Saç Folikülleri Nasıl Çalışır?

Folikül, saçın içeriden büyüme kaydettiği yapı olarak tanımlanır. Saçların içinde bulunan gözenekli yapı yağ molekülleri üreterek saçın ve derinin yağlanmasına olanak tanır. Bu gözenekli yapının dışında bulunan kısımlarda özel kas yapıları yer alır. Saç kökleri cildimizde küçük, cep benzeri deliklerdir. Adından da anlaşılacağı gibi saç büyür. Dermatoloji Akademisi’ne göre, insanda ortalama sadece kafa derisinde yaklaşık 100.000 saç kökü vardır.

Folikül Anatomisi

Bir kıl folikülü, cildin epidermisinde (dış tabaka) tünel şeklinde bir yapıdır. Saç kıl folikülünün dibinde büyümeye başlar. Saçın kökü protein hücrelerinden oluşur ve yakınındaki kan damarlarından gelen kanla beslenir. Daha fazla hücre oluşturuldukça saç ciltten büyür ve yüzeye ulaşır. Kıl foliküllerinin yakınındaki sebasöz bezler saçı ve cildi besleyen yağ üretir.

Saç Büyüme Döngüsü

Saç, foliküllerden döngüler halinde uzar. Bu döngünün üç farklı aşaması vardır:
Anagen (büyüme) aşaması: Saç kökünden uzamaya başlar. Bu aşama genellikle üç ila yedi yıl sürer.
Katagen (geçiş) evresi: Büyüme yavaşlar ve bu aşamada folikül küçülür. Bu iki ila dört ay sürer.
Telojen (istirahat) fazı: Eski saç dökülür ve aynı saç folikülünden yeni saçlar uzar. Bu üç ila dört ay sürer.
2015 tarihli bir makaleye göre, son araştırmalar saç köklerinin telojen dönemde sadece “istirahat” döneminde olmadığını öne sürdü. Bu aşamada çok sayıda hücresel aktivite meydana gelir, böylece dokular yenilenebilir ve daha fazla saç alabilir. Başka bir deyişle, telojen faz sağlıklı saç oluşumu için çok önemlidir. Farklı foliküller aynı anda döngünün farklı aşamalarından geçer. Bazı foliküller büyüme aşamasındadır, bazıları ise dinlenme aşamasındadır. Bu bazı saçların uzadığı, bazı saçların döküldüğü anlamına gelir. Dermatoloji Osteopatik Akademisine göre, bir birey günde ortalama olarak saçından yaklaşık 100 telini kaybeder. Saç köklerinin yaklaşık yüzde 90’ı herhangi bir zamanda anajen aşamasındadır.

Bir Folikülün Hayatı

Ortalama olarak saçlar her yıl yarım santim uzamaktadır. Kişisel saç büyüme oranı yaşın, saç türü ve genel sağlık koşullarından etkilenebilir. Saç kökleri; sadece saçların büyümesinden sorumlu değildir, aynı zamanda saçın nasıl göründüğünü de etkiler. Folikülün şekli saçın ne kadar kıvırcık olduğunu belirler ve dairesel foliküller düz saç, oval foliküller ise daha dalgalı saçlar üretir. Saç kökleri de saç renginin belirlenmesinde rol oynar. Ciltte olduğu gibi saç pigmentini melanin maddesinden alır. Ömelanin ve feomelanin olmak üzere iki tür melanin vardır.
Genlerin, ömelanin veya feomelanin olup olmadığını ve her bir pigmentin ne kadarının bulunduğunu belirler. Bol miktarda ömelanin bulunması saçı siyah yapar, orta miktarda ömelanin ise saçı kahverengi yapar ve çok az ömelanin saçı sarı yapar. Öte yandan, feomelanin saçları kırmızı yapar. Bu melanin saç folikülü hücrelerinde depolanır ve ardından saçın rengini belirler. Foliküller yaşlandıkça melanin üretme yetenekleri kaybedebilir ve bu da gri veya beyaz saç tellerinin uzamasına neden olur. Saç, şayet saç folikülünden çekilirse, tekrar büyüyebilir. Hasarlı bir folikülün saç üretmeyi kesmesi olasıdır. Alopesi gibi bazı durumlar, foliküllerin saç üretmeyi tamamen durdurmasına neden olabilir.

Saç Kökleriyle İlgili Sorunlar

Bazı saç koşulları saç kökleriyle ilgili sorunlara neden olabilir. Saç köklerinde bir sorun olduğunu düşünülüyorsa veya sebepsiz saç dökülmeleri varsa, bir dermatologla görüşülmesi en iyisidir.

Androgenetik Alopesi

Erkeklerde ortaya çıkan ve erkek tipi kellik olarak bilinen androgenetik alopesi, saç derisinde saç köklerinin büyüme döngüsünü etkileyen bir durumdur. Saç döngüsü yavaşlar ve zayıflar, sonunda tamamen durur. Bu foliküllerin yeni saç üretmemesine neden olur.

Alopesi Areata Yabancı Hücre Saldırıları İçin

Alopesi areata otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi, saç köklerini yabancı hücreler olarak görür ve saldırır. Genellikle tüylerin kümeler halinde dökülmesine neden olur. Vücudun her yerinde toplam saç dökülmesi olan alopesi universalis’e yol açabilir. Henüz alopesi areata için bilinen bir tedavi yoktur, ancak steroidal enjeksiyonlar veya topikal tedaviler saç kaybını yavaşlatabilir.

Folikülit

Folikülit, saç köklerinin iltihabıdır. Aşağıdakiler de dâhil olmak üzere saçların uzadığı her yerde oluşabilir:
• Kafa derisi
• Bacaklar
• Koltuk altı
• Yüz
• Uzuvlar
Folikülit sıklıkla cildinizde küçük bir saç döküntüsü gibi görünmektedir. Tümsekler kırmızı, beyaz veya sarı olabilir ve irin içerebilir. Genellikle, folikülit kaşıntılı ve ağrılıdır. Folikülit genellikle bir staph enfeksiyonundan kaynaklanır. Folikülit tedavi olmadan geçebilir, ancak bir doktor sizi teşhis edebilir ve tedavi edilnesine yardımcı olmak için ilaç alınması gerektirebilir. Bu, enfeksiyonun nedenini tedavi etmek ve semptomları yatıştırmak için topikal tedaviler veya oral ilaçlar içerebilir.

Telogen Effluvium

Telojen effluvium saç kayıplarında geçici fakat yaygın formdur. Stresli bir olay saç foliküllerinin erken dönemde telojen faza girmesine ve bu saçların incelmesine veya dökülmesine neden olur. Saçlar genellikle kafa derisi üzerindeki lekelerde dökülür, ancak aşırı durumlarda, bacaklar, kaşlar ve kasık bölgesi de dâhil olmak üzere vücudun diğer yerlerinde düşebilir.
Telojen effluvium’ a neden olan stresin kaynaklı durumlar;
• Fiziksel olarak travmatik bir olay
• Çocuk doğurma
• Yeni bir ilaç
• Cerrahlık
• Hastalık
• Stresli bir yaşam değişikliği
Bir olayın şoku saç büyüme döngüsündeki değişimi tetikler. Telogen effluvium genellikle geçicidir ve tedavi gerektirmez. Bununla birlikte, telogen effluvium’un olduğunu düşünülüyorsa diğer nedenleri ekarte etmek için dermatoloğa başvurulması tavsiye edilir.

Saç Çıkar mı?

Alopesi veya saçsızlık gibi durumlar varsa saç kökünü saçın büyütmek için uyarmanın mümkün olup olmadığını merak edilebilirsiniz. Bir folikül hasar görmüşse onu uyarmak mümkün değildir. Günümüzde henüz nasıl uyarlayacağı konusunda bir bilgi yoktur. Bununla birlikte, bazı yeni kök hücre araştırmaları umut vermektedir. Bir 2017 makalesinde ölü veya zarar görmüş saç köklerini yeniden etkinleştirmek için yeni bir yöntem bulunmuştur. Ancak, bu tedavi henüz insanlar üzerinde test edilmemiş ve Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından onaylanmamıştır.
Saç köklerin, üç ayrı aşamadan oluşan saçların büyümesinden sorumludur. Bu foliküller saç tipini de belirler. Foliküller zarar gördüğünde saç üretmeyi durdurabilir ve saç büyüme döngüsü yavaşlayabilir. Saç büyümesiyle ilgili endişeler varsa, bir dermatoloğa başvurmayı tavsiye edilir.

Kaynakça:
Alopesi areata güncellemesi.
Androgenetik alopesi.
ghr.nlm.nih.gov
Flores A, ve ark.

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu