Vasküler Demans Nedir?

Vasküler demans, düşünme becerilerinde değişikliklere neden olan bir durumdur. Alzheimer hastalığından sonra ikinci en yaygın demans türüdür. Vasküler demans ve Alzheimer hastalığı sıklıkla birlikte görülür. Vasküler demansın neden olduğu hafıza, konuşma veya denge ile ilgili değişiklikler aniden ortaya çıkabilir veya yavaş yavaş başlayabilir ve zamanla daha da kötüleşebilir.

Vasküler Demans (VaD)’ın Sebepleri

Beyin hücrelerinin sağlıklı ve düzgün çalışması için kanla yeterince oksijen ve besin gelmelidir. Kan, “vasküler sistem” adı verilen bir damar ağı aracılığıyla beyne ulaşır. Beyin içindeki vasküler sistem hasar görürse kan damarları bloke olur ve kan beyin hücrelerine ulaşamaz. Bu durum, beyin hücrelerinin ölümüne yol açar. Beyin hücrelerinin ölümü hafıza, düşünme veya akıl yürütme ile ilgili sorunlara neden olur. Bu unsurların üçüne birden “biliş” denir. Bilişsel sorunlar günlük yaşam üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Vasküler demans kan damarlarına zarar veren, beyine giden kan akışını azaltan veya bloke eden koşullardan kaynaklanır. İnme bir arteri (atardamarı) tıkayabilir ve hafıza, düşünme veya hareketlerde değişiklikler dâhil birçok farklı belirtilere neden olabilir. Diyabet veya yüksek tansiyon gibi diğer koşullar da kan damarlarına zarar verebilir ve sonunda hafıza veya düşünme becerileri ile ilgili sorunlara neden olabilir.

Vasküler demans (VaD) terimi genellikle beyindeki vasküler hastalığa bağlı olduğu düşünülen hafızanın ve diğer bilişsel işlevlerin incelikli bir şekilde kötüleşmesi için kullanılır. VaD hastaları genellikle Alzheimer hastalarına benzer belirtiler gösterir, ancak beyindeki ilgili değişiklikler Alzheimer patolojisine bağlı değildir, beyindeki kan akışını kronik olarak azalmasından kaynaklanır. Klinik olarak, bu tür hastalar Alzheimer’li hastalara çok benzeyebilir ve ortaya çıktığında iki hastalığı birbirinden ayırt edilmesi çok zordur. Bununla birlikte bazı klinik semptomlar ve beyin görüntüleme bulguları vasküler hastalığın bir hastanın bilişsel bozukluğu tamamen açıklanamadığında teşhiste işe yarar.

Vasküler Demans İçin Risk Faktörleri

Vasküler demansın risk faktörleri kalp hastalığı ve inme ile aynıdır. Vasküler demans için risk faktörleri şunlardır:
*Yaş
*Sigara içmek
*Yüksek tansiyon
*Yüksek kolesterol
*Şeker hastalığı (Diyabet)
*Kalp krizi ve inme geçmişi
*Arteroskleroz
*Arteriyal fibrilasyon
*Fiziksel egzersizin hiç yapılmaması ya da az yapılması
*Sağlıksız beslenme
*Şişmanlık (Obezite)

Vasküler Demans İle Yaş Arasındaki İlişki

Vasküler demans hastalarının çoğunda semptomlar (genç yaşlarda görülebilse de) genellikle 65–70 yaşından sonra ortaya çıkmaya başlar ancak 80’li ve 90’lı yaşlarda vasküler demans riski önemli ölçüde artar. Hastalık sıklıkla erkek bireylerde görülür.

Vasküler Demans Belirtileri?

Vasküler demans kan damarlarının beynin neresinde hasar gördüğüne bağlı olarak farklı belirtilere neden olabilir. Örneğin inme geçiren bir kişi hafıza, denge veya konuşma ile ilgili ani sorunlar yaşayabilir. Bununla birlikte bir kişi fark edilemez derecede küçük birkaç inme yaşamış olabilir ancak göreceği hasar zamanla artabilir. Vasküler demans hastalarının çoğunda hafıza sorunu vardır. Diğerleri karmaşık problemleri çözmekte, karar vermekte zorlanır, düşünce yavaşlar veya dikkat kolayca dağılır. Hastalarda ani veya sık idrara çıkma isteği veya idrar tutamama gibi belirtiler de görülebilir. Vasküler demansı olan kişilerde ayrıca sinirlilik, huzursuzluk, ilgi kaybı veya depresyon gibi ruh hali veya davranış değişiklikleri de olabilirler. Bazen vasküler demansı olan kişiler denge ve hareket sorunu yaşar. Bu, vücudun bir tarafındaki güçsüzlüğü kapsayabilir ve belirtiler zamanla kötüleşebilir.

Vasküler Demans İlaçla Tedavi Edilebilir mi?

Vasküler demansta beyin dokuları ölmektedir ve dokular kendini onaramadığı için henüz bir tıbbi tedavisi olmamasına rağmen semptomları azaltmaya yardımcı olabilecek ilaçlar vardır. Alzheimer hastalığında hafıza problemlerini tedavi etmek için kullanılan ilaçlar vasküler demans için de yararlı olabilir. Bu ilaçlar genellikle damar ve kalp sorunlarıyla ilgilidir. Vasküler demanslıların yaşadığı depresyon veya sinirlilik gibi ruh hali değişiklikleri de depresyon veya anksiyete için kullanılan ilaçlarla tedavi edilebilir.

Tedaviye Başka Neler Katkıda Bulunabilir?

İlaçlara ek olarak vasküler demanslı bir kişiye yardım etmenin çeşitli yolları vardır. Araştırmalar fiziksel egzersizin ve kilonun sağlıklı düzeyde tutulmasının beyin sağlığını iyileştirmeye, kalp problemleri, inme ve kan damarlarını etkileyen diğer hastalıkların riskini azaltmaya yardımcı olduğunu göstermiştir. Dengeli bir diyet, yeterli uyku ve sınırlı alkol alımı beyin sağlığının desteklenmesi ve kalp hastalığı riskinin azaltılmasının diğer önemli yollarıdır. Sigara içiliyorsa bırakılmalı, alkol kullanılmamalı, gerekiyorsa kilo verilmeli, diyabet, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi beyni etkileyen diğer hastalıklar da varsa tedavi edilmelidir.

Kaynakça:

https://vascularcures.org
https://www.mayoclinic.org
https://www.alzheimers.org.uk

Yazar: Müşerref Özdaş