Anksiyete, endişe, korku veya gerginlik duygularına neden olabilen bir zihinsel sağlık durumudur. Bazı insanlar için endişe, panik ataklarına ve göğüs ağrısı gibi aşırı fiziksel semptomlara neden olabilir. Anksiyete bozuklukları inanılmaz derecede yaygındır. Türkiye Anksiyete ve Depresyon Derneği’ne göre, Türkiye’de yaklaşık 5 milyon insanı etkilemektedir. Anksiyete bozukluklarına neden olan şey karmaşık olabilir. Genetik ve çevresel nedenler de dahil olmak üzere bir dizi faktörün rol oynaması muhtemeldir. Bununla birlikte, bazı olayların, duyguların veya deneyimlerin anksiyete belirtilerinin ortaya çıkmasına ya da onları daha da kötüleştirmesine neden olabileceği açıktır. Bu işaretlere tetikleyiciler denir.
Anksiyete tetikleyicileri her insan için farklı olabilir, ancak bu şartlara sahip kişilerde birçok tetikleyici yaygındır. Çoğu insan çoklu tetikleyicileri olduğunu bilmemektedir. Kaygı saldırıları hiçbir sebep yokken tetiklenebilir. Bu nedenle sahip olabileceğiniz kaygı tetikleyicilerini bulmak önemlidir. Tetikleyicilerinizi tanımlamak, bunları yönetmek için önemli bir adımdır. Bu kaygı tetikleyicileri ve kaygınızı yönetmek için neler yapabileceğinizi öğrenmek size fayda sağlayacaktır.
*Anksiyete tetikleyicileri
1. Sağlık sorunları
Kanser veya kronik bir hastalık gibi rahatsız edici veya zor bir sağlık teşhisi, endişeyi tetikleyebilir veya daha da kötüleştirebilir. Bu tip tetikleyici, ürettiği anlık ve kişisel hisler nedeniyle çok güçlüdür. Proaktif olmanız ve doktorunuzla görüşerek sağlık sorunlarından kaynaklanan endişelerin azaltılmasına yardımcı olabilirsiniz. Bir terapistle konuşmak da, tanılarınızdaki duygularınızı yönetmeyi öğrenmenize yardımcı olabileceği için yararlı olabilir.
2. İlaçlar
Bazı reçeteli ve reçetesiz ilaçlar anksiyete belirtilerini tetikleyebilir. Çünkü bu ilaçlardaki aktif maddeler sizi huzursuz veya rahatsız hissetmenize neden olabilir. Bu duygular, zihin ve bedeninizde, ek anksiyete belirtilerine yol açabilecek bir dizi olay ortaya çıkarabilir. Anksiyeteyi tetikleyebilecek ilaçlardan bazıları şunlardır:
*doğum kontrol hapları
*öksürük ve tıkanıklık ilaçları
*kilo verdirici ilaçlar
Bu ilaçların sizi nasıl hissettirdiğini ve endişenizi tetiklemeyen veya semptomlarınızı kötüleştirmeyen bir alternatif arayışında doktorunuzla konuşun.
3. Kafein
Birçok insan uyanmak için sabah fincanlarına güvenir, ama aslında kafein kaygıyı tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. 2017 yılında yapılan bir çalışmaya göre panik bozukluğu ve sosyal anksiyete bozukluğu olan kişiler, kafeinin anksiyete indükleyici etkilerine duyarlılık göstermiştir. Mümkün olduğunca, kafeinsiz seçenekleri tercih ederek kafein alımınızı azaltmaya çalışın.
4. Öğünlerin atlanması
Yemek yemediğinizde kan şekeriniz düşebilir. Bu, titreyen ellere ve baş dönmesine yol açabilir. Ayrıca endişeyi de tetikleyebilir. Dengeli beslenmek birçok nedenden dolayı önemlidir. Size enerji ve önemli besinler sağlar. Günde üç öğün yemek için zaman bulamıyorsanız, sağlıklı atıştırmalıklar düşük kan şekerini, sinirlilik halini, ajitasyon hissini ve endişeyi önlemenin harika bir yoludur. Unutmayın, yemek ruh halinizi etkiler.
5. Olumsuz düşünce
Zihniniz vücudunuzun çoğunu kontrol eder. Kızgın ya da sinirli olduğunuzda, kendinize söylediğiniz kelimeler daha fazla endişe duygusu tetikleyebilir. Kendiniz hakkında düşünürken çok fazla negatif kelime kullanma eğiliminiz varsa, bu yola başladığınızda dilinizi ve duygularınızı yeniden odaklamayı öğrenmek yararlı olacaktır. Bir terapistle çalışmak bu süreçte inanılmaz derecede yardımcı olabilir.
6. Mali konular
Para biriktirme ya da borç alma stresi endişeyi tetikleyebilir. Beklenmedik faturalar veya borç korku tetikleyicidir.
Bu tür tetikleyicileri yönetmeyi öğrenmek, finansal danışmanlardan biri gibi profesyonel yardım almayı gerektirebilir. Bu süreçte bir yoldaşınız ve bir rehberiniz olduğunu hissetmek endişenizi azaltabilir.
7. Taraflar veya sosyal olaylar
Yabancılarla dolu bir ortam eğlenceli gelmiyorsa, yalnız değilsiniz demektir. Küçük konuşma yapmanıza veya bilmediğiniz insanlarla etkileşime girmenizi gerektiren olaylar, sosyal kaygı bozukluğu tanısı konulabilecek endişe duygularını tetikleyebilir. Endişelerinizi veya rahatsızlığınızı azaltmaya yardımcı olmak için, mümkün olduğunda bir arkadaşınızı yabancı kişilerin bulunduğu ortama her zaman yanınızda getirebilirsiniz. Ancak, bu olayları uzun vadede daha kolay yönetebilen başa çıkma mekanizmalarını bulmak için bir profesyonel ile çalışmak da önemlidir.
8. Çatışma
İlişki sorunları, tartışmalar, anlaşmazlıklar. Bu anlaşmazlıkların hepsi kaygıyı tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Çatışma özellikle sizi tetiklerse, uyuşmazlık çözümü stratejilerini öğrenmeniz gerekebilir. Ayrıca, bu çatışmaların neden olduğunu ve duyguların nasıl yönetileceğini öğrenmek için bir terapistle veya başka bir akıl sağlığı uzmanıyla konuşun.
9. Stres
Trafik sıkışıklığı veya otobüsü kaçırmayla ilgili günlük stresler herkesin kaygısına neden olabilir. Ancak uzun süreli veya kronik stres uzun süreli kaygı ve kötüleşen semptomların yanı sıra diğer sağlık sorunlarına da yol açabilir. Stres ayrıca öğün atlamak, alkol içmek veya yeterince uyku almamak gibi davranışlara da yol açabilir. Bu faktörler de kaygıyı tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Stresin tedavisi ve önlenmesi sıklıkla öğrenme ile başa çıkma mekanizmalarını gerektirir. Bir terapist veya danışman stres kaynaklarınızı tanımayı öğrenmenize, bunaltıcı veya sorunlu hale geldiklerinde onları ele almanıza yardımcı olabilir.
10. Kamu etkinlikleri veya performansları
Genel konuşma yapmak, patronunuzun önünde konuşmak, bir yarışmada ya da organizasyon da yüksek sesle okuma yapmak kaygının yaygın bir tetikleyicisidir. İşiniz veya hobileriniz bunu gerektiriyorsa, doktorunuz veya terapistiniz bu ortamlarda daha rahat olma yollarını öğrenmek için sizinle birlikte çalışabilir. Ayrıca, arkadaşlarınızdan ve iş arkadaşlarınızdan gelen olumlu mesajlar, kendinizi daha rahat ve güvende hissetmenize yardımcı olabilir.
11. Kişisel tetikleyiciler
Bu tetikleyicileri tanımlamak zor olabilir, ancak bir ruh sağlığı uzmanı onları tanımlamanıza yardımcı olacak şekilde eğitilmiştir. Bunlar korku, bir yer, hatta bir şarkı ile başlayabilir. Kişisel tetikleyiciler, bilinçli veya bilinçsiz olarak, hayatınızdaki kötü bir travmatik olayı size hatırlatır. Travma sonrası stres bozukluğu olan bireyler sıklıkla çevresel tetikleyicilerin anksiyete tetikleyicilerini tecrübe ederler. Kişisel tetikleyicileri tanımlamak zaman alabilir, ancak bunların üstesinden gelmeyi öğrenebilmeniz önemlidir.
*Tetikleyicileri tanımlamak için ipuçları
Tetikleyicilerinizi tanımlayabilir ve anlayabilirseniz, bunlardan sakınmak ve başa çıkmak için çalışabilirsiniz. Tetikleyicileri gerçekleştiğinde ele almak için belirli baş etme stratejilerini öğrenebilirsiniz.
**Tetikleyicileri tanımlamak için üç ipucu:
*Bir günlük başlatın. Kaygınızı farkettiğinizde not alın ve tetiğe neden olabileceğini düşündüğünüz şeyi kaydedin. Bazı uygulamalar da endişenizi takip etmenize yardımcı olabilir.
*Bir terapistle çalışın. Bazı kaygı tetikleyicileri tanımlamak zor olabilir, ancak bir ruh sağlığı uzmanı size yardımcı olabilecek eğitimlere sahiptir. Tetikleyicileri bulmak için konuşma terapisi, günlük kaydı veya başka yöntemler kullanabilirler.
*Kendine karşı dürüst ol. Anksiyete, olumsuz düşüncelere ve kendi kendine kötü değerlendirmelere neden olabilir. Bu, tetikleyici reaksiyonlar nedeniyle tetikleyicileri zorlaştırabilir. Kendinizle sabırlı olun ve bugün sizi nasıl etkileyebileceğini belirlemek için geçmişinizdeki şeyleri keşfetmeye istekli olun.
*Kaygı belirtileri
En sık görülen kaygı belirtileri şunlardır:
*kontrol edilemez endişe
*korku
*kas gerginliği
*hızlı bir kalp atışı
*uyku ya da uykusuzluk zorluğu
*Konsantrasyon zorluğu
*Fiziksel rahatsızlık
*karıncalanma
*huzursuzluk
*yalnızlık hissetme
*sinirlilik
Bu semptomları altı ay veya daha uzun süre düzenli olarak yaşıyorsanız, genel anksiyete bozukluğuna yakalanmışsınız demektir. Diğer anksiyete bozuklukları da vardır. Bu belirtiler farklı olabilir. Örneğin panik bozukluğu ile karşılaşabilirsiniz. Bunlarda;
*Hızlı kalp atışı veya çarpıntı
*terleme
*titreme
*yutkunma’ ya sebep verir.
Anksiyetenin tanınması çoğu zaman zordur çünkü semptomlar zaman içinde yaygınlaşır.
Doktorunuz size ilaç tedavisi vermeyi seçebilir. Ayrıca sizi bir psikolog veya psikiyatrist gibi bir akıl sağlığı uzmanına yönlendirebilir. Bu doktorlar anksiyeteyi tedavi etmek ve tetikleyicileri önlemek için bir konuşma terapisi ve ilaç kombinasyonunu kullanabilirler. Ara sıra anksiyete yaygındır, ancak kronik endişe, korku ya da korku duyusu yaygın değildir. Bu profesyonel yardım almanız gereken bir işarettir. İyi haber, kaygının yüksek oranda tedavi edilebilen bir akıl sağlığı problemi olmasıdır. Ancak, çoğu kaygılı insan tedaviyi aramaz. Kaygınız günlük yaşamınızı engelliyorsa, yardım almalısınız. Bir akıl sağlığı uzmanı, belirtilerinizi kolaylaştıran ve endişe tetikleyicilerinizle başa çıkmanıza yardımcı olan bir tedavi planı bulmanıza yardımcı olabilir.
Yazar: Osman Uçar