Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

İkinci Meşrutiyet’e Kadar Türk Edebiyatında Mizah ve Hiciv

0 467

İkinci Meşrutiyet’e Kadar Türk Edebiyatında Mizah ve HicivTürk edebiyatı, mizah türü açısından oldukça zengindir ve kökleri çok eskilere dayanmaktadır. Divanı Lugati’t Türk, Dede Korkut Hikayeleri, Nasreddin Hoca fıkraları, Keloğlan masalları; Türk edebiyatında mizahın kökenlerini oluşturan metinlerdir. Divan edebiyatında mizahtan çok hiciv öne çıkmıştır. Divan edebiyatında kişilik eleştirisi, kin, nefret, öfke gibi duyguların refakatinde yapılır. Şair, kızdığı ya da öfkelendiği kişiyi onun karakterine ya da vücuduna dair eksiklikleri kullanarak eleştiri yapar. Gülmece unsurunu da kullanır, ama amaç gülerken düşündürmek değil, doğrudan, kaba bir şekilde eleştirmektir. Şeyhi, Bağdatlı Ruhi, Fuzuli, Nefi gibi şairler aynı zamanda bir heccavdır (hiciv yapan kişi). Halk edebiyatında mizah ve hiciv de divan edebiyatında olduğu gibi taşlama türü ile yapılır. Dertli, Ruhsati, Seyrani gibi halk şairleri taşlamaları ile tanınmıştır. Kadıları, zalim memurları, zulmeden sevgiliyi, hileci esnafı ağır bir şekilde eleştirirler. Alevi- Bektaşi geleneğine mensup şairler ise Tanrı ile adeta şakalaşarak konuştuğu şathiyeler mizah unsurunu barındırır. Yine Alevi- Bektaşi şairler ham sofuları, yobazları, ahlaki bakımdan düşkün olan kimseleri kıyasıya eleştiren şiirler yazmışlardır. Kaygusuz Abdal, Pir Sultan Abdal bu şairlerdendir. Karagöz ve Hacivat halk edebiyatında ince espriler ve kelime oyunları ile oldukça önemli geleneksel Türk tiyatrosu eserlerindendir.İkinci Meşrutiyet’e Kadar Türk Edebiyatında Mizah ve Hiciv
Tanzimat döneminde hiciv, mizaha dönüşerek daha Batılı bir formatta ifadesini bulur. Teodor Kasap tarafından “Diyojen” isimli gazeteyi, Hovsep Vartanyan Paşa “Boşboğaz Bir Adem” adıyla defterlerini yayımlar. Ali Reşat ve Filip Efendiler “Terakki” adındaki haftalık gazetelerinde mizah eki verirler. Bunlardan başka Tanzimat döneminde Zakarya Beykozluyanın “Latife”, Mihaliki Efendi’nin “Şafak”, Basiretçi Ali Efendi’nin “Kahkaha”, Tevfik Bey’in “Geveze, Meddah”, Mehmet Tevfik Bey’in “Çaylak” dergileri yayımlanmıştır. Ziya Paşa mizah ve hiciv alanında önemli bir isimdir. Onun “Zafername” Ali Paşa’yı hicveden bir eserdir. Namık Kemal’in “Hırrename”si, Direktör Ali Bey’in “Lehçetü’l Hakayık” adlı mizahi sözlüğü, Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” adlı tiyatrosu, Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”, Ahmet Mithat Efendi’nin “Felatun Bey’le Rakım Efendi” isimli romanları Tanzimat dönemindeki önemli mizahi eserlerdir.İkinci Meşrutiyet’e Kadar Türk Edebiyatında Mizah ve Hiciv
Meşrutiyet döneminde Şair Eşref, “İstimdat, Şah ve Padişah, Hasbıhal, İran’da Yangın Var” isimli eserleri ile siyasi hiciv yapmıştır. II. Abdülhamit’in saltanatı dönemindeki siyasi baskı mizah ve hicve engel olmuştur. II. Meşrutiyet’te Zıpır adlı ilk mizah dergisi yayımlanmıştır. Salah Cimcoz ve Celal Esat “Kalem, Cem”i adlı mizahi dergileri çıkarmışlardır. Ahmet Rasim, Hüseyin Rahmi, Mithat Cemal, Baha Tevfik gibi isimler İkinci Meşrutiyet’te mizahi eserleri ile öne çıkan isimlerdir.

Kaynakça:
Ali Nar, Mizah Edebiyatı, Elif Yayınları

Yazar: Korhan Altunyay

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku