Ülkeler, sınırları insan kurumları tarafından belirlenen, insan yapımı şeylerdir. Bazen bir ülkenin sınırları nehirler, sıradağlar ve okyanuslar gibi manzara unsurları tarafından belirlenir, ancak diğer zamanlarda sınırlar gözle görülmez. Ülkelerin büyüklükleri çok değişkendir; Rusya’nın alanı 17.098.242 kilometrekarenin üzerindeyken, Vatikan şehri yalnızca 0,43 kilometrekaredir. Ayrıca ülkelerin sınırları zaman içinde sık sık değişir; aslında, milletler diğerlerinden ayrıldıkça birçok ülke küçülür. 1946’da dünyada 76 bağımsız ülke var iken bu sayı 2023’te 195 olmuştur. En yeni tahminlere göre dünyanın yüz ölçümü 510.072.000 kilometrekare olup, bunun yüzde 71’i okyanuslarla kaplıdır. Bu, Dünya’nın yalnızca yüzde 29’unun karalarla kaplı olduğu anlamına gelir. Ülkeler toplam büyüklüklerini deniz seviyesinin üzerindeki kara alanlarına göre ölçmekte, ancak denize uzanan kıta sahanlığının bir kısmını da dahil etmektedirler. Bu, ülkelerin toplam alanını sıralamayı biraz zorlaştırmaktadır.
Dünyanın en büyük ülkeleri hangileridir? Cevaplar şaşırtabilir, haritalar yanıltıcı olabilir. Gezegenimizin yuvarlak şekli göz önüne alındığında, yüzeyini düz haritalara yansıtmak hatalara neden olabilir ve özellikle farklı ülkelerin boyutlarını karşılaştırırken haritaları genellikle aldatıcı hale getirir. Daha kesin bir yaklaşım, her ülkenin toplam alanını karşılaştırmaktır. Bir ülkenin alanı iki farklı şekilde ölçülebilir. Bunlar, belirli bir ülkedeki tüm karaların ve sadece arazinin alanı olan kara (arazi) alanı ve bazen Ülke alanı olarak da adlandırılan ve bir ülkenin kara alanının yanı sıra göller, rezervuarlar, iç nehirler, bazen kıyı ve karasuları tarafından kaplanan tüm alanı içeren toplam alandır. Alan ya da yüz ölçüm genellikle mil kare (mi2) veya kilometrekare (km2) cinsinden ölçülür; ancak belirli durumlarda (özellikle tarımsal kullanımlarda) hektar da kullanılabilir. Bazı ülkeler için bu iki ölçüm arasındaki fark önemlidir. Örneğin:
Ülke Kara Alanı (km2) Toplam Alan (km2)
Kanada 8.965.590 9.879.750
Amerika Birleşik Devletleri 9.147.420 9.831.510
Verilen örneğe bakılırsa, ABD’nin daha büyük bir kara (arazi) alanına sahip olduğu görülecektir. Ancak Kanada’nın iki milyondan fazla gölü ve iç su yolları da alana eklendiğinde, iki ülke arasındaki kıyaslamada en büyük (ve muhtemelen daha ıslak olanı) olarak öne çıkmaktadır.
Bu yazıda, toplam alanlarına ya da yüz ölçümlerine göre, 2024 yılında dünyanın en büyük 10 ülkesi sıralanmakta ve bazı özelliklerine yer verilmektedir.
Rusya – 17.098.250 Kilometrekare (6.601.670 Mil Kare)
Sibirya’nın Rusya’ya katılması, 16. yüzyılda Moskova Çarlığının genişlemesi, Rus İmparatorluğu’nun yükselişi ve Korkunç İvan gibi hükümdarlar sayesinde gerçekleşmiştir. Ivan’ın hükümdarlığı döneminde Rus toprakları Moskova’dan Ural Dağları’na ve ötesine kadar uzanarak Sibirya kabilelerinin ve diğer toprakların fethedilmesini sağlamıştır. Yüzyıllar boyunca Büyük Petro ve 2. Katerina gibi liderler Rusya’nın sınırlarını Avrupa ve Karadeniz’e doğru daha da genişleterek günümüz Rusya’sının büyük bir kısmını şekillendirmişlerdir. Rusya, günümüzde toplam 17.098.250 kilometrekarenin üzerinde olan yüz ölçümüyle kuzey yarım kürede uzanan, Avrupa’nın bazı bölgelerine ve tüm Kuzey Asya’ya ulaşan dünyanın en büyük ülkesidir. Kanada’nın neredeyse iki katı büyüklüğündedir, Brezilya’nın (dünyanın en büyük 5. ülkesi) iki katından daha büyüktür ve Dünya’nın toplam kara kütlesinin kabaca yüzde 11’ini oluşturur. Ülke 11 zaman dilimine yayılır ve 14 başka ülke ile sınırı vardır.
Rusya, Atlantik, Pasifik ve Kuzey Kutbu olmak üzere üç okyanusla sınır komşusudur ve çok sayıda büyüklü küçüklü nehrin yanı sıra dünyanın en eski ve en derin gölü olan Baykal Gölü’ne de ev sahipliği yapmaktadır. Baykal Gölü, Hazar Denizi’nden küçük olmasına rağmen derinliği nedeniyle küresel sıvı tatlı su arzının beşte birini barındırır. Rusya’nın 80’den fazla milli parkı ve rezervi, dünyadaki orman alanlarının (boreal ormanlar) yaklaşık beşte birini, yani yaklaşık 763,5 milyon hektarı oluşturuyor. Rusya ayrıca kar leoparları, kutup ayıları, kutup tilkileri, Sibirya kaplanı, büyük boynuzlu koyunlar ve resmi ulusal hayvanı Avrasya boz ayısı gibi inanılmaz hayvanlara da ev sahipliği yapar. Permafrost (sürekli donmuş zemin) nedeniyle Rusya’nın yüzde 60’ından fazlası yaşanmaz durumdadır. Eriyen kısımlar sayesinde bazı insanlar ülkede mamut dişleri avlamaktadır.
Kanada – 9.984.670 Kilometrekare (3.855.102 Mil Kare)
Kanada’nın toplam 9.984.670 kilometrekarelik yüz ölçümü onu dünyanın en büyük ikinci ülkesi ve ABD’nin önüne geçerek Kuzey Amerika’nın en büyük ülkesi (yarısından fazlasını kapsar) yapmaktadır. Geniş yüz ölçümü beş zaman dilimini kapsayan Kanada, doğudan batıya, Atlantik’ten Pasifik’e kadar altı saat dilimini kapsayan Kuzey Amerika’nın 7.560 kilometresini kapsamaktadır. Kuzey sınırı Arktik Okyanusu’dur ve güneyde Amerika Birleşik Devletleri ile sınır paylaşmaktadır. Bu kadar büyük bir ülke için Kanada’nın nüfusu çok azdır. BM, Kanada’nın sadece 38,7 milyon nüfusa sahip olduğunu tahmin etmektedir. Çok büyük olmasına rağmen dünyadaki insan nüfusunun yalnızca yüzde birinin yalnızca yarısına ev sahipliği yapmaktadır. Bunu açıklığa kavuşturmak gerekirse, Birleşik Krallığın nüfusu 67,7 milyondur. Bu, geriye kunduzlar, geyikler, kutup ayıları, ayılar, kurtlar, dağ aslanları, bizonlar, orkalar (katil balinalar), karibular (ren geyikleri) ve boz ayılar gibi çok sayıda yabani hayvanın kalmasına neden olur.
Kanada, kıyı ve karasuları ile tanınır. Gölleri ve nehirleri, dünyadaki tatlı su kaynaklarının yüzde 20’sini içerir ve küresel bir rekor olan, dünyanın en uzun (243.042 km) kıyı şeridine sahiptir. Bu kıyı şeridi 52 binden fazla adaya bölünmüştür. Superior Gölü, Huron ve Büyük Ayı Gölü, Kanada’daki 2 milyona yakın gölden (dünyanın geri kalanının toplamından daha fazla olduğu düşünülmektedir) sadece birkaçını oluşturur. Kuzey bölgesi, tundraya, buzla kaplı bölgelere ve çeşitli faunaya ev sahipliği yapan Kuzey Kutup Dairesi’ne kadar uzanır. Ülkenin iç kısımlarında görkemli Rocky Dağları, uçsuz bucaksız boreal ormanlar ( kuzey ormanları), tundralar, engebeli ovalar ve bilim insanlarının dünyadaki en eski jeolojik oluşumlardan bazılarını bulduğu tepelik, bataklık bir bölge olan Kanada Kalkanı yer alır. Ülke, Niagara Şelaleleri’ne de ev sahipliği yapmaktadır.
Ülke, iklim ve coğrafya bakımından büyük farklılıklar gösteren 10 eyalet ve üç bölgeden (batı, doğu ve kuzey)oluşmaktadır. Eyaletler şunlardır: Alberta, Britanya Kolumbiası, Manitoba, Newfoundland ve Labrador, Nova Scotia, Prens Edward Adası, Ontario, Quebec, Yeni Brunswick ve Saskatchewan.
Britanya Kolumbiyası’nın iç kesimleri ile ona yakın olan Alberta’nın ormanlarının sınırını Rocky Dağları’nın oluşturduğu batı yarısı, Liard Nehri Havzası’na kadar 1.200 km boyunca uzanır. Alberta ve Kanada’nın ortasına yakın olan Saskatchewan ve Manitoba’da bulunan çayırlar, geniş otlaklar ve düzlükler sergiler. Doğu Kanada’da Quebec ve Toronto’nun hareketli şehirleri, Nova Scotia’nın engebeli kıyı manzarası ve yoğun nüfuslu Ontario bulunmaktadır. Avrupalılar tarafından keşfedilen en eski bölge olan Atlantik bölgesi dört eyaletten (Yeni Brunswick, Prens Edward Adası, Nova Scotia ile Newfoundland ve Labrador) oluşmaktadır. Son olarak, Yukon, Kuzeybatı toprakları ve Nunavut’tan oluşan ve az nüfuslu bir bölge olan Kuzey Kanada, Arktik Tundra ve çarpıcı Innuit Dağları’na ev sahipliği yapmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri – 9.833.517 Kilometrekare (3.796.742 Mil Kare)
Amerika Birleşik Devletleri, 1776’da İngiliz yönetiminden (Britanya’dan) bağımsız hale gelmiş,1783 Paris Antlaşması’yla resmileştirilmiştir; bu aynı zamanda kolonileri Bildiri Hattı’nı geçerek Mississippi’ye kadar genişletmiştir. Bölgede yaklaşık 12.000 yıldır yerleşim vardır. 1803 yılında Louisiana’nın satın alınmasıyla (ABD ile Fransa arasında yapılan bir anlaşmayla, yaklaşık 827.000 mil kare arazi ABD tarafından bir anlaşmayla satın alınmıştır) ülke toprakları önemli ölçüde genişlemiştir. Teksas’ın 1845’teki ilhakı, şu anda Kaliforniya olarak bilinen bölgenin kazanılmasına dolaylı olarak katkıda bulunmuştur. 19. yüzyılda ortaya çıkan Manifest Destiny (bariz kader) kavramı batıya doğru genişlemeyi teşvik etmiş ve 1856 Guano Adaları Yasası Kuzey Amerika’nın dışına doğru genişlemeyi teşvik ederek Hawaii’nin 1898’de ilhak edilmesine yol açmıştır. Alaska 1867’de Rusya’dan satın alınmıştır. Amerika Birleşik Devletleri 1904’ten 1979’a kadar Panama Kanalı Bölgesini kontrol etmiştir. Son bitişik eyalet 1912’de kabul edilmiş ve Hawaii 1959’da ellinci eyalet olmuştur. Bugün, toplam 9.833.517 km2 yüz ölçümüyle ABD, kara kütleleri bitişik ya da yakın olmasa da en büyük üçüncü ülkedir. Kuzey Amerika kıtasında yer alan 50 eyaletten yalnızca 48’i birbirine bağlı olup, kuzeyde Kanada ve güneyde Meksika ile sınır komşusudur. Ülke topraklarının beşte biri, diğer eyaletlere bağlı olmayan, ancak Kanada’nın batı yakasına kadar uzanan Alaska’ya aittir. Bitişik olmayan (son derece küçük olsa da) bir başka eyalet olan Hawaii, Pasifik Okyanusu’nun ortasında, ABD anakarasından yaklaşık 3.200 kilometre uzaklıkta yer almaktadır. ABD, büyüklüğü ve eyaletlerinin birbirine bağlı olmaması nedeniyle dünyadaki her türlü iklimin örneğini içerir. Hawaii ve Florida’daki tropik bölgeler, Güneybatı eyaletlerindeki kuru çöller, Alaska’daki kutup bölgeleri ve Batıdaki Rocky Dağı’ndaki arktik hava koşulları sadece birkaç örnektir. Bununla birlikte, bitişik 48 eyaletin çoğu ya bol yağışlı, sıcak yazlar ve ılıman kışlar ile ılıman ya da ılık yazlar ve çok soğuk kışlar ile karasal olarak sınıflandırılır. Rocky Dağları’ndan başka Büyük Göller, Yellowstone Milli Parkı, Ölüm Vadisi, güçlü nehirleri ve çok daha fazlası (Büyük Kanyon dahil) sayesinde ABD, doğa ve insan yapımı harikalarla dolu bir ülkedir.
Not: Büyük Göller arasında 5 büyük göl olan Superior, Michigan, Huron, Erie ve Ontario bulunmaktadır, bu göllerin bağlantılı kanalları dünyadaki en büyük tatlı su sistemini oluşturur.
Çin – 9.706.961 Kilometrekare (3.747.879 Mil Kare)
Tamamı Asya’da bulunan bir ülke olan Çin, küresel ekonomide çok önemli bir rol oynamaktadır. Çeşitli kültürel dönemlerin ve Mao gibi önemli şahsiyetlerin damgasını vurduğu Çin’in tarihi MÖ 13. yüzyıla kadar uzanır. Zhou Hanedanlığı ilk başkentleri kurarken, Qin kralı da ülkeyi birleştirmiştir. Farklı hanedanlar Çin topraklarını askeri, göç ve ticaret yoluyla genişletmiştir. İki bin yıl boyunca akademisyenler, 1912 yılında Çin Cumhuriyeti kuruluncaya kadar idari görevleri yerine getirmişlerdir. 1949’da Çin ana karası Çin Halk Cumhuriyeti olmuş ve Çin Cumhuriyeti Tayvan’a taşınmıştır. Devam eden anlaşmazlıklara rağmen BM, Çin Halk Cumhuriyeti’ni 1971’den beri tanımıştır. Son olarak Hong Kong ve Makao, İngiltere ve Portekiz’in egemenliklerini devretmelerinin ardından 1997 ve 1999 yıllarında Çin’e katılmıştır.
Çin, toplam 9.706.961 km2’lik yüz ölçümü ile dünyanın dördüncü büyük ülkesidir. Çin, büyüklük olarak ABD ve Kanada’ya o kadar yakındır ki, bu iki Kuzey Amerika ülkesi ile karşılaştırmalı alanı bazı coğrafyacılar için tartışmaya açıktır. Çin, diğer üç büyük ülkeden çok daha az kıyı şeridine sahiptir ve ülkeler, denize uzanan kıta sahanlığının bir kısmını kendi toprakları olarak kabul ettiğinden, Çin teknik olarak dünyanın dördüncü büyük ülkesidir. Öte yandan, her ülkenin yalnızca su üstü alanını ölçülüyor olsaydı, aslında Çin’in ikinci en büyük ülke olacağı, onu ABD ve ardından Kanada’nın takip edeceği söylenebilir. Çin, Rusya’ya benzer şekilde 14 ülkeyle sınır komşusudur ve 5 coğrafi saat dilimine yayılmış olmasına rağmen, tek bir zaman diliminde faaliyet göstermekte, 1949’daki bir kararın ardından Pekin Saati adı verilen tek bir standart saati (UTC /GMT+ 8: 00) izlemektedir. Uluslararasında kullanılan saat dilimi ise Çin Standart Zamanıdır.
Çin, yüz ölçümü bakımından büyüklükte 4. sırada olsa da nüfusu itibarıyla dünyanın ikinci büyük ülkesidir. BM’ye göre Çin’in tahmini nüfusu 1.425 milyarın biraz üzerindedir. Çin’de her şeyden biraz vardır; ormanlar; çöller; otlaklar; yüksek, kurak platolar ya da yaylalar; nemli kıyı şeritleri ve aralarında dünyanın üçüncü büyük nehri olan Yangtze’nin de bulunduğu binlerce nehir bunlara dahildir. Çin’in üçte biri dağlarla kaplıdır ve dünyanın en yüksek dağı olan Everest Dağı, Çin ile Nepal arasındaki sınırda yer almaktadır. Komünist bir ülke olan Çin bugün Çin Seddi, Dev Pandaları, yüzen Zhangjiajie dağları ve Yasak Şehir ile de iyi tanınmaktadır.
Not: UTC (Universal Time Coordinate), Koordinatlı (ya da eş güdümlü) Evrensel Zaman anlamına gelir. Eş güdümlü Evrensel Zaman (UTC), Greenwich’deki 0 derece boylamı (başlangıç meridyeni) baz alır. Birçok ülkede geçerlidir. Ayrıca, GMT olarak kısaltılmış Greenwich ortalama zamanı (Greenwich Mean Time) denilen bir başka zaman dilimi de vardır. Her iki zaman dilimi arasındaki fark sadece 0,9 saniyedir. Fark günlük hayata pek etki yapmasa ve görmezden gelinse de havacılık gibi profesyonel alanlarda önemli etkiler yaratabilir. Türkiye’de 2016 yılında yaz saati uygulamasından vazgeçilmiş, saat GMT+3 ve UTC +3 olarak sabitlenmiştir. Bu, ülkemizde saatin UTC’den ( Greenwich saat diliminden ya da Londra’dan) 3 saat daha ileride olduğu anlamına gelir. Bu tarihten önce Türkiye’de saat dilimi yazın GMT+3, kışın GMT+2 olarak uygulanmıştır.
Brezilya – 8.515.770 Kilometrekare (3.287.957 Mil Kare)
Güney Amerika’nın ve güney yarım kürenin en büyük ülkesi, dünyanın ise beşinci büyük ülkesi olan Brezilya, toplam 8.515.770 kilometrekare alana sahiptir. Güney Amerika’nın % 47’sinden fazlasını kaplayan Brezilya, ülkenin en büyük ülkesidir. Brezilya’da 216,35 milyondan biraz fazla insan yaşamaktadır ve bu da onu Güney Amerika kıtasının en kalabalık ülkesi yapmaktadır. Geçtiğimiz yüzyılda Brezilya, yüksek düzeyde göç nedeniyle harika bir kültür karışımı elde etmiştir. Brezilya, resmi dil olarak Portekizce’nin dünya çapında en büyük kullanıcısıdır. Büyümesi, üç yüzyıldan fazla Portekiz egemenliğinin ardından 1822’de tamamen bağımsız hale gelmesine ve çeşitli hükümet biçimlerinde toprak bütünlüğünü korumasına bağlanabilir.
Dev bir kama şeklindeki ülke, kıtadaki 12 ülkeden 10’uyla (Ekvador ve Şili dışında kalanlar ile )sınırları paylaşmaktadır. 26 eyalet ve bir federal bölgeden oluşan ülkenin en kalabalık şehri Sao Paulo’dur. Brezilya, hacim olarak dünyanın en büyük nehri olan ve havzası ülkenin binlerce kilometrelik kuzey kesimini kaplayan Amazon Nehri’ne ev sahipliği yapar. Brezilya, Amazon ve yağmur ormanlarıyla ünlü olmasına rağmen, ülkede Atlantik Okyanusu boyunca 7.400 kilometre kıyı şeridinin yanı sıra çam ormanları, platolar ve pampas otu(saz püskülü)adı verilen kurak çayırlar da bulunur. Brezilya ayrıca, Rio de Janeiro’daki Kurtarıcı İsa heykeli, Iguazu Şelaleleri, dünyanın en büyük sulak alanı olan Pantanal, ülkenin futbol sevgisi (hiçbir ülke Brezilya’dan daha fazla FIFA Dünya Kupası kazanmamıştır), samba ve Rio Karnavalı ile tanınır.
Avustralya – 7.741.220 Kilometrekare (2.988.901 Mil Kare)
Nüfusu 65.000 yıl öncesine kadar uzanan ülke, ilk olarak 17. yüzyılda Avrupalılar tarafından kolonileştirilmiştir. 1901’de Birleşik krallıktan (İngiltere’den) bağımsızlığını kazanan ülke, Aborjin yerli gruplarında görülen eski kökleriyle çok kültürlü bir ulusa dönüşmüştür. 1825’te, Yeni Güney Galler’in batı sınırı, Batı Avustralya, Queensland, Victoria, Tazmanya, Güney Avustralya ve Kuzey Bölgesi’nin modern eyaletleri olacak şekilde genişletilmiştir. Victoria 1851’de ayrılmış ve 1890’da siyasi birlik vurgulanmıştır. Avrupa’nın bölgedeki çıkarlarıyla ilgili endişeler, birleşik bir savunma gücü ve demiryolu ağını hızlandırmış ve 1942’ye gelindiğinde tek tip vergi yasaları, federal gücü pekiştirerek eyalet özerkliğini azaltmıştır.
Okyanusya’nın en büyük ülkesi olan Avustralya o kadar büyüktür ki teknik olarak kendi başına bir kıtadır. Toplam 7.741.220 km2’lik yüz ölçümü ile (Hindistan’ın iki katından daha büyüktür) dünyanın en büyük altıncı ülkesidir. Avustralya Aborjinleri (yerlileri) en az 60.000 yıldır Avustralya’da yaşamaktadır. 34.000 kilometre verimli kıyı şeridine ve yağmur ormanlarına sahip olmasına rağmen, Avustralya’nın kara alanının üçte birinden fazlası çöllerle kaplıdır. Avustralya, dünyanın en büyük adası ama en küçük kıtasıdır. Ülke altı eyalete ve Kuzey Bölgesi (NT) ile Avustralya Başkent Bölgesi (ACT) olmak üzere iki bölgeye ayrılmıştır. Her biri kendine özgü ortam, kültür ve ritim karışımına sahiptir. Avustralya’nın eyaletleri şunlardır: Yeni Güney Galler, Queensland (QLD), Güney Avustralya (SA), Tazmanya (TAS), Victoria (VIC), Batı Avustralya (WA).
Queensland, Avustralya’nın ikinci büyük eyaletidir ve yaygın olarak “Güneş Işığı Eyaleti” olarak adlandırılır, sıcak bir iklime, tropik plajlara, Dünya Mirası yağmur ormanlarına, taşranın bir kısmına, Büyük Bariyer Resifi’ne, rahat plaj topluluklarına sahiptir. Popüler kültür simgesi bir ülke olan Avustralya, barbekü karidesleri, Outback (iç kesimlerde, denizden çok uzakta bulunan, kıtanın % 70’inden fazlasını kaplayan kurak, çöl bölge, orta Avustralya), Uluru (Ayers Kayası) ve çok daha fazlasıyla ünlüdür. Avustralya ayrıca kutu denizanası (Chironex fleckeri), tuzlu su timsahı (Crocodylus porosus), doğu kahverengi yılanı (Pseudonaja textilis), koalalar ve kangurular ve daha birçokları dahil olmak üzere birçok hayvan türüne ev sahipliği yapmaktadır.
Hindistan – 3.287.263 Kilometrekare (1.269.219 Mil Kare)
Toplam 3.287.263 km2 yüz ölçümüyle Asya’nın en büyük ikinci ve dünyanın en kalabalık ülkesi olan Hindistan dünyanın yedinci büyük ülkesidir. Aynı zamanda dünyanın en yağışlı yerine de ev sahipliği yapmaktadır. Daha önce Britanya İmparatorluğunun Tacındaki Mücevher olarak bilinen bu tarihi ve kadim ülkenin topraklarında MÖ 3. ve 2. bin yıllardan bu yana yerleşimciler (İndus Vadisi uygarlığı) var olmuştur. İngiliz yönetimi altında Hindistan kuzeye doğru genişlemiş, ancak kuzeybatı kabile sınırı belirsiz kalmıştır. 1860’larda Rusların Orta Asya’ya ilerlemesi, İngilizleri sınırı Hindukuş’un ötesine Afganistan’ın kuzey sınırına itmesine neden olmuştur. Yüzyılın sonuna gelindiğinde, 1947’de Pakistan’dan bağımsızlığın kazanılmasıyla modern Hindistan’ın temelleri atılmıştır.
Hindistan, üç tarafı Hint Okyanusu ile çevrili bir yarımadadır, Avustralya’nın neredeyse yarısı büyüklüğündedir ve Bangladeş, Butan, Myanmar, Çin, Nepal ve Pakistan ile sınırları paylaşmaktadır. Başkenti Yeni Delhi, Ulusal Başkent Bölgesi içinde yer almaktadır. Ülke, batıda çöl, kuzeydoğuda yağmur ormanları, kuzeyde ise bereketli Ganj Nehri taşkın yatağı ile kaplıdır. Hindistan aynı zamanda yaz aylarında Hindistan yarımadasına ıslak hava üfleyen, kışın ise serin ve kuru havayı Tibet Platosundan denize doğru sürükleyen, Hindistan’da kurak bir mevsime neden olan bir rüzgar sistemi olan Hint musonuna (muson yağmurlarına) da sahiptir. Hindistan ayrıca etkileyici antik tapınakları, dini anıtları, saray mimarisi, yaban hayatı (filler ve kaplanlar dahil) ve dağları ile ünlüdür.
Arjantin – 2.780.400 Kilometrekare (1.073.518 Mil Kare)
Güney Amerika’nın en büyük ikinci ülkesi olan Arjantin’in toplam alanı 2.780.400 km2’dir. Avrupalılar tarafından 1580 yılında yerleşilen Arjantin, toplumsal yapı ve ekonomik açıdan sömürgecilerini yansıtmaktadır. Arjantin, 1816’da Río de la Plata’nın Birleşik Eyaletleri (Bolivya, Paraguay ve Uruguay ile birlikte) olarak İspanya’dan bağımsız hale gelmiştir. Diğer üç Güney Amerika ülkesi ayrıldıktan sonra, Arjantin bugün bildiğimiz ülke haline gelmiştir. Meksika ve Teksas’ın toplamından daha büyük olan Arjantin’in nüfusunun %60’ından fazlası İtalyan kökenlidir. Patagonya’yı kapsayan ve Atlantik Okyanusu ile sınırlanan uzun coğrafyasıyla karakterizedir. Kuzeyden güneye coğrafi çeşitliliği tundralar, kurak yaylalar, karlı tepeler, ormanlar ve geniş okyanus kıyıları (4.989 kilometrelik sahil şeridi) boyunca tropikal plajlar gibi çeşitli manzaralar içerir. And Dağları’na ev sahipliği yapar, Talampaya Milli Parkı ve muhteşem şelaleleri ile de ünlüdür. Antarktika, Falkland Adaları, Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları’nın bazı kısımları üzerinde tartışmalı hak iddiaları sürdürmektedir. Güney Amerika’nın en “Batılılaşmış” ülkesi olmasına rağmen Arjantin, şehirlerinde ve mutfağında kendini gösteren özgünlüğünü korumaktadır.
Kazakistan – 2.724.900 Kilometrekare (1.052.100 Mil Kare)
Kazakistan’ın toplam alanı 2.724.900km2’dir. Orta Asya’daki bu büyük ülke, Ural Nehri’nin batısından Avrupa’ya kadar yayılmaktadır. Bağımsızlığını kazandığı 1991 yılının sonlarına kadar Sovyetler Birliği’nin bir parçası olan Kazakistan, günümüzde Rusya, Çin ve Hazar Denizi bölgelerinden gelen etkilerle kültürel açıdan çeşitlilik gösteren bir ülkedir. Orta Asya’nın en büyük ve en etkili ülkesi olan Kazakistan, hem Doğu Avrupa’ya hem de Hazar Denizi’ne dokunur ve aralarında Rusya ve Çin’in de bulunduğu birçok ülkeyle sınırlarını paylaşır. Seyrek nüfus yoğunluğu, şiddetli kışları ve çölleri, milli parkları ve dağları içeren çeşitli coğrafyasıyla dikkat çekicidir. En büyük şehri olan Almatı, yerini gelişmekte olan Astana metropolüne bırakmadan önce 1997 yılına kadar başkent olarak hizmet vermiştir. Tarihinde Kazakların atları evcilleştirmesi de yer almaktadır. Dünyanın denize kıyısı olmayan en büyük ülkesi olarak bilinen uçsuz bucaksız Kazak Bozkırı, Bronz (Tunç) Çağı petroglifleri (kayalara oyulmuş ya da kazınmış görüntüler, şekiller), dağlar, kanyonlar ve daha fazlasıyla dolu, dünyanın ünlü bir bölgesidir. Burası aynı zamanda Baykonur Kozmodromu (uzay üssü) da dahil olmak üzere birçok uzay görevinin başlatıldığı yerdir.
Cezayir – 2.381.741 Kilometrekare (919.595 Mil Kare)
Afrika’nın en büyük ülkesi olan Cezayir toplam 2.381.741 km2 yüz ölçümüne sahiptir, kıtanın kuzeyinde, Akdeniz’den Sahra Çölü’nün kenarına kadar uzanan bir konumda yer almaktadır. Tarihsel olarak Osmanlı ve daha sonra Fransız kontrolü altında olan Cezayir, başta tarım ve ticaret olmak üzere çeşitli kültürel etkileri ve ekonomik modernizasyonları benimsemiştir. Bu kuzey Afrika ülkesi işgalci Fransa ile sekiz yıllık savaşın ardından 1962’de bağımsız bir devlet haline gelmiştir. Bundan önce ülke ve halkı, MÖ 3. yüzyılda Numidyalılar ile başlayan, yüzyıllar süren yabancı yönetimine katlanmak zorunda kalmıştır. Bağımsızlık sonrası, Fransız dilsel ve kültürel unsurları devam ederken, ülke Arap ve İslami kimliklerini eski haline getirmiş, petrol ve maden kaynaklarından yararlanarak 21. yüzyılın başlarında Afrika’nın güçlü ekonomilerinden biri haline gelmiştir. Cezayirlilerin çoğu bereketli kuzey sahillerinde yaşamakta olup, çoğunlukla Arap-Berberi kökenlidir ve İslam dinine mensuptur. Ülkenin resmi dilleri Arapça ve Berbericedir, ancak Fransızca genellikle idari ve eğitim alanlarında kullanılmaktadır.
Manzarası büyük ölçüde meyve yüklü kuzey ovalarından ve güneydeki çöl kumlarından oluşur ve Atlas Dağları bu farklı bölgeleri ayırır. 1986’da UNESCO Dünya Mirası Alanı olarak belirlenen, zengin kaya sanatı yoğunluğuyla dikkat çeken Tassili n’Ajjer dahil olmak üzere Akdeniz iklimi ve Sahra çölleriyle ünlüdür. Tassili n’Ajjer, Sahra Çölü’nde, Cezayir’in güneydoğusunda, Libya, Nijer ve Mali sınırındaki geniş bir plato üzerinde yer alan bir milli parktır.
Gelecekte Ülke Sınırları ve Büyüklükleri Değişebilir
Toplam 195 ülke arasında yukarıda belirtilen on ülke, yüz ölçümü bakımından dünyanın en büyük ülkelerini temsil etmekte, diğer ülkelerin çoğunu gölgede bırakmaktadırlar. Dünyanın en büyük ülkesinin, Doğu Avrupa ve Asya’da 17.098.250 km2’lik geniş bir alana yayılan Rusya olması şaşırtıcı değildir. Bunu Kanada (9.984.670 km2) ve iki milyona yakın gölü takip etmektedir. Karşılaştırmanın kaynağına bağlı olarak bazı ülkelerin sıralamasında değişiklikler görülebilir. Britannica Ansiklopedisi üçüncü sırayı Çin’e (9.706.961 km2) verirken, Amerika Birleşik Devletleri’ni dördüncü sıraya yerleştirir. Ancak Birleşmiş Milletler ve CIA World Factbook gibi diğer kaynaklar ABD için daha geniş bir alan sergilediğini belirtmekte ve onu Çin’in üzerinde sıralamaktadır. ABD için yüksek ve düşük tahminler arasındaki fark, birinin kıyı ve karasularını içermesine karşın diğerinin içermemesinden kaynaklanıyor gibi görünmektedir. Ancak, Çin’in yüz ölçümünün kıyı ve karasularını içermediği ve bu sular eklenene kadar ABD’nin Çin’den daha küçük olduğu düşünüldüğünde, Çin tercih edilir. Bunun gibi kaynaktan kaynağa farklılıklar yaygındır.
Büyük ve düzensiz şekilli bir kara parçasının kesin alanını belirlemek küçük bir iş değildir ve bunu tamamlamak için evrensel olarak kabul edilmiş bir kılavuz yoktur. Bazı ülkeler uydu araştırmaları kullanarak alanlarını ölçebilirken, diğerleri matematiksel hesaplamalara ve manuel tahminlere güvenebilir. Dahası, farklı ülkelerin denizaşırı topraklar, tartışmalı bölgeler ve çeşitli su kütleleri gibi alanların dahil edilmesine ilişkin farklı felsefeleri vardır. Üçüncü ve dördüncü en büyük ülkeler hangileri olursa olsun, Güney Amerika’nın en büyük ülkesi Brezilya (8.515.770 km2) beşinci sıraya kilitlenmiştir. Dünyada kendi kıtasıyla aynı adı taşıyan tek ülke olan Avustralya (7.741.220 km2) ise altıncı sırada yer alır. Teknik olarak hem Asya’nın hem de Avrupa’nın en büyük ülkesi Rusya’dır. Ancak Rusya kültür ve nüfus açısından bir Avrupa ülkesi olarak kabul edildiğinden birçok kaynak Rusya’yı en büyük Avrupa ülkesi olarak tanımlamakta ve Asya’nın en büyük ülkesi unvanını Çin’e vermektedir. Afrika’nın en büyük (2.381.741 km2) ülkesi ise Cezayir’dir. Ülkeler arasında büyüklük sıralamaları yapılıyor olsa da gelecekte sınırların değişebileceği, büyük ülkelerin ayrı birimlere bölünebileceği, hatta başka bölgeleri bünyesine katabileceği de dikkate alınmalıdır.
Kaynakça:
https://www.worldatlas.com/geography/the-largest-countries-in-the-world.html
https://science.howstuffworks.com/environmental/earth/geophysics/largest-countries-in-world-by-area.htm
https://worldpopulationreview.com/country-rankings/largest-countries-in-the-world
https://www.sciencefocus.com/planet-earth/largest-countries-in-the-world
https://www.miniyol.com/blog/dunyanin-yuzolcumu-en-buyuk-ulkeleri
https://blog.obilet.com/dunyanin-yuzolcumu-en-buyuk-10-ulkesi/
Yazar: Müşerref ÖZDAŞ