Yaz aylarının klasik derdinin güneş olduğu söylenebilir. İster kuzey ülkelerinde yaşayın ister güney; herkesin cilt lekesi problemi yaşama ihtimali bulunuyor. Yüzde, kolda, bacakta daha kahverengi ve büyük lekeler şeklinde ve hemen hemen herkesin yaşayabileceği bir sorun olduğunu söylemek mümkün.
Melazma, kış aylarında rengi açılıp, yazın rengi koyulaşan bir leke türü. Melazmaya sebep olanın tek başına hormonlar mı, hormon yanında kullanılan kozmetikler mi, yoksa sadece saf olarak güneş mi yapıyor, bunların hiçbirisi tam olarak bilinmiyor. Çoklu faktörlü ve maalesef hastaların yüzde 90’dan fazlası kadın. Bu da bize hormonal etkinin baskınlığını düşündürüyor. Hamilelik sonrası, doğum kontrol hapı kullanımıyla birlikte veya yüze yapılan birtakım kozmetik işlemler sonrası üst dudakta ve yanakta artış yaşanabiliyor. Lekeler çoğu insan için güneşin yoğun olduğu dönemde başlıyor. Ancak pek çok kişinin bebekliğinden itibaren aldığı güneş hasarıyla deride mutlaka çok belli olmasa da çil bulunuyor. Dışarıdan bakıldığında belli olmayan bu lekeler ultraviyole lambalar sayesinde rahatlıkla görülebiliyor.
Leke Oluşumunu Tetikleyici Faktörler:
Yaş
Hızlı ve ani güneşlenme
İlaç kullanımları
Kozmetik ürünler
Parfüm içeren kremler
Doğum kontrol hapları
Güneşsiz bir hayat yok. D vitaminine tabii ki ihtiyacımız var ama üç saat güneşin altında durmanın hiçbir anlamı yok. Saat 10.00 11.00 arasında 20 dakika güneşlenmek D vitamini değerleriniz için yeterli.
Tedavi Nasıl Planlanmalı
Tedaviyi planlarken ilk faktör cilt lekesinin tipi oluyor. Eğer oluşan leke çil veya lentigo ise tedavi çok daha kolay gerçekleşiyor. Bunun sebebini iki tipin de daha yüzeysel lekeler olmasından kaynaklandığını belirtiliyor. Tedaviyi belirleyen etkenlerden bir diğeri de lekenin yaygınlığı. Mevsim olarak sonbahar-kış aylarında günler kısaldığı ve dolayısıyla da güneş ışınları daha düşük açıda vurduğu için ideal zamanlar olarak kabul ediliyor. Bu aylarda güneşin ultraviyole indeksi düşüyor. Hem doktorlar hem de hastalar için daha rahat bir dönem olarak kabul ediliyor. Eğer çok yaygın bir çillenme varsa kimyasal yöntemlerle derinin bütün katmanı soyuluyor. Lekeler tek tek ise Qswitch lazerlerle bu noktaların alınması sağlanıyor. IPL sistemler yani yoğun ışık kaynaklarıyla da yine tek tek noktaların yok edilmesi hedefleniyor. Lekenin tedavisi derecelendirildiğinde en zoru ve karışık olanı melazma. Bu durumlarda tüm derinin ince bir katman halinde soyulması gerekiyor” şeklinde anlatıyor. TCA denilen işlemle derinin orta kademesine kadar soyma işlemleri yapılıyor. Kişinin yaşı çok genç dahi olsa dramatik düzelmeler elde edilebiliyor.
Tedavi Yöntemleri
Kimyasal peeling: Kimyasal peeling’de TCA (triklosetik asit) peeling yapılıyor. Tek seans uygulanıyor. Tek seans olmasına rağmen cilt soyulacağı için birkaç gün evde oturmayı gerektiriyor. Basit bir peeling ile lekelerden kurtulma şansı bulunmuyor. “Hem günlük hayatıma devam edeyim hem de lekelerimden kurtulayım” denildiğinde bu ancak üç nokta halinde olan lekelenmelerde lazer tedavisiyle gerçekleşiyor. Tüm yüzde çalışılması için mutlaka bir ön hazırlık yapılması gerekiyor. İki-üç hafta önceden uçuk olmaması için kişi ilaçla bu işleme hazır hale getiriliyor. İşlem toplamda bir saat kadar sürüyor. Yüzde kızarıklık ve şişlik oluyor. İki gün boyunca da bu kızarıklık ve şişlik durumu devam ediyor. Kimyasal işlem yapılan yerlerde deri doğal olarak kademeli ölüme gidiyor ve yüzeysel ince bir kahverengi kabuk oluşuyor. Daha sonrasında soyulma gerçekleşiyor. Dolayısıyla kimyasal peeling yaptıranların üç-dört gün evde oturması tavsiye ediliyor. Sonuç çoğunlukla tatmin edici oluyor.
Lazer: Lekelenmesi noktasal olanlara genelde bir veya iki seans uygulanıyor. Aynı anda lazerle bütün alanı tamamen tedavi etme şansı olmuyor. Üç-dört seans sonrasında cildin kalitesinde olumlu etkiler görülebiliyor.
![Türlerine Göre Cilt Lekesi Tedavisi]()
Su Kaybına Dikkat
Su Kaybına DikkatTüm geniş alanlar tedavi edildiğinde doğal olarak su kaybı gibi sorunlar olabiliyor. Sıvı kaybını önlemek için bol sıvı tüketimi öneriliyor. Özel bir beslenme planına gerek olmuyor, kişinin sağlıklı beslenmesi yeterli geliyor. Kolajeni artıran antioksidan formülasyonlu besin takviyeleri isteğe bağlı olarak alınabiliyor. Tekrar lekelenme olmasın diye güneş koruyucu ürünler, C vitaminli serumlar, koenzimler Q10 içeren kremlerin alınması etkili oluyor. Günümüzde en çok merak edilen konulardan biri de cilt lekelerinin kozmetik ürünlerle geçip geçmeyeceği sorusu. Renk açıcı peeling’lerle çoğu insanın lekesi eğer açık tenliyse kontrol altına alınabilir ancak tamamen geçer diyemeyiz. Melazma konusu ise tam bir muamma; melazmadan tamamen kurtulmak çok zor. Melazma Ciddiyet Endeksi, lekenin yüzeysel derinliğini, içinde damarsal altyapı var mı yok mu ona bakılarak belirlenen değerlendirme kriterleri var. Bir kişinin Melazma Ciddiyet Endeksi diyelim ki sekiz, bunu ikiye düşürebilirsek kendimizi başarılı sayıyoruz. Melazma oluştu mu bilin ki hayatınızın bir köşesinde yer alacak.”
En Sık Yapılan Yanlışlar
Kozmetik ürünlerle güneşten korunabilirsiniz ancak yeterli gelmeyebiliyor. Dolayısıyla en önemlisi büyük şapka takmak. Uzm. Dr. Şerafettin Saraçoğlu, Japonların bu anlamda bilinç düzeylerinin çok yüksek olduğunu ve sokakta şemsiyeyle dolaştıklarının altını çiziyor. Melazma tedavisine genellikle nisanhaziran ayında geliniyor. Çünkü bu aylarda lekeler koyulaşıyor.
Krem İçerikleri
İçeriklerde en çok A Vitamini türevleri, C Vitamini, arbutin, K Vitamini’nin yanı sıra kojik asit tercih ediliyor. Glutatyon denilen mekanizmayı tetikleyen ürünler de kullanılıyor. Bazı vakalarda bu içerikler yetersiz kaldığında ağızdan verilen ilaçlar da olabiliyor. Bunların çoğunlukla yan etkileri leke açıcı olmaları. Mesela balgam yumuşatıcı olarak kullanılan bir maddenin yan etkisinin leke açıcı olması gibi. Yan etkilerden yararlanıp düşük dozlarda kullanılmasının bir sakıncısı bulunmuyor.
Evde Bakım
Limon suyu, içerisindeki asidik özellik ve C Vitamini’nden dolayı lekelere sürülebiliyor ancak yazın yapılması önerilmiyor. Yaz aylarında su teresi özlü kremlerden fayda almış pek çok vaka bulunuyor.
Peki ya Vücut Lekeleri
Yaz sonrası vücutta cilt lekesi denildiği zaman genellikle gövdede koyu güneş yanıklarıyla oluşan çillenmeden bahsediliyor. Bunun yanı sıra yaşla beraber olan özellikle kol ve bacakta beyaz noktacıklar şeklinde kendini belli eden bir tablo oluşuyor. Beyaz noktacıkların sebebi tam olarak bilinmese de Uzm. Dr. Saraçoğlu, “Bu beyazları aynı saçların yaşlabirlikte ağarması gibi düşünebilirsiniz” diyor.
Yaz aylarında vücutta veya yüzde vitiligo (büyük beyaz lekelenmeler) ile de karşılaşılıyor. Vitiligo tedavisinde standart olarak kortizon uygulanabiliyor ve şiddetine göre birtakım koyulaşmayı artırılabilen ürünler de tercih edilebiliyor. Boyun ve göğüste uzun süre güneşte kalmayla oluşan kızartılı lekeler de oluşabiliyor. Bunlara Civatte’ın poikiloderması deniliyor. Özellikle boyun kısmında, göğüste, alında ve ensede görülüyor. Kırmızı damarlanmalar şeklinde değişiyor. Güneşin kronik hasarıdır ve tek tedavisi lazer olarak kabul ediliyor. Güneş gördüğünde yanma yapabiliyor.
Güneş Hasarı İlk 18 Yaşta Alınıyor
İnsan ömrü artarak günümüzde ortalama 80 yıla ulaştı ve 80 yıl içerisinde oluşan güneş hasarı yüzde 60-80 oranında ilk 18 yaşta alınıyor. Daha sonra bilinçleniliyor veya zaten güneş altında kalmaya daha az vakit bulunuluyor. İlk yaşlarda eğitimle ve iyi bir koruyucu önlemle zaten leke engellenebiliyor. Kadınlarda çiller hariç diğer lekeler ilk 18-20 yaşlarında çok fazla görülmüyor. Kadınlar genelde doğurganlıklarının arttığı dönemde lekelenmeye başlıyor. Dolayısıyla 20’li yaşlardan itibaren kadınlar daha kolay lekeleniyor dersek yanlış olmaz.
Yazar: Enes Eker