Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Tartrazin Adlı Gıda Boyasının Potansiyel Riskleri

0 1.102

Tartrazin Adlı Gıda Boyasının Potansiyel RiskleriTatrrazin ya da ticari etiketlerdeki adıyla Yellow No.5 (E102) sarı ya da turuncu renk veren yapay bir azo gıda boyasıdır. Kullanım amacı gıdaların, özellikle şekerlemelerin, gazlı içeceklerin ve kahvaltılık gevrekler gibi yüksek derecede işlenmiş gıdaların daha taze, lezzetli ve iştah açıcı görünmesini, estetik olarak çekici hale gelmelerini sağlamaktır. Yapay gıda boyaları doğal gıda boyalarından daha ucuz ve daha erişilebilirdir. Tartrazin, petrol ürünlerinden elde edilen, C16H9N4Na3O9S2 formülüne sahip bir azo bileşiktir. Genel olarak doğal gıda boyalarında bulunan karbon, hidrojen ve azota ek olarak sodyum, oksijen ve kükürt de içerir. Bunların hepsi doğal olarak oluşan elementlerdir fakat doğal boyalar petrolün yan ürünlerinden yapılan tartrazin kadar stabil (kararlı) değildir. FDA, 1969 ve 1994 yılları arasında gıdalarda ve aşağıdaki ürünlerde tartrazin kullanımını onaylamıştır:
-Ağızdan alınan ilaçlarda
-Topikal ilaçlarda
-Makyaj malzemelerinde
-Göz bölgesi tedavilerinde

Tartrazinli Gıda Tüketmek Güvenilir midir?

Kozmetiklerde ve diğer ürünlerde bulunabilen tartrazin gibi gıda boyaları cilt yoluyla bir miktar emilebilir. Son yıllarda diğer bazı gıda boyalarıyla birlikte tartrazinin güvenilirliği sorgulanmaya başlamıştır. Farklı ülkelerdeki düzenleyici kurumların tartrazinin güvenilirliği hakkında farklı görüşleri vardır. Çalışmalar, çocuklarda hiperaktiflik semptomlarıyla gıda boyaları içeren meyve suları arasında olası bir bağlantı bulmuştur. Araştırmalar ayrıca gıda boyalarının zaman içinde orta ila yüksek miktarda zararlı etkilere sahip olabileceğini göstermektedir. Avrupa Birliği (AB) Gıda Standartları Ajansı, okul Öncesi ve okul çağındaki çocuklarda hiperaktiviteyi gıda boyalarına bağlayan, çığır açan bir 2007 çalışmasının yayınlanmasının ardından altı gıda boyasını çocuklar için güvensiz kabul etmiştir. AB’de, aşağıdakileri içeren tüm gıdalar için bir uyarı etiketi bulunması zorunludur:
-Yellow 5
-Yellow 6
-Kinolin sarısı
-Karmoisin
-Red 40 (Alura kırmızısı)
-Ponso 4R
Tartrazin Avusturya ve Norveç’te tamamen yasaklanmıştır.

Tartrazinin Yan Etkileri

Tartrazinin uzun süredir birçok olumsuz reaksiyonun nedeni olduğundan şüphelenilmektedir fakat bunların çoğu literatürde fazla destek almamıştır. Duyarlı olan hastalarda tartrazin kullanımının sebep olduğundan şüphe duyulan reaksiyonlardan bazıları şunlardır:
-Ürtiker (kurdeşen)
-Anjiyoödem (alerjik reaksiyon durumunda histamin salgılanmasının neden olduğu dudakların, dilin, boğazın ve boynun şişmesi)
-Astım
-Atopik dermatit (alerjilere bağlı deri döküntüleri)
-Gıda intoleransları
-Hiperaktif davranışlar
En son araştırmalar, özel testlere tabi tutulduğunda alerjik hastaların ancak % 1’inin tartrazine karşı tepki verdiğini bulmuştur. Çalışmalar ayrıca astım ve aspirin alerjisi olan hastaların tartrazin gibi azo boyalara karşı daha yüksek alerji insidansına sahip olabileceğini düşündürmektedir. Buna rağmen bazı randomize, kontrollü çalışmalar astım ve aspirin duyarlılığı olan hastalarda tartrazin kullanımı için yüksek bir risk bulmamıştır. Çoğu zaman, bazı antihistaminikler ve kortikosteroidler gibi tartrazine karşı şiddetli alerjik reaksiyonları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar bile tartrazin içerebilir, semptomları daha da kötüleştirebilir.

Tartrazin Nörotoksik Etki Gösterebilir

Tartrazin, en azından sıçanlar için bir nörotoksin (beyindeki hücrelere toksik etki gösteren) Tartrazin Adlı Gıda Boyasının Potansiyel Risklerigibi görünmektedir. Tartrazinin sıçanlarda sinir sistemini uzaysal bellek ve daha farklı şekillerde etkilediği düşünülmektedir. 2017 yılında yapılan bir araştırma, E vitamini verilmesinin en azından yavru sıçanlarda tartrazinin neden olduğu yapısal ve davranışsal değişiklikleri önleyebileceğini bulmuştur. Deney ortamındaki sıçanlara tartrazin verildiğinde beyin nörotransmitterlerinde eksilme ve malondialdehit düzeylerinde belirgin derecede artış gibi bir dizi bulguya rastlanmıştır. Beyinde artan hücre ölümleri de kaydedilmiştir ancak bu değişikliklerin önemi kesin değildir.

Çocuklarda Hiperaktivite ve Davranış Sorunları

Tartrazinin sıçan yavrularında yaptıklarına benzer şekilde insan yavrularında da davranışsal değişikliklere neden olup olamayacağını değerlendiren birkaç çalışma yapılmıştır. Bazı çalışmalar, çocuklarda davranış değişikliklerine neden olması için günde 50 miligram (mg) gıda boyasının yeterli olduğunu göstermektedir. Bu, bir günde tüketilmesi zor bir miktar gibi görünebilir fakat günümüzde mevcut göz alıcı, tamamen aromalı işlenmiş gıdalar bulunduğundan dolayı o kadar da zor değildir. 2004 ve 2007 yılları arasında, üç dönüm noktası çalışması gıda renklendiricileri ile tatlandırılmış meyve suları ve çocuklarda hiperaktif davranış arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Bunlar Southampton Çalışmaları olarak bilinir. Southampton Çalışmalarında, okul öncesi ve 8-9 yaş arası gruplara farklı karışım ve miktarlarda yapay boya içeren meyve suları verilmiştir. Bir çalışmanın sonuçları, tartrazin içeren karışım verilen okul öncesi çocukların, plasebo verilen okul öncesi çocuklara kıyasla çok daha yüksek bir hiperaktivite puanına sahip olduğunu göstermiştir. Etkilenen sadece okul öncesi çocuklar olmamıştır, gıda boyaları içeren karışımları alan 8-9 yaşındaki çocuklar da almayanlardan daha fazla hiper davranış belirtisi göstermiştir. Aslında, araştırmacılar deney grubundaki tüm çocukların hiperaktif davranışlarında hafif artışlar olduğunu bulmuşlardır. Bu, daha fazla araştırılmaya değer bir konudur. Son 50 yılda sentetik gıda boyalarının kullanımının yüzde 500 artması ve aynı zamanda DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) gibi davranışsal sorunların artmış olması endişe uyandırmaktadır. Yine de, bu süre zarfında yapay gıda boyalarının benimsenmesinin ötesinde birçok değişiklik yapılmıştır, bu korelasyonların ve diğer olası bağlantıların birçoğu çoğunlukla varsayımdır.

Tartrazinin DNA Üzerindeki Etkileri

Tartrazin Adlı Gıda Boyasının Potansiyel RiskleriDNA onarımını araştıran bir çalışma, tartrazinin sitotoksik etkisi olmadığını fakat incelenen tüm konsantrasyonlarda önemli genotoksik etkileri olduğunu bulmuştur. Şu da var ki insanların DNA’ları hasar gördüğünde bile bu hasarı giderebilecek birçok onarım sistemi (tümör baskılayıcı genler içinde kodlanmış proteinler gibi) mevcuttur. Tartrazinin incelendiği çalışmada, hasarın büyük kısmının tamir edilmeye uygun olduğu fakat tartrazine maruz kalmayanların aksine maruz kalanlarda 24 saat sonra bile bazı hasarların devam ettiği bulunmuştur. Sonuç olarak tartrazine uzun süre maruz kalmak karsinogenezi (kanser oluşumunu, normal hücrelerin kanserli hücreler oluşturmasını) tetikleyebilir.

Tartrazin ve Kanser Arasındaki Bağlantı

2015 yılında yapılan bir araştırma, insan beyaz kan hücrelerinin tartrazinden nasıl etkilendiğini incelemiştir. Araştırmacılar, bu gıda boyasının beyaz kan hücreleri için hemen toksik olmasa da, DNA’ya zarar verdiğini ve hücrenin zamanla mutasyona uğradığını bulmuştur. Boyaya üç saat maruz kalındıktan sonra test edilen her konsantrasyonda tartrazin insan beyaz kan hücrelerine zarar vermiştir. Araştırmacılar en yüksek konsantrasyona maruz kalan hücrelerin kendilerini onaramadıklarını belirtmişlerdir. Bu tümör büyümesini ve kanser gibi hastalıkları daha olası hale getirebilir. Araştırmacılar, gastrointestinal sistem hücrelerinin doğrudan tartrazine maruz kaldıklarında, bu hücrelerde kanser gelişme olasılığının daha yüksek olabileceği sonucuna varmışlardır. Besinlerle alınan gıda boyalarının çoğu kolonda (kalın bağırsakta) metabolize olur, bu nedenle kolon kanseri daha büyük risk altında olabilir. Yine de bu çalışmanın doğrudan insan vücudunda değil insan vücudundan izole edilen hücrelerde yapıldığı bilinmelidir.

Gebelikte Tartrazin

Yapay gıda boyalarına prenatal (doğum önceki dönemde) maruz kalmanın olası etkileri hakkında çok fazla şey bilinmese de birkaç çalışma hamilelik sırasında tartrazine maruz kalan sıçanların motivasyonunda azalma ve kaygı gibi bazı problemler ortaya çıktığını bulmuştur. Bu, tartrazinin insan yavrularında problem yaratma potansiyeli olduğu anlamına gelmez. Sıçanlar ve insanlar açıkça farklıdır. Sıçanlarda sorunlara neden olan fakat insanlarda olmayan veya tam tersine neden olan bazı maddeler vardır. Bununla birlikte, bu hayvan çalışmalarından çıkan sonuç daha fazla bilgi elde edilinceye kadar bu konunun daha fazla araştırılmasının önemli olduğudur.

Tartrazin İçeren Gıdalar ve Gıda Etiketleri

Tartrazin Adlı Gıda Boyasının Potansiyel RiskleriBoyalı, çekici içecekler, unlu mamüller ve şekerlemeler gibi gıdalar tartrazinin oldukça belirgin kaynakları gibi görünebilir fakat bazı gıda kaynakları yanıltabilir. Örneğin, buzdolabında bulunan bir turşu kavanozunun içinde tartrazin bulunmasını kimse beklemez fakat içerebilirler. Diğer sürpriz kaynaklar arasında ilaçlar, ağız gargaraları ve diş macunları bulunur.
Birçok ürünün içerik listesi oluşturulurken dondurma ve tatlılar gibi bazı besinlerin içeriğinde olsa bile etiketlerinde tartrazine her zaman yer verilmez. Aşağıdakiler tartrazin içeren bazı gıdalar belirtilmiştir:
-Bazı kahvaltılık gevrekler
-Önceden paketlenmiş makarna karışımları
-İşlenmiş hamur işleri
-Bazı ekmekler ve tost ekmekleri
-Kek karışımları
-Ticari turtalar, kekler, çörekler
-Ticari zencefilli kurabiye ve kekler
-Damla çikolatalar
-Parlak renkli şekerlemeler, pasta süsleri
-Yemeye hazır konserve pudingler
-Pişirilmeye hazır toz pudingler
-Hazır çorba karışımları
-Bazı dondurmalar ve şerbetler
-Bazı şeker kaplamaları
-Sert şekerlemeler
-Renkli marshmallowlar
-Aromalı, çarpıcı renklere sahip gazlı içecekler ve meyve suları
-Aromalı toz içecek karışımları
-Sakızlar
-Jöleler
-Bazı marmelatlar ve reçeller
-Hardal
-Ballı, zencefilli, limonlu birçok ürün

Tartrazin Tüketimi Nasıl Azaltılabilir?

Tartrazine karşı hassasiyeti ya da alerjisi olduğu bilinen hastalar tartrazin katkılı gıda, ilaç ve kozmetik ürünlerinden kaçınılması gerekip gerekmediğini doktorlarıyla görüşerek öğrenmelidir. Tartrazinden başka diğer yapay renk vericiler de çok dikkat çekmektedir. Birçok ülke gıdalarda azo boyalarının kullanımını yasaklamıştır ve bu boyaların kullanımı ihraç edilen gıda kaynaklarında oldukça iyi düzenlenmiştir. Tartrazin alımının azaltılabilmesi için gıda etiketleri daha sık kontrol edilmelidir. Tartrazinden başka aşağıdaki ticari kod ve isimleri verilen diğer gıda boyalarını içeren besinlerden de uzak durulmalıdır:
-Sunset Yellow (Günbatımı sarısı, Yellow 6: E 110)
-Kinoline sarısı (E 104)
-Blue 1 (Brillant blue No. 1 ya da E 133)
-Blue 2 (indigotin): (İndigo karmin: E132)
-Green 3 (Fast gren FCF: E 143)
-Green S ( E 142)
-Patent mavisi (E 131)
-Brown HT (E 155)
-Red 40 (Alura kırmızısı: E 129)
-Eritrosin (Red No. 3 ya da E 127)
-Azorubin ( Karmosin: E 122)
-Ponso 4R (Konisal Kırmızı: E 124)
-Brilliant Black (E 151)
Gıda endüstrisindeki birçok markanın doğal renklere geçiş yaptığını bilmek az da olsa güvence verebilir. Artık bazı daha büyük şirketler bile yapay gıda boyalarını aşağıdaki alternatiflerle değiştirmektedir:
-Karmin
-Kırmızıbiber (Yellow 5 için doğal alternatif)
-Annatto
-Pancar özü
-Likopen (Domates kaynaklı)
-Safran
-Havuç yağı
Doğal renklerin sihirli bir değnek olmadığı unutulmamalıdır. Örneğin, karmin, herkesin yemeye istekli olmadığı ezilmiş böceklerden elde edilir. Tropik bölgelerde bulunan achiote (Bixa orellana) ağacının tohumlarından elde edilen, zerdeçal ve safran gibi sarı, turuncu tonda renkler veren annatto’nun bazı insanlarda alerjik reaksiyonlara neden olduğu bilinmektedir.
Beslenmeden tartrazini (diğer ticari etiket adıyla Yellow 5’i) çıkartmak veya azaltmak için aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi bazı basit çözümler işe yarayabilir:
-Satın alınan narenciyeli gazlı içecekler yerine evde yapılan limonatalar tercih edilebilir. Evde yapılan limonata şeker içerebilse de en azından gıda boyası içermeyecektir.
-Paketlenmiş makarna karışımlarından vazgeçilip bunun yerine, tam tahıllı erişte satın alınabilir ve ev yapımı makarna yemekleri yapılabilir. Evde lezzetli ve daha sağlıklı bir karışım hazırlanabilir.
Tartrazin Adlı Gıda Boyasının Potansiyel RiskleriSonuç olarak FDA ve en iyi araştırmacılar kanıtları gözden geçirmişler ve tartrazinin insan sağlığı için acil bir tehdit oluşturmadığı sonucuna varmışlardır fakat araştırmalar bu boyanın özellikle önerilenden daha büyük miktarlarına maruz kalındığında hücrelere zarar verebileceğini düşündürmektedir. Araştırmaların sonuçlarından ve açıklananlardan endişe duyanlar için yapılabilecek en iyi şeylerden biri işlenmiş gıdaları azaltmak ya da hiç almamaktır. Bunun yerine avokado gibi sağlıklı yağlar, rafine edilmemiş tahıllar, meyve ve sebzeler, omega 3 gibi yağ asitleri (somon gibi balıklarda bulunur), keten tohumu, tavuk, hindi gibi yağsız etler ve proteinler ve benzeri işlenmemiş gıdaların daha fazla tüketimi hedeflenmelidir. Bu yiyecekler açısından zengin bir beslenme daha uzun süre tok tutacaktır. Tok tutması renkli, paketlenmiş gıdalardan etkilenme olasılığının düşük olması anlamına gelir. Ayrıca, işlenmemiş yiyecekler huzur verecektir çünkü şüpheli bir gıda boyası alınıp almadığı konusunda endişelenmeye gerek kalmayacaktır.

Kaynakça:
https://www.verywellhealth.com/tartrazine-free-diet-83227
https://www.healthline.com/health/yellow-5#safetY
https://www.drugs.com/inactive/fd-c-yellow-no-5-250.html

Yazar: MüŞerref ÖzdaŞ

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku