“Kült” olağanüstü güçlere sahip olduğuna inanılan unsurlara tapınmak demektir. Bu kültlerin temelinde animizm düşüncesi vardır. Türk mitolojisinde en önemli kültler;
-Gök Tanrı: çoğu zaman yaşamın ve talihin paylaşıcısıdır. Gök Tanrı gökte oturur. Gerektiğinde yeryüzündekileri yıldırım çarpması şeklinde cezalandırır. Ona dua edilir ve yılda iki kez onun için tören düzenlenip lekesiz sütbeyaz aygır at kurban edilir.
-Gömü İyeleri: Saklanan hazinelere yapılan büyülerle onların olağanüstü güçler tarafından sahiplenileceğine inanılmasıdır.
-Koruyucu İye: Evlerin temelinde yaşadığına inanılan ve evin koruyucusu olarak düşünülen kara yılandır.
-Güneş, Ay, Yıldız: Altay Türkleri’ne göre güneş ana, ay ise atadır. Ateş yeryüzünde güneşin temsilcisidir. Kamlara göre güneş ve ay tutulması kötü ruhların karanlık dünyaya çekilmesidir.
-Mayısa: Alevden saçları olan cadılara verilen genel bir isimdir.
-Kapoz: Farklı kılıklara girerek insanların tanıdıklarının sesleriyle çağırıp uçurum gibi yerlerden düşüp ölmelerine neden olan kötü ruhtur.
– Ülgen: En büyük yaratıcı tanrıdır. Ay ve güneşin arkasında yıldızların üstünde yaşar ve iyilik yapmayı sever.
– Kırk Basması: Türk halk geleneğinde lohusa kadın ile çocuğun doğumdan sonraki kırk gün içinde hastalanmasıdır.
-Karakuru: Sessiz bir ortamda ortaya çıkıp insanları boğarak öldürmeye çalıştığına inanılan kötü ruhtur.
-Çarşamba Karısı: Her şekil ve kılıkta görülebilen sesler çıkararak korku veren bir yaratık olarak düşünülür.
-Sarıkız: Yaşadığı evlere sağlık ve huzur verdiğine inanılan iyi bir ruhtur.
-Yayık: Yaratıcı tanrı ile insanlar arasında önemli aracı ruhtur.
-Suyla: Gökyüzünde yaşar. At gözlüdür. İnsanların yeryüzündeki koruyucusudur.
-Utkuuçı: Gökte yaşar ve yaratıcı tanrının en yakın elçisidir.
-Hınkur Mınkur: Ölüleri ve yaşayan insanları yediğine inanılan kötü ruhtur.
-Erkebit: Simsiyah bir gölge gibi düşünülen kötü bir ruhtur. Ellerinin ortası deliktir.
-Ürün Aar Toyon: Göğün dokuzuncu katında ve doğu tarafında yaşar. İnsanlara iyi ve güzel düşünceler verir.
-Yo Kan: Altay Türklerinin yeryüzündeki en güçlü tanrısıdır.
-Talay Kan: Denizlerin ve suların hakimi olan tanrıdır.
-Ak Ene: Dışı tanrıdır.
-Umay: İnsanın doğup büyümesiyle ilgilenen ruhtur.
-Al Karısı: Kötü bir ruhtur. Lohusalara musallat olur ve anne ile bebeğini öldürür.
-Taş Ruhu: Dilek, yemin, şifa, çocuk doğurmak, yağmur ve kar yağdırmak için kutsanmış taşlardır.
-Dağ Ruhu: Dağlar tanrıya yakın olduğu için kutsal sayılmıştır.
-Ateş Ruhu: Temizleyici ve kötü ruhları kovucu bir unsurdur.
-Su Ruhu: Su her şeyin başı ve anasıdır.
-Ev Ruhları: Evi koruyan ve ailenin mutluluğunu sağlayan ruhtur.
-Ata Ruhları: Ataların ruhu kutsal sayılmış ve kurbanlar kesilmiştir.
-Erlik: Yeraltı ruhlarının başıdır. Ölüm getirir.
-Karabasan: Uyuyanların göğsüne bastırarak onları hareket etmez hale getirip boğmak isteyen ruhtur.
Kaynakça:
Mitoloji Tarihi
Yazar:Mustafa Bostan