VKİ Neden Önemli Değildir?
Kilo vermek, kas yapmak ve iyi yemek yemek söz konusu olduğunda, çoğu kişi sağlıklı olduklarını bilmek isterler. Muhtemelen şimdiye kadar herkes vücut kitle indeksiyle karşılaşmıştır ve büyük olasılıkla kaç olduğunu bilmektedir. Vücut kitle indeksi, insanlara sağlıklarının kısa ve sınırlı bir görüntüsünü vermek için yararlı olsa da, tamamen doğru değildir. Bu nedenle, birçok kişi bu kavramın yararlı olup olmadığını veya diğer alternatifler için göz ardı edilmesi gerekip gerekmediğini sorgulamaktadır. Bu yazıda vücut kitle indeksinin neden önemli olduğu ve bazı tutarsızlıkların sebepleri üzerine bilgiler bulunmaktadır.
VKİ Değeri
Vücut Kitle İndeksi Türkçe VKI, İngilizcede IBM olarak bilinmektedir ve bir kişinin boyuna göre kilosunun bir ölçümüdür. Kişinin toplam vücut yağının doğrudan ölçülmesinden daha çok bir göstergedir. VKİ, genellikle toplam vücut yağı ile bağlantılıdır. Bu, VKİ puanı arttıkça, kişinin toplam vücut yağının da arttığı anlamına gelmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, 25 ile 29,9 arasında VKİ olan bir yetişkini aşırı kilolu olarak tanımlamaktadır. VKİ 30 veya daha yüksek olan bir yetişkin obez olarak kabul edilmekte, 18,5’in altındaki bir VKİ zayıf ve 18.5 ile 24.9 arasında sağlıklı bir ağırlık olarak kabul edilmektedir.
Vücut kitle indeksi için kısa olan VKİ değeri, vücut ağırlğının yani kilo olarak ve boy uzunluğunun metre cinsinden karesine bölerek hesaplanmaktadır. Pound ve inç de kullanılabilmektedir, ancak denklem değişmektedir. VKİ vücutta ki yağ miktarını ölçemese de, araştırmalar VKİ’nın deri kıvrımlı kaliperler kadar doğru olduğunu ve dansitometri, biyoelektrik empedans, çift enerjili x-ışını absorpsiyometrisi gibi diğer bilimsel yöntemlerle birlikte kullanılabileceğini kanıtlamıştır. Vücut kitle indeksi çoğunlukla 20 yaş ve üstü yetişkinler için kullanılmaktadır. Standart VKİ aralıkları bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• VKİ 18,5’in altında – Düşük kilolu
• 18,5 ila 24,9 arasında VKİ – Normal/Sağlıklı Ağırlık
• 25.0 ve 29,9 arasında VKİ – Aşırı kilo
• VKİ 30,0 veya daha büyük – Obez
• 40.0 veya üzeri VKİ – Morbidly Obese
Bir bireydeki VKİ, matematiksel bir formül kullanılarak hesaplanmaktadır. VKİ’yi tahmin etmek için inç cinsinden boy ile pound cinsinden ağırlığın eşleşebileceği tablolar kullanılarak da tahmin edilebilmektedir. İnternet sitelerinde VKİ hesaplamasına yardımcı olan kullanışlı hesaplayıcılar da vardır. Formül – VKİ = (Kilogram cinsinden ağırlık) bölü (metre kare cinsinden yükseklik) Normal bir VKİ skoru 18.5 ile 24.9 arasında değişen bir puandır. Bu, kişinin boyuna göre normal ağırlık aralığında olduğunu göstermektedir. Kişiyi zayıf, normal, aşırı kilolu veya obez olarak kategorize etmek için bir VKİ grafiği kullanılmaktadır.
VKİ Nasıl Yardımcı Olabilir?
Araştırmacılar tarafından VKİ’nın birisinin obez olup olmadığını ölçmek için nüfusun yaklaşık % 90-95’i için yararlı olduğu kabul edilmiştir. Boy ve kilo, yağın vücutta nasıl depolandığının belirleyicisi olduğundan, VKİ’nın kimin risk altında olduğunu gösterebilmesi mantıklıdır. Bununla birlikte, bazı eleştirmenler birisinin sadece boy ve kilolarına göre aşırı kilolu veya obez olup olmadığına karar vermenin sağlık risklerini yorumlamanın zayıf bir yolu olduğunu söylemektedirler. VKİ gerçekten yararlı bir tarama aracıdır, ancak sağlık ve tıp uzmanları tarafından diğer faktörlerin akılda tutulması gerekmektedir.
VKİ Önemli midir?
VKİ hiçbir şekilde vücut yağının mükemmel bir ölçüsü olmasa da, aktif olmayan veya zindelik ve sağlık yolculuğuna yeni başlayanlar, kalp hastalığı, diyabet ve obezitenin neden olduğu benzer hastalıklar için risklerini anlamak için kullanabilmektedirler. Kişi bir atlet veya çok kaslı değilse, VKİ mükemmel bir araç olabilmektedir. Bununla birlikte, VKİ’yı sadece bir kılavuz veya temel olarak kullanmak için bazı nedenler vardır.
VKİ’nin Klinik Önemi
VKİ, birçok kişide toplam vücut yağının bir göstergesidir ve bu nedenle sağlık riskinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Sağlık uzmanları tarafından aşırı kilolu ve obez bireyleri taramak için ve obezite ve aşırı kilo ile ilişkili sağlık risklerini değerlendirmek için kullanılmaktadır. Örneğin, VKİ değeri yüksek olanlar bazı riskler altındadırlar ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Yüksek kan kolesterolü veya diğer lipid bozuklukları
• 2 tip diyabet
• Kalp hastalığı
• İnme
• Yüksek tansiyon
• Belirli kanserler
• Safrakesesi rahatsızlığı
• Uyku apnesi ve horlama
• Prematüre ölüm
• Osteoartrit ve eklem hastalığı
Ancak VKİ, sağlıklı riski hesaplamak için kullanılan araçlardan biridir. Sağlık riski değerlendirilirken tansiyon, kolesterol düzeyi, kan şekeri düzeyi, ailede kalp hastalığı öyküsü, yaş, cinsiyet, bel çevresi, fiziksel aktivite düzeyi, menopoz durumu, sigara içme durumu gibi diğer faktörler de dikkate alınmaktadır.
VKİ Herkes için uygulanabilir mi?
Çoğu kişi için, VKİ iyi bir obezite ölçüsü sağlamak için kullanılabilmektedir. Ancak VKİ, kas, kemik, yağ ve diğer dokuların miktarı gibi vücut kompozisyonu hakkında gerçek bilgi sağlamamaktadır. Bazı kişilerde VKİ, vücut yağının diğerlerinden daha doğru bir ölçüsüdür. Örneğin, çok kaslı kişiler aslında sağlıklı ve formda olduklarında fazla kilolu kategorisine girebilmektedirler. Vücut yağ yüzdesi çok düşük olan bu kişiler, aşırı kilolu biriyle aynı VKİ puanına sahip olabilmektedir. Benzer şekilde, yaşlı ve güçsüz bir kişi, az kas kütlesine ve yüksek vücut yağ yüzdesine sahip olduğunda normal ağırlık kategorisinde olabilmektedir. VKİ, büyümekte olan çocuklar ve ergenler için kullanıldığında, büyük gövdeli veya küçük yapılı olanlar, hamile kadınlar ve yüksek kaslı bireyler için kullanıldığında dikkatli bir şekilde değerlendirilmeli ve yorumlanmalıdır.
VKİ Tutarsızlıklarının Nedenleri
VKİ birkaç nedenden dolayı yanlış olabilmektedir. Tutarsızlık nedenlerinden bazıları aşağıdaki gibidir:
• Kişi çok kaslıysa, yüksek bir VKİ ile sonuçlanacaktır. Kas yağdan daha ağır olduğundan, aynı miktarda yağa sahip birinden daha fazla ağırlığa sahip olmaktadır. Örneğin, futbolcular VKİ tablosunda genellikle aşırı kilolu ve hatta obezdir, ancak sadece kaslı ve çok sağlıklıdırlar.
• VKİ yaş ve metabolik değişiklikleri dikkate almamaktadır. İdeal olarak, VKİ yaşa göre değişmektedir. Gençlerin doğal olarak daha fazla kasları olurken, yaşlı bireylerin yağları daha fazladır. Bu fark, bir grubun diğerlerinden daha az sağlık sorunu riski altında olduğu anlamına gelmemektedir.
• VKİ sadece boy ile kilo arasında değil. Kişi aktif değilse, ancak yüksek bir metabolizması varsa, yağsız vücut kütlesi eksikliğine rağmen VKİ normal veya hatta zayıf olarak okuyabilmektedir. Buna bir örnek yaşlılar olacaktır. Birçoğu zayıf ve hasta olmasına rağmen sağlıklı bir VKİ’ye sahip olmaktadırlar. Bununla birlikte, sonuçta, düşük kilolu olmak, aşırı kilolu olmakla aynı olumsuz etkilere yol açabilmektedir.
• VKİ vücut şekline bakmaktadır. Elma şekilli insanlar, armut şekilli ve kalça ve uyluklarda yağ depolayanlardan daha az sağlıklı kabul edilen gövdede daha fazla yağ depolamaktadırlar.
• Etnik kökene bağlı olarak, diğerlerinden daha fazla yağ taşıyabilmektedir veya daha fazla sağlık riski olabilmektedir. VKİ obezitenin neden olduğu sorunları yansıtmak için kullanılsa da, ağırlık bazı etnik gruplar için denklemin bir parçası değildir. Örneğin, Asyalılar Kafkasyalılardan çok daha düşük VKİ’de diyabet geliştirme eğilimindedir. Kızılderililerin de benzer bir riski vardır ve başlangıçta olması için ideal yer olarak kabul edilen 21-22 gibi düşük VKİ’larla diyabet alabilmektedirler.
VKİ Alternatiflerinden Daha İyi midir?
Sağlığı ölçmek için VKİ’den daha iyi bir araçlar isteyenler için düşünmesi gereken alternatifler şunlardır;
Bel-Kalça Oranı: İdeal olarak, bel kalçalardan daha büyük olmamalıdır. Erkekler için, bazı bel farklılıkları ile sağlıklı bel boyutu 39-40 inçtir. Asyalı erkekler 35,5 inçten daha büyük olmamalıdır. Asyalı olmadıkça kadınlar 34-35 inç civarında olmalıdır. Daha sonra, bel boyutları 32 inçten az olmalıdır.
Bel-Yükseklik Oranı: Yukarıdaki yönteme benzer şekilde, bel-yükseklik, bel çevresine ne kadar uzun olduğu kıyasla bakar. Bel ölçümü, inç cinsinden toplam boyun yarısından az olmalıdır. Yani, kişi 72 inç boyundaysa (36 inç yarıya kadar), bel çevresi 36 inçten daha büyük olmamalıdır.
Bazı kişiler için VKİ önemli olabilmektedir. Vücut kitle indeksi, aşırı kilolu, obez olma ve sağlıksız kiloda olmanın olumsuz etkilerini geliştirme riskini anlamaya yardımcı olmak için kullanılabilmektedir. Bununla birlikte, sağlık düzeyini ve diyabet veya kalp hastalığı riskini ölçmek için çok daha doğru olan başka yöntemler de vardır. Kısacası, sadece VKİ güvenilmemelidir, çünkü bu genel sağlığın ve sağlığın anlık görüntüsünde sadece bir yöndür.
Kaynakça:
http://departments.mercer.edu/payroll/VKİ.pdf
http://www.cnpp.usda.gov/publications/nutritioninsights/insight16.pdf
http://www.cdc.gov/healthyyouth/obesity/VKÝ/pdf/VKÝ_execsumm.pdf
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu