Birçok acil servis çalışanı eve gelir gelmez, bazıları da eve girmeden önce kıyafetlerini 
çıkarmaktadır. Peki, bu giyilen kıyafetlerden, havlulardan ve kullanılan diğer tekstillerden covid-19 bulaşabileceği anlamına mı gelmektedir? Şu ana kadar, kanıtlar virüsü yumuşak bir yüzeyden (kumaş gibi) almanın asansör düğmeleri veya kapı kolları gibi sık dokunan sert yüzeylerden almaktan daha zor olduğunu göstermiştir. Uzmanlar virüs aktarımının sert yüzeylere veya giysilere dokunmaktan değil çoğunlukla yakın temas yoluyla gerçekleştiğini bildirmektedir. Kişilerin korunmak için yapabileceği en iyi şey evde kalmaktır. Eğer dışarı çıkılması gerekliyse sosyal mesafe uygulanmalıdır. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) direktörü Robert Redfield, virüslerin insandan insana bu kadar kolay bulaşmadığını, bulaşabilmesi için 1,8 metreden daha yakın olunması gerektiğini belirtmektedir. Kişiler dışarıdayken el dezenfektanı kullanmayı unutmamalı, yüzüne dokunmaktan kaçınmalı ve eve döndüğünde ellerini hemen yıkamalıdır. CDC, evde hiç kimse covid-19 belirtisi göstermiyorsa ve herkes evde kalıyorsa çamaşır odaları ve çamaşırhaneler de dahil olmak üzere rutin temizlik yapılmasını önermektedir. Eşyalar yıkanılacaksa makineye koyulduktan sonra eller tekrar yıkanmalıdır. Virüs 56 santigrat derecenin üzerindeki sıcaklıklarda öldüğü için çamaşırlar yüksek derecede yıkanmalı ve kurutulmalıdır. Uzmanlar, eve dönüldüğünde ayakkabıları çıkarmanın da iyi bir fikir olduğunu söylemektedir. Ayakkabılar ve eve girmeden önce çıkarılabilecek her şey için kapının dışında bir kutu bulundurulabilir. İşyerinde çok sayıda insanla etkileşime girenler olabildiğince sık kıyafet değiştirmelidir.
Giysiler ve Havlular Mikrop Yayabilir
Birisine çok uzun süre fazla yaklaşıldığından şüphe duyulursa veya biri öksürdüyse,
özellikle de virüsün sızabileceği düğmeler ve fermuarlar gibi sert yüzeyler varsa giysileri değiştirip hemen yıkamanın hiçbir zararı yoktur. Giysiler kadar havlular da mikropların yayılmasına neden olabilir. Mikroplar havlulara ve giysilere 3 temel yolla bulaşır:
*Çarşaflar ve havluları 1’den fazla insan kullanıyorsa mikroplar bulaşabilir.
*Kirli çamaşırlar tutulduğunda mikroplar ellere geçebilir.
*Mikroplar çamaşırların yıkanma sürecinde bir eşyadan diğerine geçebilir.
Giysilerin ve havluların üzerinde bulunan mikroplar kişilerin kendi vücudundan gelebilir. Herkesin cildinin yüzeyinde, burnunda ve bağırsaklarında bakteriler vardır. Bu bakteriler çoğunlukla zararsızdır fakat bazıları cildinde problem olan veya yaralar olan kişilerde enfeksiyon sebebi olabilir.
Mikropların birçoğu normal bir cildin içine giremez ama zararsız bir şekilde kolonize olabilir. Ellerin sık yıkanması birçok enfeksiyonun önlenmesi için kıyafetlerin yıkanmasından daha çok önemlidir. İç çamaşırlarında süveterlere veya pantolon gibi dış giysilere göre mikrop bulunması daha olasıdır. İç çamaşırlar dışkı kalıntılarından gelen ve genital mantar enfeksiyonları gibi enfeksiyonlara ait mikropları içerebilir. Bir hastalığı olan birinin bakımını yaparken veya kusmuğunu temizlerken dış giysilere mikroplar bulaşabilir. Kirlenmiş yiyecekler tutulurken de giysilere mikroplar geçebilir. birçok mikrop kumaşlarda bir süre aktif kalabilir.
Riski Yüksek Eşyaların Yıkanması
COVID-19 virüsünün saatlerce farklı yüzeylerde yaşayabildiği ve özellikle evlerdeki TV uzaktan kumandası veya kapı tokmakları gibi sıkça dokunulan yüzeylere kolayca aktarılabileceğini bilinmektedir fakat virüsü öldürmenin yolları vardır. Giysileri yıkamak için mümkün olan en sıcak ayar kullanılmalı ama kaynatılmamalıdır. Kaynar su giysileri mahvedebilir. Yıkanılan ürünlerin hastalığa sebep olma olasılığı yüksekse 60C’de, çamaşır suyu içeren bir deterjanla yıkanmalıdır. Evde bulaşıcı hastalığı olan kişiler varsa eşyaların hastalığa sebep olma olasılığı yüksektir. Aşağıdaki eşyalar da yüksek risklidir:
*Kaka veya kusmukla kirlenen giysiler
*Spor sırasında kullanılan kıyafetleri
*Gıda hazırlanmasında kullanılan örtü ya da bezler
*Sağlık alanında çalışanların üniformaları
*Ortak havlular
*Yaralı veya enfekte cilt üzerine giyilen kıyafetler
*Çiftçilerin kullandığı kıyafetler, özellikle hayvanların yavrulama mevsiminde
Yıkamadan önce daima kusmuk veya kakalar giysiden çıkarılmalı ve tuvaletin sifonu çekilerek temizlenmelidir. Çok kirli çamaşırlar ve yiyecek hazırlarken kullanılan eşyalar diğer çamaşırlardan ayrı yıkanmalıdır. Enfeksiyondan korunmak için riski yüksek çamaşırlar tutulurken eldiven giyilmeli ve sonrasında daima eller iyice yıkanmalıdır.
Günlük Kıyafetlerin Yıkanması
Hastalığa neden olması muhtemel olmayan az kirli günlük çamaşırlar yıkanıyorsa deterjanla normal bir yıkama, bulaşma riskini azaltmada etkili olur. Yıkamada şunlara dikkat edilmelidir:
*Fazla kirli çamaşırlar diğer eşyalardan ayrı tutulmalı ve ayrı yıkanmalıdır.
*Riski yüksek çamaşırlar diğer çamaşırlardan ayrı yıkanmalıdır.
*Yıkanmamış kıyafetlere dokunulduktan sonra eller yıkanmalıdır.
Birisi Hasta İse Ne Yapılmalıdır?
Evdeki bir kişinin doğrulanmış bir vakası veya belirtileri olduğunda belli yönergeler uygulanmalıdır. En iyi tavsiye, aileden biri hastalanırsa çamaşır makinesine çamaşır suyu eklemektir. CDC ayrıca şunları önermektedir:
*Kirli çamaşırlar tutulurken tek kullanımlık eldivenler giyilmeli ve çıkardıktan hemen sonra eller yıkanmalıdır.
*Virüsün havaya yayılmasını ve diğer yüzeylerin kirlemesini önlemek için kirli çamaşırlar sallanmamalıdır.
*Mümkün ise su en sıcak dereceye getirilmeli fakat çamaşırların kumaş cinsine göre üreticilerin talimatları da izlenmelidir. Her şey tamamen kurutulmalıdır.
*Çamaşırlar hasta kişininkiyle karıştırılmamalı, ayrı bir çamaşır torbasında taşınmalı veya bunun yerine tek kullanımlık bir çöp torbası kullanılmalıdır.
Çamaşırhanenin Kullanılması
Evlerde bir çamaşır ve kurutma makinesi varsa sorun değildir fakat evde yıkama yapılamıyorsa çamaşırhaneler hala güvendedir, sadece ortak bir çamaşırhaneyi paylaşan veya ziyaret edenler için bazı ek önlemler alınmalıdır. Ayrıca çamaşırhane kullanılacaksa bir sağlık çalışanı ya da ön saflarda olabilecek herkese öncelik verilmelidir. Alınabilecek önlemler şunlardır:
*Sosyal mesafe düşünülmelidir. Kullanılacak çamaşırhane başkalarından 1,8 metre uzakta durulamayacak kadar küçükse, içeride birisi varsa oraya girilmemelidir. Çamaşırhaneyi yönetenlerden herkesi güvende tutmak için bir program hazırlamasını istenebilir.
*Çamaşırlar çamaşırhaneye gitmeden önce ayrılmalı ve orada geçirilen zamanı ve dokunulan yüzey sayısını azaltmak için temiz çamaşırlar evde katlanmalıdır.
*Kullanmadan önce makinenin tutamaçlarını ve düğmelerini silmek için dezenfektan mendiller veya el dezenfektanı bulundurulmalıdır ya da çoğu çamaşırhane bir lavaboya sahip olduğu için çamaşırlar doldurulduktan ve makine çalıştırıldıktan hemen sonra eller sabunla yıkanmalıdır.
*Ortak olanlar değil eğer varsa evden getirilen bir sepet kullanılmalıdır. Ortak bir sepet veya eşya virüsleri giysilere bulaştırabilir fakat ellerle dokunmak da virüsü kişiye aktarabilir.
*Çamaşır yıkarken yüze dokunulmamalıdır.
*Giysiler yıkanırken çamaşırhanede zaman geçirilmemelidir. İçeride olan başkalarıyla birlikte ne kadar az zaman harcanırsa o kadar iyi olur. Beklerken dışarı çıkılabilir, yakınsa eve geri dönülebilir veya arabada beklenebilir.
Çamaşır kurutucu kullanılacaksa üreticinin talimatlarına bağlı olarak, giysilerin daha sıcak ve daha uzun süre kurumasına izin verildiğinden emin olunmalıdır. Kuru temizlemeye gelince, kuru temizlemede kullanılan kimyasallar evde kullanılan kimyasallardan çok daha güçlüdür.
Giysilere Mikrop Bulaşması Nasıl Engellenir?
Tüm kumaşlar kontamine olabilir ancak virüsün yaşayabilirliği, kumaşın ne kadar gözenekli olduğuna bağlı olabilir. Bazı virüsler malzemeye bağlı olarak birkaç saatten birkaç güne kadar aktif kalabilir. Giysilerin her zamanki gibi normal olarak yıkanması mikrop bulaşma riskini azaltacaktır. Bazı durumlarda bulaşma riskini olabildiğince azaltmak için çamaşırlar normalden biraz daha yüksek olan sıcaklıklarda ve çamaşır suyu bazlı temizlik ürünleriyle yıkanmalıdır. Yıkamada taytlara, iç çamaşırlara ve elbiselere öncelik verilmelidir. Özellikle kapı kollarına dokunmak ve hatta asansör düğmelerine basmak için kollar kullanılıyorsa ceketler veya paltolar da yıkanmalıdır. Düğmeler, fermuarlar ve plastik, çelik veya bakırdan yapılmış diğer eşyaların silinerek temizlenmesi gerekir. Kirli tüm çamaşırlara ya da eşyalara dokunduktan sonra eller kesinlikle yıkanmalıdır. Vinil veya deri gibi kumaşlar silinerek temizlenebilir.
Kaynakça:
https://www.webmd.com
https://www.nhs.uk
https://abc13.com
Yazar: Müşerref Özdaş