Kalp sağlığı açısından uykunun önemi yıllar öncesinden keşfedilse de, araştırmacılar hala bu konudaki ayrıntıları araştırmaya devam etmektedirler. Çünkü kardivasküler hastalıklar tüm dünyada ölüm nedenleri arasında ilk sıralarda yer alır. Her ne kadar kişinin diğer yaşam alışkanlıkları, yaşı, genel sağlık durumu, aile hastalık öyküsü ve coğrafi faktörlerinde kardiyovasküler hastalıklar üzerinde hatırı sayılır bir rolü olsa da, uyku da kayda değer bir faktör gibi görünmektedir. Yapılan yeni bir çalışma, uykuya dalmak için 24 saatlik vücut saati içinde en uygun zamanlama hakkında bilgiler elde edilmiştir.
Tabii ki, kaliteli uyku uyuma, en doğru uyku saatinde uykuya gitme ve doğru zamanlama konusu her zaman kişinin kontrolünde değildir. Bu nedenle, uyku sorunları yaşayan kişiler, konusunda uzman olan bir profesyonelden tavsiye almalı ve uyku konusunda kendileri için işe yarayan taktiklerden ne gerekiyorsa ona odaklanmalıdır. Çünkü belirli bir yatma saatini dikte etmek bazıları için verimsiz sonuçlar verebilir. Ancak pek çok kişi için, saat 22-23 arasında uykuya dalmak sağlıklı bir kardiyovasküler sistem için en doğru nokta olduğunu bilmek açısından yardımcı olabilir.
Exeter Üniversitesi’nden psikolog David Plans , vücudun sirkadiyen ritim adı verilen ve fiziksel ve zihinsel işleyişi düzenlemeye yardımcı olan 24 saatlik bir iç saati olduğu belirtmektedir. Her ne kadar yapılan çalışma da nedensellik sonucu çıkarılamasa da, sonuçlar erken veya geç yatma saatlerinin vücut saatini bozma olasılığının daha yüksek olabileceğini ve kardiyovasküler sağlık için olumsuz sonuçlar doğurabileceğini göstermektedir.
Dijital sağlık şirketi Huma Therapeutics AI’dan araştırmacı Shahram Nikbakhtian tarafından yönetilen bir araştırma ekibi, Birleşik Krallık Biobank çalışmasında 88.026 katılımcının bileğe takılan ivmeölçer verilerini analiz ederek, yedi günlük bir süre boyunca uyku zamanlamasını daha sonraki sağlık sonuçlarıyla karşılaştırabilmişlerdir. Elde edilen verilere göre yaklaşık altı yıllık katılımcı takibi sırasında 3.172 kardiyovasküler hastalık vakasını belirlenmiştir.
Çalışma ekibi, gece yarısından sonra veya akşam 10’dan önce uykuya dalmanın, 22-23 saatleri arasında uykuya dalmaya kıyasla kardiyovasküler hastalık riskinde yaklaşık yüzde 25’lik bir artışla ilişkili olduğunu belirlemişlerdir. Saat 23-24 arasında uyuyanlarda bu risk artışı yüzde 12’ye düşmüştür.
Plans’a göre en riskli zaman gece yarısından sonra uyuyanlar içindir. Çünkü potansiyel olarak vücut saatini sıfırlayan sabah ışığını görme olasılığı azalmaktadır. Yaş, cinsiyet, uyku süresi, erkenci veya gece kuşu olmak, sigara içme durumu, kilo, diyabet, kan basıncı, kolesterol düzeyi ve sosyoekonomik durum dikkate alındığında bu eğilim devam etmektedir. Aynı zamanda kadınlar için daha belirgindir, ancak araştırmacılar neden olduğundan henüz emin değillerdir.
Plans’a göre bu sirkadiyen ritminin bozulmasına bağlı olarak endokrin sistem cevap vermektedir ve bu tepki kişiden kişiye değişebilmektedir. Ayrıca bu cinsel ilişki performansını da değiştirebilir bir durumdur. Bunun yanında, kadınlarda kardiyovasküler riskinin menopoz sonrası dönemde artış gösterdiği düşünülürse, araştırmaya katılanların yaşlarının daha büyük olması da kafa karıştıran bir faktör haline gelebilir. Bu, kadınlar ve erkekler arasındaki ilişkinin performansında bir fark olmayabileceği anlamına gelmektedir.
Bu tür bir çalışma, uyku zamanlamasının kendisinin kalp hastalığına katkıda bulunup bulunmadığını belirleyemez. Çünkü bu soruna neden olan, alkol kullanımı veya stresin insanları uyanık tutarak geç saatlere kadar uyanık kalması ile bağlantılı diğer davranışlarda bir faktör olabilir. Yapılan çalışma aynı zamanda yaş, sosyoekonomik ve etnik kökenle (ağırlıklı olarak 43 ila 79 yaş arasındaki daha zengin beyaz insanlar) sınırlıdır bir çalışmadır ve bu nedenle diğer demografiler için geçerli olmayabilir.
Bununla birlikte, biyometrik verilerin kullanılması, anket verilerine dayanan çalışmalarda bulunabilecek olası hatırlama yanlılıklarını ortadan kaldırır. Dahası, sonuçlar, yatma saatleri geciken kişilerde kardiyovasküler problem riskinin arttığını gösteren önceki araştırmalarla ve vücut saatinin fizyolojisi hakkında anlaşılan faktörler ile uyumludur. Bu demek oluyor ki genel sağlık için vücudun yeni güne düzenli bir şekilde başlatmaya ihtiyaç duyduğudur. Plans The Guardian’a verdiği demeçte, kişinin yaşam tarzı davranışlarının ve sirkadiyen saatinin yanlış hizalanması iltihabı artırır ve her ikisi de kardiyovasküler hastalık riskini artırabilen glikoz regülasyonunu bozabilir.
Kalp ve kan damarlarının hastalıkları tüm Dünya da ölüm nedenleri arasında birinci sıradadır. Bu yüzden uyku saatinin kardivasküler hastalıklar üzerindeki rolü daha derin bir şekilde araştırmaya değer bir konudur. Eğer yapılan bu çalışma başka yapılacak araştırma verileri ile doğrulanırsa uyku zamanlaması ve temel uyku hijyeni kalp hastalığı riskini düşürmek için düşük maliyetli halk sağlığı hedefi olabilir.
Kaynakça:
European Heart Journal Digital Health’de
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu