bitki azgın tekeotudur. Bu bitki binlerce yıldır cinsel dürtü arttırmak için kullanılmaktadır, hatta bazıları doğal Viagra olarak adlandırmaktadır.
Azgın Teke Otunun Sağlık Açısından Faydaları
Azgın tekeotunun faydalarının çoğu, aktif bileşeni olan icariin ile ilgilidir. Bu bitkinin sağlık açısından faydaları bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
1) Erektil disfonksiyon ve libido
Erektil disfonksiyon (ED), tatmin edici cinsel performans elde etmek için yeterli bir ereksiyon elde edememe ve sürdürememedir ve bu iktidarsızlık olarak da bilinmektedir. ED ara sıra veya sık olabilmektedir ve hem psikolojik hem de fiziksel olarak çeşitli nedenleri vardır. Ereksiyonlar penise sağlıklı kan akışına bağlı olduğundan, penisteki kan akışını azaltan problemler ED’yi tetiklemektedir. Hafif ila orta derecede ED olan 63 erkek üzerinde yapılan klinik bir çalışmada, azgın tekeotu ve diğer 12 bitkiyle (Capra) geleneksel bir Tayland tıbbı erektil fonksiyonu iyileştirdiği ve sadece hafif yan etkilere neden olduğu bulunmuştur. Bu yan etkilerden en yaygın olanı baş dönmesidir.
Benzer şekilde, azgın tekeotu ve diğer 5 bitkisel özü olan bir Japon tıbbı (Leopin Royal) 49 yaşlı erkek üzerinde yapılan bir çalışmada erektil disfonksiyonu (diğer yaşlanma belirtileri arasında) geliştirmiştir. İcariin keçiboynuzu aktif bileşeni, diyabetik ve hadım edilmiş sıçanlarda iyileştirilmiş ereksiyon fonksiyonuna yardım olmuştur. Bu etkiler vücutta kan akışını destekleme yeteneğiyle bağlantılı olmaktadır. Bir başka çalışmada, penis sinirleri hasar görmüş erkek sıçanlarda, icariin sonrası erektil yanıtlar düzelmiştir.
Azgın tekeotu da libidoyu artırmaktadır. Kronik böbrek hastalığı olan 22 kişiyle yapılan bir çalışmada, cinsel dürtü ve yaşam kalitesini iyileşmiştir. Dahası, düşük testosteron hem erkeklerde hem de kadınlarda cinsel isteği azaltmaktadır. Sıçanlarda, icariin serbest testosteron düzeylerini arttırmıştır. Bu etki insanlarda araştırılmamış olmasına rağmen, azgın tekeotunun afrodizyak etkisinin, özellikle yaşlı kişilerde testosteronu arttırma yeteneğine bağlı olabileceğini düşündürmektedir. Bu amaçla yaygın olarak kullanılmasına rağmen, azgın tekeotunun ED ve seks üzerindeki etkilerini destekleyen kanıtlar çoğunlukla hayvanlarda test edilmiştir. Bu ön bulguları doğrulamak için daha büyük popülasyonlar üzerinde daha fazla klinik çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
2) Kemik sağlığı
İcariin, kemik oluşumunu ve büyümesini artırarak, kemik yıkımını ve kaybını önleyerek sağlıklı kemiklerin korunmasına yardımcı olmaktadır. Bir klinik çalışmada, epimedium türevli flavonoidler içeren bir bitkisel rejim, menopoz sonrası 74 kadında kemik kaybını önlemiştir. Flavonoidleri, menopozdan sonra kadınlarda arzu edilen östrojen benzeri etkilere sahip olmaktadır. Önemli olarak, bu bitkisel rejimin uterus astarı üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi olmamıştır. Azgın tekeotu (Fufang) ile çok bitkisel bir çare, 5 yıl boyunca takip edilen yaklaşık 200 postmenopozal kadın üzerinde yapılan bir başka çalışmada kemik kaybını ve kırıkları azaltmıştır. Hayvan ve hücre temelli çalışmalarda icariin ve benzer bileşiklerinin şunlara yardımcı olduğu gözlenlenmiştir:
• Menopoz farelerinde gelişmiş kemik mineral yoğunluğu ve gücü
• Artmış kemik yapı hücreleri (osteoblastlar)
• İndirgenmiş kemik parçalayıcı hücreler (osteoklastlar)
• Zararlı serbest radikalleri azaltır
• Artritli farelerde önlenmiş kıkırdak ve kemik yıkımı önler
Sonuçlar umut verici olsa da, sadece 2 klinik çalışma yapılmıştır. Biri diğer bitkilerle kombinasyon halinde test edilmiştir ve araştırmaların çoğunda hayvanlar veya hücreler kullanılmıştır. Azgın tekeotunun postmenopozal kadınlarda kemik kaybını önlediğinden emin olmadan önce daha fazla klinik araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
3) Menopoz
Azgın tekeotunda icariin gibi flavonoidler, fitoöstrojenler, kadın cinsiyet hormonlarının etkilerini taklit eden bitki bileşikleri olarak hareket edebilmektedir. Postmenopozal 90 kadının bir klinik çalışmasında, azgın tekeotu ekstresi östrojen seviyelerini arttırmış ve kan kolesterolünü düşürmüştür. Hormon seviyeleri üzerindeki yararlı etkilerinin yanı sıra, azgın tekeotu önemli bir yan etkiye neden olmamıştır. Bu bitki menopozdan sonra kadınlarda hormon replasman tedavisine doğal bir alternatif olarak araştırılabilmektedir. Tek bir klinik çalışma, azgın tekeotunun icariininin östrojen benzeri etkileri olduğuna dair yeterli kanıt olarak kabul edilememektedir ve daha fazla klinik çalışma gerekmektedir.
4) Kalp hastalığı
Kan kolesterol seviyelerini ve oksidatif stresi azaltabileceğinden, azgın tekeotu kalbi de koruyabilmektedir. Yapılan bir çalışmada, kalp hastalığı ve böbrek problemleri olan 120 yaşlı kişiye verilen azgın tekeotu granülleri semptomları hafifletmiş ve kalp sağlığını iyileştirmiştir. Ayrıca kontrol plasebo benzeri formülünden daha etkilidirler. Ek olarak, hayvan çalışmalarında icariin:
• Geliştirilmiş fonksiyon ve kalp krizi olan sıçanlarda kalbe daha az hasar vermiştir. Sert, düşük oksijenli koşullarda kalp hücrelerinin hayatta kalmasını artırarak işe yaramıştır
• Diyabetik sıçan kalplerinin mitokondrisinde azaltılmış oksidatif hasar görülmüştür. Mitokondri, kalbin yüksek enerji talepleri için son derece önemlidir ve hasarları kalp ve kan damarı hastalıklarının yanı sıra diyabetin ayırt edici özelliğidir
• Tavşanlarda aşırı kan pıhtısı riskini azaltarak kolesterol seviyelerini, arteriosklerozu veya aterosklerozu düşürmüştür
5) Duygu durum bozuklukları
Bipolar bozukluk ve alkol bağımlılığı olan 10 depresif kişinin pilot çalışmasında, 8 hafta boyunca 300 mg/güne kadar icariin dozları depresif belirtileri ve alkol içmeyi azaltmıştır. Bu iyi tolere edilmiş ve hiçbir yan etki bildirilmemiştir. Ek olarak icariin, kronik hafif stres altında depresif sıçanlarda stres hormonlarının kortizol ve CRF seviyelerini normalleştirmiştir. CRF, HPA ekseninin ilk hormonudur ve stres tepkisini tetiklemede büyük bir rol oynamaktadır. Yüksek CRH düzeyleri anksiyete, depresyon, duygusal dengesizlikler ve hafıza sorunlarına neden olmaktadır. Stres direnci ve duygusal denge söz konusu olduğunda, inflamasyon HPA aşırı aktivitesiyle yakından ilişkilidir. Yukarıdaki çalışmada, icariin ayrıca stresli sıçanlarda (örneğin, IL-6 ve TNF-alfa) yüksek olan enflamatuar belirteçleri azaltmıştır. Genel olarak, kesinlikle ilginç bir ruh hali dengeleme potansiyeline sahiptir, ancak daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Sonuçta, küçük bir klinik çalışma, bazı hayvan ve hücre temelli araştırmalar, daha ileri klinik araştırmalar yapılana kadar ruh hali bozuklukları için azgın tekeotu icariin kullanımını desteklemek için yetersizdir.
6) DNA ve yaşlanma
Azgın tekeotundaki birçok bileşik, hücre koruyucu antioksidanlar olarak işlev görmektedir ve bu
nedenle uzun ömürlülüğü desteklemektedir. Bir hücre çalışmasında, icariin DNA’yı oksidatif stresi azaltarak korumuştur. 49 erkek üzerinde yapılan klinik bir çalışmada, azgın tekeotu ve diğer 5 bitkisel özü olan reçetesiz bir Japon tıbbı yaşlanmanın çeşitli fiziksel ve psikolojik semptomlarını iyileştirmiştir. İcariin yaşlanma karşıtı yolları aktive etmektedir, ancak bunun insanlarda ne kadar geçerli olduğu bilinmemektedir. Örneğin, farelerde SIRT 6 adı verilen bir enzimi artırarak yaşlanmayı geciktirmiştir. SIRT6 DNA onarımını ve enerji metabolizmasını desteklemekte ve iltihaplanma, hücrelerin yaşlanması ve ölümlerinde rol oynayan NF-kB yolunu inhibe etmektedir. Ayrıca icariin ve türevi oksidatif stres direnci, kas fonksiyonu ve hareketini teşvik ederek ve toksik protein birikimini önleyerek solucanlarda yaşlanmayı geciktirmiştir. Tek bir klinik çalışma (tek başına azgın tekeotunu test etmedi) fareler ve solucanlar üzerinde yapılan iki çalışma kesin kanıt olarak kabul edilememektedir. Azgın tekeotu yaşlanma karşıtı potansiyeline biraz ışık tutmak için daha fazla klinik çalışma gerekmektedir.
Biliş
Azgın tekeotundaki aktif madde olan icariin, aşırı oksidatif stres ve iltihabı azaltarak, genellikle bilişsel disfonksiyonun altında yatan beyni korumaktadır. Ek olarak, beta-amiloid peptitleri, beyinde kümeler halinde biriken protein parçalarını ve hücre iletişimini bozmaya yardımcı olmaktadır. Hayvan ve laboratuvar çalışmalarında icariin ile ilgili bulgular aşağıdaki gibidir:
• Beynin hafıza hub’ındaki hipokampustaki oksidatif hasarı ve beta-amiloid kümelerini azaltarak sıçanlarda demansta iyleşme olmuştur. Bu beyin bölgesi aynı zamanda duygudurum dengesinde yer almaktadır, beyindeki diğer duygusal ve bilişsel merkezlerle bağlantılıdır
• Sıçanlarda alüminyumun nörotoksik etkilerini tekrar koruyarak hafıza kaybını önlemiştir
• Beyin iltihabı olan sıçanlarda geliştirilmiş uzaysal öğrenme ve hafızayı güçlendirmiştir
Azgın tekeotu nadiren bilişsel geliştirme açısından bilgilere rağmen, bazı önemli beyin koruyucu mekanizmalarını aktive edebilmektedir. Bunlar henüz insanlarda araştırılmamıştır, bu yüzden gerçekten melez bir nootropik afrodizyak gibi davranıp davranmadığını söylenememektedir. Hücreler ve hayvanlardaki çalışmalara dayanarak, icariin de bulunan bilgiler aşağıdaki gibidir:
• BDNF ve reseptörünü artırarak sıçanlarda bilişsel azalmanın azalması olmuştur. Ayrıca BDNF, biliş ve sinaptik plastisitede rol oynayan bir beyin büyüme proteinidir (nörotrofik faktör)
• Öğrenme ve hafıza için anahtar olan bir nörotransmitter olan asetilkolinin düşmesini önleyerek inmeli sıçanlarda bilişsel eksiklikleri önlemiştir. Ayrıca, asetilkolini yapan ve parçalayan düşük seviyelerde enzimleri de önlemiştir, bu da kolinerjik aktiviteyi sadece artırmaktan ziyade dengeleyebileceğini düşündürmektedir. İlginçtir, etkileri bu çalışmada hipokampusa özgüdür.
Bazı bilim adamları, beyin hücrelerini toksinlerden ve zayıf dolaşımdan koruma potansiyeli için daha fazla araştırılması gerektiğini düşünmektedirler. Öte yandan, bu beyin koruyucu özellikleri otu libido bağlantılı olmaktadır ve ruh arttırıcı faydaları bulunmaktadır.
Enerji ve Dayanıklılık
Libidoyu geliştiren birçok bitki de enerji ve egzersiz performansını artırmaktadır ve maca iyi bilinen bir tanedir. Azgın tekeot enerji seviyelerinin yükseltilmesi ve yorgunluğu azaltmak olabilmektedir. Farelerde, icariin ağırlık yüklü yüzme testi sırasında fiziksel yorgunluğu ve dayanıklılığı arttırmıştır. Birçok kişi sadece enerji artışı için azgın tekeotu kullanmaktadır. Bu bitkinin cinsel faydalarının, enerji verme ve dayanıklılığı artırma yeteneği ile güçlendirilmesi de mümkündür. Yorgunluğun ve düşük enerjinin üstesinden gelmek için yaygın olarak kullanılırken, bu faydalar için bilimsel kanıtlar hala zayıftır.
Bağışıklık ve Otoimmün Bozukluklar
Azgın tekeotu, bağışıklık sisteminde çok yönlü bir rol oynamaktadır. Ön araştırma, bir bağışıklık modülatörü olarak hareket ettiğini, bu da dengesizliğe neyin sebep olduğuna bağlı olarak bağışıklık sistemini hem uyarıp hem de baskılayabileceği anlamına gelmektedir. Ayrıca farelerde, icariin enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olması gereken Th1 bağışıklık tepkisini de geliştirmiştir. Bu, zayıf bağışıklık sistemi olan kişiler için yararlı olmaktadır, ancak otoimmün hastalıkları olanlarda olduğu gibi, genellikle bağışıklık aşırı aktifliği olan kişilerde zararlı olarak kabul edilmektedir. Bu durumda, icariin otoimmüniteyi kötüleştirmemektedir. Çoğu öğe yükseltilip azaltılabilse de, belirli tepkiler (Th1, Th2, Th17) daha çok yönlü ve dengeleyici olabilmektedir. Hayvan çalışmalarına göre, aşırı aktif bir bağışıklık sistemini de baskılamaktadır. Th1 ve Th17 otoimmün reaksiyonlarını baskılayarak ve inflamasyonu azaltarak multipl sklerozlu farelerde semptomları iyileştirmiştir.
Bağışıklık yatıştırıcı özelliklerinin anahtarı, Tregs adı verilen bağışıklık hücrelerinde olmaktadır. Tregler Th1, Th2 ve Th17 gibi zararlı aktif bağışıklık hücrelerini baskılamaktadır. Aşırı tepki gösterdiklerinde diğer bağışıklık hücrelerini sakinleştiren bağışıklık sistemi barış gücü rolünü oynamaktadırlar. Astımlı fareler üzerine yapılan bir çalışmada, icariin Tregs’i (ve Th17 hücrelerini) düzenleyerek hava yolu inflamasyonunu ve daralmasını azaltmıştır. Ek olarak, enfeksiyonlarla doğrudan savaşmaktadır. Örneğin, hücre temelli bir çalışmada, azgın tekeotunun su ekstresi, genital herpes’e (HSV-2) neden olan virüsü kuvvetle inhibe etmiştir. Ayrıca icariin, fare bağışıklık hücrelerinde hastalığa neden olan mikroorganizmaların (TLR9) tanınmasına yardımcı olan bir proteini arttırmıştır. Bu protein bağışıklık sistemini aktive edebilirken enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olmaktadır.
Akne
Bir hücre çalışmasında, azgın tekeotu özleri ve icariin, akne (Propionibacterium acnes)’in kısmen bakteri hücrelerini doğrudan öldürerek biyofilm oluşturmasına neden olan bir bakteriyi bloke etmiştir. Biyofilmler bakteri hücreleri birbirine sıkıca yapıştığında ve özellikle yok edilmesi zor olduğunda oluşmaktadır. Daha fazla araştırma ile azgın teke otundan yapılan kremler kullanım için mevcut olabilmektedir. Günümüzde, bu bitki sadece oral olarak kullanılmaktadır.
Kaynakça:
bensnaturalhealth.com
draxe.com
sunshinentc.com
researchgate.net
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu