Kemik Sağlığı Neden Önemlidir?
Kemiklerimiz vücudumuzu destekliyor ve hareket etmemize sağlıyor. Beynimizi, kalbimizi ve diğer organlarımızı yaralardan koruyorlar. Kemiklerimiz ayrıca kemiklerimizi güçlü tutmaya yardımcı olan kalsiyum ve fosfor gibi mineraller depolar ve diğer kullanımlar için onlara ihtiyaç duyduğumuzda bunları vücutta serbest bırakır.
Kemiklerimizi sağlıklı ve güçlü tutmak için yapabileceğimiz birçok faktör vardır. Kalsiyum ve D vitamini bakımından zengin yiyecekler almak, bol bol egzersiz yapmak ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarına sahip olmak kemiklerimizin sağlıklı kalmasına yardımcı olur.
Şayet; doğru beslenmiyorsak ve doğru egzersiz türlerinden yeterince yapmıyorsak, kemiklerimiz zayıflayabilir ve hatta kırılabilir. Kırık kemikler ağrılı olabilir ve bazen iyileşmek için ameliyat gerekir. Ayrıca uzun süreli sağlık sorunlarına da neden olabilirler.
Güzel olan yanı şudur ki, kemiklerine dikkat etmek için hiçbir zaman geç değildir.
Osteoporoz Nedir?
Osteoporoz ile kemiklerimiz zayıfladığı için kırılma olasılığı daha yüksektir. Osteoporoz hastalarında rastlanan en sık kırılmalar bilek, omurga ve kalça kemikleridir.
Kemiklerimiz kendi kendini onararak yenileyen bir yapıya sahiptir. Yaşlandıkça, kemik yapısı onarılma hızı yavaşladığı için daha fazla kemik kırılması olur. Yaşlılık sürecinde biraz kemik kaybetmek normaldir. Ancak, kemiklerimizi sağlıklı tutmak için gerekli önlemler alınmazsa, çok fazla kemik kaybedebilir ve osteoporoz olunabilir.
Birçok insan farkında olmasa bile zayıf kemik yapısına sahiptir. Çünkü kemik kaybı genellikle uzun vadede meydana gelir ve belirtisi yoktur. Birçok insan için, kırık bir kemik osteoporozun ilk belirtisidir.
Kimler Osteoporoz Riski Altında
Osteoporoz olma olasılığını arttırabilecek birçok neden vardır. Bu nedenlere “risk faktörleri” denir. Bazı risk faktörleri kontrol edilebilirken bazıları kontrol dışı gelişir.
Kontrol Edilen Risk Faktörleri:
• Diyet, kalsiyum eksikliği osteoporoz olma olasılığını artırabilir. Yeterli D vitamini almamak da hastalık riskini artırabilir. D vitamini önemlidir, çünkü vücudun diyette kalsiyum kullanmasına yardımcı olur.
• Fiziksel aktivite, egzersiz yapma ve uzun süre aktif olmama, osteoporoz olma olasılığını artırabilir. Düzenli yapılan egzersizle kaslar gibi, kemikler de güçlenir.
• Vücut ağırlığı, çok zayıf olmak, osteoporoza yakalanma riskini artırır.
• Sigara içmek, sigara içmek, vücudun kalsiyum kullanmasını engelleyebilir. Ayrıca, sigara içen kadınlar, sigara içmeyenlere göre daha erken menopoz geçirirler. Bu faktörler osteoporoz riskini artırabilir.
• Alkol, çok fazla içen insanların osteoporoz olma olasılığı daha yüksektir.
• İlaçlar, bazı ilaçlar kemik kaybına neden olabilir. Bunlar, glukokortikoidler (gloo-ko-KOR-ti-koids) adı verilen bir ilaç çeşidini içerir. Glukokortikoidler, artrit, astım ve diğer birçok hastalığa sahip kişilere verilir. Nöbetleri önleyen ve endometriozis (en-do-me-tree-O-sis), rahim hastalığı ve kanserin tedavisinde kullanılan bazı diğer ilaçlar da kemik kaybına neden olabilir.
Kontrol Edilmeyen Risk Faktörleri
• Yaş, yaşlandıkça osteoporoz olma olasılığınız artar.
• Cinsiyet, eğer bir kadınsanız, osteoporoz olma olasılığınız daha yüksektir. Kadınlar erkeklerden daha küçük kemiklere sahipler ve menopozdan sonra meydana gelen hormon değişiklikleri nedeniyle erkeklerden daha hızlı kemik kaybederler.
• Etnik köken, beyaz kadınlar ve Asyalı kadınlar en çok osteoporoz riski altında olanlardır. İspanyol kadınlar ve Afrikalı Amerikalı kadınlar da risk altındadır, ancak daha azdır.
• Aile öyküsü, ailesinde osteoporoz ve kemik kırılma öyküsü olanlar risk altındadır.
Gerçekten Risk Altında mıyız?
Kadınlar erkeklere göre daha fazla osteoporoz hastalığına yakalandıkları için çoğu erkek hastalığın riskini taşımadıklarını düşünmektedir. Pek çok İspanyol, Afrikalı ve Amerikalı kadın da bu hastalık konusunda endişelenmiyor. Osteoporozun sadece beyaz kadınlar için bir sorun olduğuna inanılıyor. Ancak, bu hastalık yaşlı erkekler ve kadınlar için gerçek bir risktir.
Ayrıca, bazı etnik kökenden gelen kişilerin, kemik kaybı riskini arttıran başka sağlık sorunlarına sahip olma olasılığı daha yüksektir. Aşağıdaki sağlık sorunları olanların, kemik sağlığı koşunda doktora başvurması tavsiye edilir.
• Alkolizm • Anoreksiya nevroza
• Astım / alerjiler • Kanser
• Cushing sendromu • Şeker hastalığı
• Hiperparatiroidizm • Hipertiroidi
• Enflamatuar barsak hastalığı • Laktoz intoleransı
• Lupus • Karaciğer veya böbrek hastalığı
• Akciğer hastalığı • Çoklu skleroz
• Romatoid
Osteoporoz Hastalığı Nasıl Anlaşılır?
Osteoporozun kemik kırılıncaya kadar herhangi bir semptomu olmadığı için, doktorla kemik sağlığı hakkında konuşmak önemlidir. Doktor osteoporoz için risk altında olunduğunu düşünüyorsa, bir kemik yoğunluğu testi isteyebilir. Kemik yoğunluğu testi kemiğin ne kadar güçlü ve yoğun olduğunu, osteoporoz olup olmadığını ölçer. Ayrıca, sadece sıradan bir kemik kırılması olduğunu da söyleyebilir. Kemik yoğunluğu testleri hızlı, güvenli ve ağrısızdır.
Kemiklerin Güçlenmesi İçin Yapılması Gerekenler
Kemiklere bakmak için asla çok erken veya geç değildir. Aşağıdaki adımlar kemik sağlığını iyileştirmede yardımcı olabilecek etmenlerdir.
1)Kalsiyum ve D vitamini açısından zengin ve dengeli beslenmek
Kalsiyum açısından zengin olan az yağlı süt ürünleri ve kalsiyum takviyesi yapılmış yiyecekler ve içecekler bulunur. D vitamini açısından zengin olan kaynakları arasında yumurta sarısı, tuzlu su balığı, karaciğer ve D vitamini içeren süt bulunur. Bazı kişilerde yeterli kalsiyum ve D vitamini elde etmek için besin takviyesi almaları gerekebilir. Aşağıdaki grafikler günlük olarak ihtiyaç duyulan kalsiyum ve D vitamini miktarını gösterir. Meyve ve sebzeler ayrıca kemik sağlığı için önemli olan diğer besin maddelerine de katkıda bulunur.
Kalsiyum Kaynakları
• Tofu (kalsiyum takviye edilmiş)
• Soya sütü (kalsiyum takviyeli)
• Yeşil yapraklı sebzeler (örn. Brokoli, brüksel lahanası, hardal yeşili, lahana)
• Çin lahanası veya Çin lahanası
• Fasulye / baklagiller
• Yenilebilir kemikler ile sardalye / somon
• Karides
• Portakal suyu (kalsiyum takviyeli)
• Pizza
• Ekmek
• Fındık / badem
• Süt ürünleri (örneğin süt, peynir, yoğurt)
Önerilen Kalsiyum ve Vitamin D Girişleri
Yaş Aralıkları Kalsiyum mg / gün D vitamini (IU / gün)
0 ila 6 aylık bebekler 200 400
6 ila 12 aylık bebekler 260 400
1 ila 3 yaşında 700 600
4 ila 8 yaşında 1.000 600
9 ila 13 yaşında 1.300 600
14 ila 18 yaşında 1.300 600
19 ila 30 yaşında 1.000 600
31 ila 50 yaşında 1.000 600
51-70 yaşında erkekler 1.000 600
51-70 yaşındaki kadınlar 1.200 600
> 70 yaşında 1.200 800
14 ila 18 yaşında, hamile / emziren 1.300 600
19 ila 50 yaşında, hamile / emziren 1.000 600
Tanımlar: mg = miligram; IU = Uluslararası Birimler
2)Günlük Olarak Fiziksel Aktivitelerde Bulunulmalı. Egzersiz ile kaslar gibi, kemikler de güçlenir. Sağlıklı kemikler için en iyi egzersizler, yürüme, merdiven çıkma, ağırlık kaldırma ve dans etme gibi güçlendirme ve ağırlık taşımadır. Her gün 30 dakika egzersiz yapmaya çalışılmalı.
3)Sağlıklı bir yaşam tarzı. Sigara ve alkolden uzak durulmalı, şayet kullanılıyorsa dozajı azaltılmalı.
4)Kemik Sağlığı İle İlgili Periyodik Kontrollerden Geçilmeli. Risk faktörleri doktorla birlikte gözden geçirilip, kemik yoğunluğu testine gerek olup olmadığı danışılmalı. Şayet ihtiyaç varsa; doktor kemik kaybını önlemek ve kemik kırılma olasılığını azaltmak için ilaç önerisinde bulunabilir.
5)Düşme Riskleri Ortadan Kaldırılmalı. Düşme, özellikle osteoporozu olan bir hastada bir kemiğin kırılmasına neden olabilir. Ancak çoğu düşme önlenebilir. Evde kaygan zemin üzerindeki kilim ve kötü aydınlatma gibi düşmeye sebep olabilecek nedenlere karşı önlem alınmalı. Sık sık yürüyüş kontrol edilmeli denge kaybı olup olmadığına bakılmalı. Her gün yürüyüş yaparak, Tai Chi, yoga veya dans dersleri alarak denge ve güç kontrolü sağlanır.
Kemik Sağlığı İçin İlaç Alınması Gerekir mi?
Osteoporozun önlenmesine ve tedavisine yardımcı olan ilaçlar vardır. Kemik yoğunluğu testinde kemiklerin zayıf olduğu ve gelecekte kemiklerin kırılma olasılığı varsa doktor ilaç alınmasını isteyebilir. Şayet test sonucunda düşme eğilimi veya bir kemiği kırma riskini arttıran başka bir sağlık sorunları varsa ilaç takviyesine başlayabilir.
Kaynakça:
bones.nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu