Yaygın Adı: Kaliforniya kondoru,Bilimsel Adı: Gymnogyps californianus,Familya: Cathartidae,Takım: Falconiformes,
Fiziksel Özellikleri:Uç kısımlarında öne doğru çıkıntı yapan “parmakların” bulunduğu çok uzun, geniş kanatlar; tüyler büyük oranda siyah, kanatların alt kısımlarında beyaz üçgen; baş ve boyun pembe, boyunda küçük siyah yaka tüyü; gençlerin baş ve boyunları koyu renkli.
Alışkanlıkları: Kanatlarım düz tutarak (ya da hafifçe yükselterek) süzülerek av arar; havada fazlasıyla sabittir.
Yaşam Çizgisi: Yuva yapmaz; mağaralarda zemine ya da büyük ağaç kovuklarına yumurta bırakır; 1 yumurta; 56-60 günlük kuluçka süresi; yavru 180 gün sonra tüylenir.
Sesi: Yuvada tıslar ya da hırıldar; bunun dışında sessizdir.
Beslenme Tarzı: Genellikle büyük hayvanlara ait leşler.
Yaşam Alanı: Tepeler ve düzlükler.
Yeryüzünde Dağılımı: Kaliforniya ve Arizona: 1987’de yaban alanlardaki varlığı tükendi ancak bu iki eyalette tekrar yetiştirilmeye başlandı.
Türün Durumu: Kritik.
Bu dev kuş, binlerce yıl Kuzey Amerika’nın batısında göklerin hakimi olmuştur. Fakat uzun bir gerileme döneminden sonra artık göklerdeki haşmetli varlığından çok, yok olmanın eşiğinde bulunmasıyla ünlüdür.
Bir California Kondor’unu tanımak zor değildir. 2,7 m’lik kanat açıklığıyla diğer bütün kuşları geride bırakır. Uzun geniş kanatları en küçük bir yükselen hava dalgasından yararlanabilir; iyice açılıp her biri birer mini kanat gibi davranan kanat ucu tüyleri bu kocaman kuşun yere inmeksizin çok yavaş bir şekilde uçmasını sağlar.Tüyleri büyük ölçüde siyahtır, fakat yetişkinlerde her kanadın alt bölümünde türlerinin diğer üyelerince çok uzun mesafelerden tanınmasını sağlayan büyük, üçgen bir beyaz bölge vardır. Diğer akbabalarda tipik olduğu gibi kafaları çıplaktır. Yetişkinlerde turuncu, ergenlerde gridir. Boyunlarının çevresinde ise kabarık yaka tüyleri bulunur.
Deşmek ve Yırtmak
Kaliforniya kondorunun diğer akbabalarla ortak bir özelliği hatırı sayılır derecedeki ağırlığıyla destek olarak kullanmak için ideal, ancak av öldürmekte yararsız olan olağandışı irilikteki ayaklarıdır. Ayakları hafifçe perdelidir; yere inerken ayaklarını ileri doğru uzatarak parmak ve perdelerin hava freni olarak işlev görmelerini sağlar. Bir kondor yiyecek bakımından şansı yaver gittiğinde neredeyse uçamayacak kadar tıkınır, geniş kursağını ağzına kadar doldurur; bir Kaliforniya kondorunun bir oturuşta 2 kg et yediği bilinmektedir. Bazen, eğer bir leşin başındayken taciz edilirse havalanıp tehlikeden kaçabilecek kadar hafiflemek için yediklerinin bir bölümünü geri çıkartacaktır.
Tehlikeli Strateji
Birçok büyük uzun yaşamlı kuş gibi kaliforniya kondorları da yavaş bir üreme oranına sahiptir. Normalde yaban ortamında iki yılda bir çiftleşir ve sadece bir yumurta bırakırlar. Ebeveynler yumurtadan çıkan yavruya olanca özenleriyle bakar. Yavru uçurum kenarı ya da mağaradaki yuvayı altı aylık olana kadar terk etmez ve en az bir altı ay daha ebeveynlerinin yanında kalır. Yavruların yetişkinliğe erişmesi beş-altı yılı bulur, sekiz yaşına kadar ise nadir olarak çiftleşirler. En az 45 yıl yaşayan bir kuş için oldukça makul görülebilecek bu strateji, yetişkin kondorların genç ölme olasılığının giderek arttığı bir durumda sürdürülebilir olmayabilir.
Vahim Gerileme
Besin zincirinin tepesinde yer âlân kondorlar vücutlarında cüzi miktarlarda tarım ilaçları ve diğer zehirleri taşıyan birçok hayvan yiyerek toksin biriktirir, Birikmiş toksinler kritik bir seviyeye ulaştığında üreme bozukluklarına hatta ölümlere neden olur. Bu tür zehirlenme, kondorların binli nüfuslardan yok olmanın eşiğine geldiği, uzun ve vahim bir gerilemede kilit rol oynar. Yaklaşık 11 bin yıl önce meydana gelen kitlesel yok oluş sonrasında zaten azalmış olan Kaliforniya kondoru popülasyonu, Avrupalılar 1500 yılı civarında doğu kıyılarına vardığında muhtemelen Kuzey Amerika’nın batı bölümüne sıkışmıştı. 1950’ler ve 1960’larda besin zincirine sızan böcek öldürücü DDT, kondor yumurtalarının kabuklarının tehlikeli bir şekilde incelmesine neden oldu.
Kaynakça:
BBC
Yazar:Tuncay Bayraktar