Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Sanayi Devriminin Tekstil Sektörüne Etkisi

0 1.061

Günümüzde tüm giysiler teknolojik makineler tarafından seri olarak üretildiği için, makineleşme öncesinde hayatın nasıl zor olabileceğini hayal etmek zordur. Sanayi Devrimi sırasında tekstil üretimi ve imalatında (iplik, giyim ve diğer kumaş malzemeleri dahil) meydana gelen değişim, endüstri ve teknolojinin ilerlemesi kadar iş ve günlük yaşamın dönüşümü hakkında bilgi vermektedir. Tekstil de bu büyük değişimleri yaşayan sektörlerin başında gelir. Bu yazıda merak edenler için tekstil devriminin tarihi ve ileri gelenleri hakkında bilgiler bulunmaktadır.

Endüstri Devriminin Tekstile Etkileri

Tarihçiler on sekizinci yüzyılın sonları ve on dokuzuncu yüzyılın başlarındaki döneme Sanayi Devrimi (1760-1850) adını verirler. Değişimin etkilerini ilk hisseden tekstil endüstrisi olmuştur. Küçük ev endüstrisinden (evde ve aile çiftliğinde üretim yapan) buharla çalışan makinelerle çalışan bir fabrika sistemine dönüşümün hem olumlu hem de olumsuz etkileri oldu. Değişimler ve etkiler, Sanayi Devrimi’nin başladığı Büyük Britanya’da en şiddetli şekilde yaşanmıştır.
Sanayi Devriminin Tekstil Sektörüne EtkisiBir yandan, makine yapımı tekstiller, malların maliyetini düşürürken, aynı zamanda evde kumaş yaparak ve satarak elde edebileceklerinden daha iyi bir gelir sağlanmaktaydı. Tekstil devrimi, Viktorya yaşamının zenginliğine ve lezzetine katkıda bulunan moda dünyasının yanı sıra kültür üzerinde olumlu bir etkiye sahip olan Büyük Britanya’da ince keten, ipek ve pamuğu satışa sunulmuştur. Ama öte yandan fabrika hayatı tehlikeli ve fiziksel olarak zorlu bir süreçtir. Kırsal nüfusun kasabalarda fabrika işi bulmak için göç etmesi kentleşmeye yol açmış ve bu da sıkışık ve kirli yaşam koşullarına ve hastalıkların yayılmasına sebep olmuştur.

Sanayi Devrimiyle Çiftlikten Fabrikaya Geçiş Süreci

Sanayi Devrimi’nden önce Büyük Britanya, tekstil üretimi için mevcut bir küçük ev sanayisine sahiptir ve bu durum ülke geneline yayılmıştır. Yün ve keten sağlayan çiftçiler, iplik ve iplik eğiren kadınlar ve yünlü kumaş ve keten üreten dokumacılardan oluşmaktadır. Sanayi Devrimi sırasında kadınlar evden, çocuklar fabrikalarda çalışmak için okuldan ayrıldılar çünkü evde mal yaparak ve satarak kazandıklarından daha fazla para kazanabiliyorlardı. Ama yine de ücretler erkeklerin ödediğinden çok daha düşüktü. İşçiler fabrika zemininde uzun saatler geçirmekte, bobinleri sarmak, kopmuş iplikleri onarmak ve temizlemek gibi vasıfsız işler yapmaktaydılar. Her gün sabahın erken saatlerinde başlayan iş hayatları akşam yemeği saatine kadar devam etmekteydi. Bu arada makinelerin hızına ayak uydurmaları gerekmeydi.

Tekstil Alanında Buluşlar

Sanayi Devrimi birçok yönden icatlar yapılmasını sağlamıştır. John Kay’ın 1733’te uçan mekiği icat etmesiyle erken bir ilerleme kaydedilmiş, bu, bir dokumacının ipliği dokuma arasında ileri geri geçirmeyi kolaylaştırarak iki işi gerçekleştirmesini mümkün kılmıştır. Uçan mekiğin icadı ve benimsenmesi, tekstil endüstrisinin bir değişim dönemine girdiğinin erken bir göstergesidir ve bu gelişme dokuma sürecini hızlandırdığı için iplik talebini artırmıştır.
Buna karşılık, kısa süre sonra bu talebi karşılamak için başka yapılmıştır. James Hargreaves 1764 yılında Spinning Jenny’yi tanıtmış ve bunu 1779’da Samuel Compton’s Spinning Mule takip etmiştir. Bu makineler iplik eğirme için mevcut yöntemlerin, özellikle de çıkrıkların yerini alan makinelerdir. Jenny ipliği makineye elle besleyebileceğinden daha hızlı eğdiği için, dokumacılar iplik tedariğine ayak uyduramamışlardır. Bu da sanayicilere, tam kapasiteyle çalışabilmesi için başka bir makinenin yapılması gerektiğini düşündürmüş ve böylece, eğirme makinesinin icadı, kaçınılmaz olarak otomatik dokuma tezgahlarının icat edilmesine sebep olmuştur.

İngiltere Tekstil Makinelerinde Öncü Olmuştur

On sekizinci yüzyılın başlarında, İngiltere tekstil endüstrisine hakim olmaya kararlı bir tutum sergilemiştir. Kanunlar, İngiliz tekstil makinelerinin ihracatını, makinelerin çizimlerini ve makinelerin başka ülkelerde yapılmasına izin verecek yazılı şartnamelerini yasaklamıştır. Britanya, dokuma için normal bir dokuma tezgahının buharla çalışan, mekanik olarak çalıştırılan bir versiyonu olan elektrikli dokuma tezgahına sahiptiler. İngiltere ayrıca iplikler için daha hızlı iplikler üretebilen eğirme çerçevesine sahiplerdi. Bu arada, bu makinelerin neler yapabileceğine dair düşünceler, diğer ülkelerde heyecan uyandıran bir durum haline gelmiştir. Amerikalılar her evde bulunan eski el dokumalarını geliştirmek ve değiştirmek için çaba sarf etmişlerdir.

Tekstil Makinelerinde Amerika’nın Yaptığı Başarısızlıkları

Massachusetts’de 1786 yılında, iki İskoç göçmeni Richard Arkwright’ın eğirme makinesinı bildiklerini iddia etmişler, eğirme ve seri iplik üretimi için makine tasarlayacaklarını söylemişlerdir. Ve bu makineleri tasarlamaları için işe alınmışlardır. Mucitler, ABD hükümeti tarafından cesaretlendirilmiş ve bağışlarla desteklenmiştir. Elde edilen, beygir gücüyle çalıştırılan makineler hamdı ve üretimler düzensiz ve olarak üretilmiştir. Providence, Rhode Island’da başka bir şirket otuz iki iğ ile eğirme makineleri yapmaya çalışmıştır. Bu makineler kötü çalışmışlar ve onları su gücüyle çalıştırma girişimleri başarısız olmuştur. 1790’da arızalı makineler Pawtucket’tan Moses Brown’a satılmıştır. Brown ve ortağı William Almy, yılda sekiz bin yarda kumaş üretmek için yeterli el tezgâhı dokumacısı çalıştırmıştır. Brown, dokumacılarına daha fazla iplik sağlamak için çalışan eğirme makinelerine ihtiyaç duymaktadır, ancak satın aldığı makineler yetersi kalmıştır. 1790’da Amerika Birleşik Devletleri’nde başarılı tek bir güç çarkı yoktur.

ABD’de Tekstil Devrimi Nasıl Olmuştur?

Sanayi Devriminin Tekstil Sektörüne EtkisiTekstil endüstrisi aşağıdaki ismi geçen işadamları ve mucitlerin, tekstil alanındaki buluşların önemini vurgulamaları ile yaşanmıştır. Tekstil devrimini başlayan kişiler şunlardır:
• Samuel Slater ve Tekstil Fabrikası: Samuel Slater, Amerikan sanayi devrimi kurucusu olmasının yanında Amerikan sanayisinin babası olarak bilinmektedir. Slater, New England’da birkaç başarılı pamuk fabrikası kurmuş ve Rhode Island, Slatersville kasabasını inşa etmiştir.
• Francis Cabot Lowell ve Elektirikli Dokuma Tezhahı: Francis Cabot Lowell, Amerikalı bir işadamı ve dünyanın ilk tekstil fabrikasının kurucusudur. Mucit Paul Moody ile birlikte Lowell, daha verimli bir elektrikli dokuma tezgâhı ve bir eğirme aparatı icat etmiştir.
• Elias Howe ve Dikiş Makineleri: Dikiş makineleri bulunmadan önce dikiş işleri manueldi ve evlerde yapılmaktaydı. Fakat bunun yanında ücretlerin düşüklüğü nedeni ile küçük terzi dükkânlarında hizmet verme daha çok tercih edilmekteydi. Bir mucit, iğne ile çalışanların bu zahmetini hafifletmek için dikiş makinesini üretmektedir.

Hazır Giyim

Sanayi Devriminin Tekstil Sektörüne EtkisiGüçle çalışan dikiş makinesinin icat edilmesine kadar, fabrikada giysi ve ayakkabı üretimi büyük ölçüde elle gerçekleştirilmekteydi. Dikiş makinelerinden önce, neredeyse tüm giysiler yereldi ve elde dikiliyordu, çoğu kasabada müşteriler için ayrı ayrı giyim eşyaları yapabilecek terziler bulunmaktaydı. George Opdyke 1831 yılında, New Orleans’taki bir mağaza ile hazır giyimleri küçük ölçekli olarak satmaya başlanmıştır. Opdyke, bunu yapan ilk Amerikalı tüccarlardan biridir. Güçle çalışan dikiş makinesinin icat edilmesine kadar, fabrikada giysi üretimi büyük çapta gerçekleşmiş, o zamandan beri giyim endüstrisi büyümüştür.

Hazır Ayakkabı

1851 tarihli Singer makinesi deri dikecek kadar güçlüydü ve ayakkabıcılar tarafından benimsenmiştir. Bu ayakkabıcılar çoğunlukla Massachusetts’te bulunmuş ve pek çok çırağa öğretmenlik yapan ünlü bir ayakkabıcı olan (yaklaşık 1636) Philip Kertland’a kadar uzanan gelenekler bulunmaktaydı. Makineden önceki ilk günlerde bile, Massachusetts’teki dükkânlarda iş bölümü yapmak kural bir kuraldı ve bu nitekim şimdiki bant usulü çalışma şeklindeydi. Bir işçi deriyi kesiyor, biri tesiste tabaklama yapıyor, bir başkası üst kısımları birbirine dikerken bir diğeri tabanları dikiyordu. Tahta mandallar 1811’de icat edilmiştir ve daha ucuz ayakkabı çeşitleri için 1815’te yaygın olarak kullanılmıştır. Kısa süre sonra kadınların kendi evlerinde yapacakları saya yani ayakkabının üst bölümünün yapılması için evlere gönderme işi yaygınlaşmıştır.
Tabanı üst tarafa dikmek gibi daha zor bir işi yapacak olan dikiş makinesinin bu varyasyonu, Lyman Blake adında bir erkek çocuğunun icadıdır. 1858’de tamamlanan ilk model kusurluydu, ancak Lyman Blake Boston’dan Gordon McKay’in ilgisini çekebilmiş ve bunu üç yıllık hatalı denemeler ile büyük masraflar yapılmasına neden olmuştur. Sonra ürettikleri McKay tek dikiş makinesi kullanıma girmiş ve yirmi bir yıl boyunca hem Birleşik Devletler’de hem de Büyük Britanya’da neredeyse evrensel olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bu, diğer tüm faydalı buluşlar gibi, zamanla yaygınlaşmış ve büyük ölçüde geliştirilerek ayakkabı endüstrisinde yüzlerce başka icat yapılmasına neden olmuştur. Günümüzde şu an deriyi yarmak, kalınlığı tamamen tekdüze yapmak, üst kısımları dikmek, halkalar yerleştirmek, topuk üstlerini kesmek ve çok daha fazlasını yapmak için makineler bulunmaktadır.

Kaynakça:
https://www.thoughtco.com/textile-revolution-britains-role-1991935
https://www.historycrunch.com/textile-manufacturing-in-the-industrial-revolution.html

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku