Sinema filmleri ve diziler kendi içerisinde birçok türe ayrılsa da senaryo yazımında temel kavramlar her birini kapsamaktadır. Buna göre dram, macera, gerilim ya da gizem türünde olan tüm sinema projeleri ve dizi yapımları bu teknik kavramlara bağlı kalınarak yazılmalıdır.
Amerikan-Fransız Modeli Senaryolar
En çok kullanılan senaryo format stili Amerikan tipi adıyla bilinmektedir. Normal boyutlarda olan A4 kağıdından biraz büyük bir kağıda yazılmaktadır. Ortalama olarak her sayfa bir dakikaya karşılık gelmektedir. Bir diğer model ise Fransız türü senaryo adı ile biliniyor. Bu modelde sayfa ortadan ikiye ayrılır. Sol kısımda karakterlerin isimleri ve eylemleri yazarken, sağ taraf ise sadece diyalogların yazılmasına ayrılmıştır. Günümüzde hem pratik hem de çok daha rahat okunabilme alanı oluşturduğu için Amerikan tipi senaryo daha çok tercih edilmektedir.
Sürelerine Göre Senaryo Çeşitleri
Senaryolar sürelerine göre toplamda üç farklı çeşide ayrılmaktadır. Kısa metraj senaryolar 1 dakikadan başlayıp 30 dakikaya kadar süren modelleri oluşturur. Genellikle sinema öğrencileri tarafından yazılıp ve çekilmesi diğer formatlara göre çok daha basit ve pratik olan türlerdir. Süresi 30 ile 60 dakika arasında değişen senaryolara ise orta metraj senaryolar denir. 60 dakikadan başlayıp herhangi bir zaman ve sayfa sınırlamasına gerek duyulmadan yazılan senaryolara ise uzun metraj denir. Günümüzde sinema salonlarında izlenen filmlerin tamamına yakını uzun metrajlıdır. Genelde 90 dakika ile 120 dakika arasında değişmektedir. Ancak belli başlı filmler çok daha uzun sürelere sahiptir.
Senaryoda Karakterler
Bir senaryo yazımının ilk sayfasında karakterlerin dökümü yer almak zorundadır. Ayırt edici fiziksel özellikleri, yaş, cinsiyet ve isim bilgileri bu kısımda bulunur. Bunun dışında akraba ve aile ilişkileri çevresinde soy ağacı çıkarmak ve karakterlerin birbirleri ile olan ilişkilerini belirmek senaryo yazımında gereklidir.
İç Mekan-Dış Mekan Ayrımı
Her senaryoda yönetmenin çekim planını ayarlaması açısından belli başlı kriterler ayrıntıları ile birlikte verilmelidir. Kapalı bir mekanda gerçekleşecek olan tüm sahneler için mekanın yan kısmına ”İç Mekan” ibaresi konulmalıdır. Açık mekanlar için ise dış mekanlar isimleri ile belirtilmelidir. Bu, aynı zamanda doğal ve yapay ışık kullanımının ayarlanması için de zaruridir.
İç Ses
Senaryo yazımında bir diğer önemli kavram ”iç ses” adı ile belirtilmektedir. Karakterlerin kafa sesi ekstra belirtilerek film çekim aşamasında ek bir bilgi halinde sunulur. Bazı yerlerde ”dış ses” adı ile de bilinen bu ayrıntı, diyalog değil monolog şeklinde cereyan eder.
Senaryo Yazımında Dikkat Edilmesi Gereken Ayrıntılar
Senaristler karakterlerin tavırlarını, mimiklerini ve eylemlerini kağıda geçirmelidir. Ancak hiçbir şekilde duygu betimlemesi yapılmamalıdır. Senaryoyu roman ve hikaye türlerinden ayıran yegane faktör budur. Aynı zamanda karakterlerin düşüncelerine de yer verilmemelidir. ”Hüzünlü, kaygılı, ağlamak üzere” gibi tamamen kişisel ve bireye özel betimlemeler senaryonun ritmini bozduğu gibi temel kavramların yönetmene ulaşmasına da engel olmaktadır.
Sinopsis
Senaryo yazımında en önemli kavramlardan bir diğeri de sinopsis adı ile biliniyor. Kelime anlamı kısa öykü olan sinopsis karakter analizlerinden 
sonra senaryonun başında yer almalıdır. Toplamda bir ya da iki paragraf olarak yazılan sinopsisler tüm senaryo metnin kısa bir özeti şeklindedir. Giriş ve gelişme bölümleri dışında ek olarak sonuç bölümüne bir ya da iki cümle ile değinilebilir.
Yazar: Aytaç Arslan