Çinko takviyelerini bulmak kolay ve ucuzdur. Öyleyse neden saç dökülmesi için çinko kullanmayalım şeklinde bir yaklaşımla kişilerin kendi kendini tedavi etmeye çalışması doğru değildir. Önce biraz araştırma yapılmalı, zaman ve para boşa harcanmamalı, risk alınmamalıdır. Ayrıca ne yazık ki, hiçbir şeyin garantisi yoktur. Aşağıda, çinko ve saç dökülmesi hakkında bilmeniz gereken ön bilgilerden sonra ayrıntılar yer almaktadır.
*Çinko birçok gıda kaynağında bulunan temel bir mineraldir. Hayvan proteinleri özellikle iyi bir çinko kaynağıdır.
*Aşırı çinko eksikliği saç dökülmesine neden olabilir.
*Kandaki ve saçtaki çinko seviyeleri, erkek tipi kellik olarak da bilinen androgenetik alopesi yaşayan erkeklerde daha düşüktür.
*Çinkonun, prostat büyümesine ve kelliğe katkıda bulunduğu bilinen DHT hormonunun (Dihidrotestosteron hormonu) oluşumunu bloke eden 5-alfa redüktaz inhibitörü olarak etki ettiğine inanılmaktadır. Saç dökülmesini tedavi etmek için reçete edilen Propecia adlı ilaç da bir 5-alfa redüktaz inhibitörüdür.
*Çinkonun kelliği yavaşlatmaya veya tersine çevirmeye yardımcı olabileceğine dair sağlam bir kanıt yoktur.
*Çinko takviyesi almakla ilişkili riskler çoktur, ancak genellikle çok yüksek miktarda mineral takviyesi alanlar için geçerlidir.
Çinko Nedir?
Çinko esansiyel bir mineraldir ancak vücutta depolanamaz. Bazı gıdalarda doğal olarak bulunur, bazı gıdalar da çinko ile zenginleştirilmiştir. İnsanları sağlıklı tutmak için çalışan bağışıklık sisteminin işleyişi, yara iyileşmesi, hücre bölünmesi ve büyümesi, fiziksel büyüme ve gelişme, hatta koku ve tat alma duyularının alınması için çinko gereklidir. Vücutta stoklanamadığından dolayı bu önemli işlevlerin tümüne yardımcı olması için düzenli bir şekilde çinko alınmalıdır. Hayvan proteinleri gerek duyulan çinkonun çoğunu sağlamaktan sorumludur.
Bitkisel besinlerde çinko bulunsa da fitatlar, çinko ile bağlanan ve emilimi önleyen antioksidan bileşiklerdir. Bu nedenle, kepekli tahıllar, baklagiller ve kabuklu kuruyemişler de dahil olmak üzere çinko içeren bitkisel kaynaklar, mineral için mükemmel bir kaynak değildir. Bu da vejeteryanlarda çinko eksikliği riskinin daha yüksek olduğu anlamına gelir.
Çinko Eksikliğinin Belirti ve Bulguları
Saç dökülmesi çinko eksikliğinin bir işareti olabilir ancak doktorun bu teşhisi koyması için diğer eksiklik belirtileri de mevcut olmalıdır. Çinko eksikliği hakkında bildiklerimiz, büyük ölçüde akrodermatitis enteropatika adı verilen genetik bir bozukluğu olan kişilerle yapılan çalışmalardan gelmektedir. Beslenmedeki yetersizliklerden dolayı çinko eksikliğinin bu 
seviyede ciddi olması pek olası değildir. Daha az etkileyen ama yine de ciddi etkileri olan orta seviyede çinko eksiklikleri daha olasıdır.
Hafif/orta şiddette çinko eksikliğinin belirtileri:
*İştah kaybı
*Gecikmiş büyüme
*Zayıf bağışıklık
Şiddetli çinko eksikliğinin belirtileri:
*Saç kaybı
*Kronik ishal
*Gecikmiş cinsel olgunlaşma
*Gece körlüğü
*Cilt lezyonları
Kimler Risk Altındadır?
Bazı insanlar diğerlerine göre daha fazla çinko eksikliği riski altındadır. Bu kişiler şunlardır: prematüre bebekler ve intravenöz yolla beslenenler, yetersiz beslenen, şiddetli ve kronik diyare şikâyeti olanlar, orak hücre anemisi, inflamatuar bağırsak hastalığı, çölyak hastalığı veya karaciğer hastalığı teşhisi koyulanlar. Alkolikler, yaşlılar ve katı vejetaryenler de çinko eksikliği riski altındadır.
Çinko Takviyesi ve Sağlık
Çinko, insan vücudunda çeşitli görevlere hizmet eder ancak, çoğu vitamin ve mineral gibi, çinko takviyesi almanın sağlık yararları olduğunun bilimsel kanıtları yetersizdir.
Soğuk algınlığı: Çeşitli çalışmalar, hastalığın erken döneminde alındığında çinko pastillerinin soğuk algınlığı belirtileri ve süreleri ile mücadele edebildiğini göstermiştir ancak bundan daha farklı sonuçlar alınmış olan birçok çalışma vardır. 2000 yılında yapılan bir meta-analizin sonucuna göre, soğuk algınlığı tedavisinde çinkonun etkinliğini ile ilgili kanıtların hala eksik anlaşılmıştır.
Makula dejenerasyonu: Yaşa bağlı makula dejenerasyonu, yaşlı kişilerde körlüğün önde gelen bir sebebidir. Bilim insanları çinkonun yaşa bağlı makula dejenerasyonu (YBMD) ile ilişkili olabileceğini varsaymaktadır, çünkü büyük ölçüde YBMD’dan etkilenen retinada çinko bulunur ve retinadaki çinko konsantrasyonu yaşla birlikte düşer. Makula dejenerasyonun tedavisinde mineralin etkinliği ile ilgili kanıtlar çinko ve soğuk algınlığı ile ilgili araştırmalarda olduğu gibi biraz karışıktır. Çinkonun sağlık üzerindeki etkilerine dair kanıtların çoğu, çinko eksikliğinin incelenmesi ile ilgilidir.
Şeker hastalığı (Diyabet): Şeker hastaları çinko eksikliğine daha yatkın olabilir çünkü şeker hastalarında görülen sık idrar yapma çinkoyu vücuttan atar. Bu nedenle, şeker hastaları günlük diyetlerinde önerilen çinko miktarını aldıklarından emin olmalı, ancak bunu aşmamalıdır çünkü bazı kanıtlar çok fazla çinkonun kan şekeri kontrolünü olumsuz yönde etkileyebileceğini göstermektedir.
HIV/AIDS: Çinkonun bağışıklık sistemi sağlığında çok önemli olduğunu bilinmektedir ve HIV virüsünün bağışıklık sistemine atık bırakmasından çinkonun sorumlu olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Bir çalışmada AIDS hastalarına uygulanan çinko takviyesinin enfeksiyonlarda azalmaya yol açtığı bulunmuştur. Diğer yandan HIV virüsü de hayatta kalmak için çinkoya ihtiyaç duyduğundan takviyeler, hastalığın ilerlemesine sebep olabilir.
Çinko ve Saçla İlgili Kanıtlar
Birçok çalışma çinkonun saç dökülmesi üzerindeki etkilerini incelemiş olsa da, çoğu otoimmün bir hastalık olan sadece alopesi areata’ya odaklanmıştır. Saç dökülmesi ile başa çıkan erkeklerin çoğunda androgenik alopesi veya erkek tipi saç dökülmesi görülür. Bu iki tip saç dökülmesi formu farklı nedenlere sahip olsa da, aynı zamanda ortak noktaları da vardır, alopesi areata (saçkıran) üzerinde yapılan araştırmalar, kelliği olan erkekler için de potansiyel olarak yararlıdır.
*Yayınlanan bir çalışmaya göre, çinko takviyesi, hipotiroidizmde saç dökülmesini yavaşlatan veya tersine çeviren bir katalizör olabilir. Hipotiroidi veya tiroid bezinin yetersiz çalışması saç dökülmesinin yaygın bir nedenidir. 2013 yılındaki bir vaka çalışmasında araştırmacılar, hipotiroidik bir kadının saç dökülmesinin ancak tedavi planına çinko eklendiğinde iyileştiğini tespit edilmiştir.
*Yayınlanan bir başka araştırmaya göre, çeşitli saç dökülmesi formlarına sahip hastalarda kandaki çinko seviyeleri daha düşük bulunmuştur. 2016’da yayınlanan bir çalışma, androjenetik alopesi olan erkeklerde kan çinko düzeylerinin daha düşük olduğunu 
doğrulamıştır.
*Özellikle alopesi areata’ya odaklanan birkaç çalışmada çinko takviyesi ile ilgili gelişmeler görülmüştür. Araştırmacılar, serum çinko seviyesi düşük olan alopesi areata hastalarına çinko takviyesi yapılması gerektiğini söylemektedir.
Gördüğünüz gibi, kanıtlar karışıktır ve çinko desteğinin saç dökülmesinin yavaşlamasına veya tersine çevrilmesinde kesin olarak yardımcı olabileceğine dair somut bir kanıt yoktur. Bilim dünyasında son derece ağır bir ispat yükü vardır, kesin olarak herhangi bir şeyi kanıtlayan bir çalışma bulmak zordur.
Çinko bazı saç dökülmelerinin tedavisine yardımcı olmada ümit vaat ettiğinden, saç dökülmesine sahip olan erkeklerde hem kan hem de saç çinko seviyelerinin daha düşük olduğuna dair kanıtlar bulunduğundan dolayı çinko takviyesi kellik tedavisinde yaygın bir şekilde reçetesiz olarak kullanılmaktadır.
Güvenlik, Yan Etkiler ve Önlemler
Yetişkin erkekler için önerilen günlük çinko miktarı 11 miligramdır. Protein açısından zengin bir diyetle çoğu erkeğin bu seviyeye ulaşmakta zorlanmaması gerekir. Bununla birlikte, eksikliği veya eksiklik riski bulunanlar çinko ile desteklenebilir. Yetişkin erkekler için “tolere edilebilir üst alım seviyesi” günlük 40 mg çinkodur. Bu miktarı aşıldıysa ve uzun vadede kullanıldıysa olumsuz yan etkileri görülebilir. Çinko toksisitesinin akut veya kısa süreli yan etkileri şunlardır: mide bulantısı, kusma, iştah kaybı, ishal, baş ağrısı ve karın ağrısı. Uzun süre boyunca yüksek düzeyde çinko almaktan kaynaklanan kronik çinko toksisitesi, bakır eksikliğine, bağışıklık sağlığının azalması ve yüksek yoğunluklu lipoproteinlerin (HDL) veya “iyi” kolesterolün azalmasına sebep olabilir. Çinko takviyeleri ayrıca bazı reçeteli ilaçlar ile etkileşime girerek olumsuz sonuçlara yol açabilir. Bunlar arasında antibiyotikler, penisilamin (romatoid artrit tedavisinde kullanılır) ve diüretikler yer alır.
Not: Çinko takviyesi almanın erkek tipi saç dökülmesinin tedavisine yardım edebileceği konusuyla ilgili olarak kesin bir kanıt bulunamamıştır. Bununla birlikte, otoimmün bir hastalık olan saçkıran (alopesi areata) dahil bazı saç dökülmelerinde yardımcı olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır. Çinkonun genellikle saç dökülmesi için reçete edilen Propecia (finasterid) gibi, 5-alfa redüktaz inhibitörü olarak işlev gördüğüne inanılmaktadır. Çinko takviyesi almanın riskleri düşük olsa da ek bir küre başlanmadan önce, özellikle reçeteli ilaçlar alınıyorsa bir tıp uzmanıyla görüşülmelidir.
Kaynakça:
https://drkorkmaz.com
https://www.forhims.com
Yazar: Müşerref Özdaş