Yaygın adı: Dere dudükçünü
Bilimsel adı: Actitis Hypoleucos
Familya: Scolopacidae
Takım: Charadriiformes
Boyutları: Uzunluk: 20 cm; kanat açıklığı: 38-40,6 cm; ağırlık: 34-85 g
Fiziksel özellikleri: Nispeten uzun gövdeli, zeytin kahverengisi, üst kısımları ince, daha koyu çizgili; geniş, beyaz kanat çizgili, çoğunlukla alt kısmı beyaz, kısa, grimsi yeşil bacaklar; kışın daha az kırçıllı desenli, erkek ve dişiler benzer; gençler benzer.
Alışkanlıkları: Israrla kuyruğunu aşağı yukarı sallar Aralıklı olarak başım ve gövdesini indirip kaldırır. Su kıyılan boyunca kanatlarım titreterek çırpmak suretiyle yiyecek arar.
Yaşam çizgisi: Yuvası sığ veya içi derin kalın bitkilerle ve diğer atıklarla doldurulmuştur Bir batında 4 yumurta, kuluçka dönemi 21-22 gün. 26-28 gün sonra yavru uçar Yılda bir kere yavru verir.
Sesi: İnce cırlak “tsee-wee-wee” sesi çıkarır. Ötüşü ahenkli, titreşimli “kitti- vveeit” gibi sesler çıkartır, yaralı numarası yaparak “kwee“ diye hırıltılar çıkartır.
Beslenme tarzı: Böcekler ve suda yaşayan omurgasızlar, ayrıca kurbağalar, balık ve bitki maddeleri, tohumlar dahil.
Yaşam alanı: Göl. nehir ve dere kenarlarında ürer. Üreme mevsimi dışında tatlı su kenarları ve sahillerde bulunur.
Yeryüzündeki dağılımı: Avrasya’da Britanya’dan Japonya’ya kadar bulunurlar; Kuzey Kutbu’ndan güneye Iran ve Keşmir’e, aynı zamanda Afrika. Arabistan. Hindistan. Güneydoğu Asya ve Avustralya.
Türün durumu: Tehdit altında değildir. Şayet su kıyısında olursa, dere düdükçünü suya yakın her yere tüner. Direk başına, Arap yelkenlisinin üstüne, hatta su aygırının sırtına konar.
Dere düdükçünü, sahil kuşlarının en çok göze çarpanı değildir. Çoğunlukla üst kısımları kahverengidir, göğsünün yan taraflarına denk renk tonu uzanır. Alt kısımları beyazdır. Kahverengi sadece üst kısımda ve gözlerinin etrafında soluk bir beyazla kırılır. Kanatlarında beyaz çizgi vardır. Uçarken beyaz çizgi canlı bir şekilde görülür. Fakat kuşun genel tüy rengi nehirlerin üst kısımlarındaki üreme alanlarının soluk rengine mükemmel uyum sağlayarak, görülmesini zorlaştırır. Onun nerede olduğu tipik olarak ince ve gittikçe azalan bir tonda çıkardığı, bir seri acındırıcı seslerden anlaşılır. Sesleri çıkarttığında suyun üzerinde yiyecek arar. Bir yere konmasının hemen ardından derhal vücudunun arka kısmını aşağı yukarı oynatır ve diğer zamanlarda başını ritmik bir şekilde aşağı yukarı indirip kaldırır.
Tatlı Su Yaşam Alanı
Dere düdükçünü, bütün sahil kuşları arasında en yaygın olan türdür. Yakınlarda bir yerde tatlı su kaynağı olduğu sürece, dere düdükçünleri, yaşam alanından her türlü yararlanarak geniş Avrasya kuşağı boyunca ürer fakat hızlı akan nehirlerin üst kısımlarını tercih eder. Deniz seviyesinden 4 
bin m’ye kadar kurak veya nemli koşullarda sudan uzakta bulunabilir. Dere düdükçünleri, yaşam alanlarının seçiminde kışın çok daha farklı ortamlara uyum sağlama yeteneğine sahiptir. Sahiller, kumlu kayalıklar, kayalık sahiller ile bataklıklar gibi doğal yaşam alanlarında bu kuşlar sıklıkla görülür.
Buna rağmen çekingen bir kuş değildir ve başarısının çoğunu, insanlarla birlikte ve insanların yarattığı yaşam alanlarında yaşayabilmelerine borçludur. Limanları, tersaneleri, kesilmiş orman alanlarını, çim bahçelerini ve kent çöplüklerini bile yaşam alanı olarak kullanırlar. Konaklama ve tüneme yerleri, doğal veya insanlar tarafından yapılmış olabilir. Bu kuşlar, küçük gruplar halinde, iskele, gemi, şamandıra ve evlerin çatıların üstünde toplanmaktan mutluluk duyar. Afrika Sahra Çölü’nün güneyinde kışı geçiren dere düdükçünleri, mart ayında kuzeye göç etmeye başlar. Sahra Çölü’nün bir ucundan diğerine uzanan alandaki tüm kuşları kapsayan geniş bir ön cephe oluşturarak, hiç mola vermeden göç ederler. Güney Afrika’da kışlayan kuşlar, yuvalarının bulunduğu yerlere ulaşmak için o kadar uzun bir yolculuk yapmak zorundadırlar ki göç yolculuğuna çıkmadan önce uçuş için gerekli yakıt olan yağ ile gövdelerini doldurarak vücut ağırlıklarını iki katına çıkartırlar.
Suya Götürme
Dere düdükçünü sadece su kıyısında yaşamaz, bazen suyun içine de girer. Yetişkinlerin acil durumlarda su altında yüzdüğü bilinmektedir. Yavrular da daha küçük yaştan itibaren genellikle başları suyun üstünde, suda güçlü bir şekilde yüzer fakat baskı altında kalırlarsa su altında da yüzebilir İnsanların dikkatini dağıtarak yavrularından uzaklaştırmak için anne-babalar yüksek sesle çığlıklar atar ve sanki kanatları kırılmış gibi çırparak ve sürükleyerek, hatta suya yuvarlanıp düşerek ve etrafa su sıçratarak koşarlar.
Mevsimsel Göç
Yılın çoğu zamanında, dere düdükçünleri, yalnız veya eşleri ile yaşar fakat göç esnasında küçük sürüler oluşturur ve bu sürüler nadiren 20 kuştan fazla olur. Sonbahar göçü esnasında su kaynakları ve lağım atıkları yerleri gibi duraklama noktalarında 200 kadar büyük kuş sürüleri kaydedilmiştir. Buna rağmen, sonbahar göçü esnasında bir sürünün parçası olan kuşlar bile beslenmek için ayrılırlar ve hatta kendi beslenme alanlarını savunurlar. İlkbaharda, daha iyi beslenme yerlerine sahip olmak için üreme alanlarına ilk ulaşan erkeklerdir. Çünkü onların tercih ettiği yaşam alanı, bir nehir veya derenin bir uzantısı olur. Klasik dere düdükçünü bölgesi, uzun ve sosis biçimindedir. Genellikle sınırlar iyi savunulur fakat bazen çakışır. Nehir ne kadar hızlı akarsa, dere düdükçünleri için o kadar iyidir. Hızlı akan dereler, yavaş akan derelerden çok daha yoğun yiyecek sağlayabilir. Bir dere düdükçününün yaşam alanı, ortalama 500 m uzunlukta olur fakat beslenme koşullarının daha iyi olduğu yerlerde daha kısa, beslenme koşullarının fakir olduğu yerlerde daha uzun olabilir.
Erkek iyi bir beslenme ve yaşam alanını ele geçirdiğinde orada üremeyi başarır ve her yıl aynı dere veya nehirden yararlanır. Üstelik erkek kuş ve eşi başarılı olmuş bir kuş yuvası bölgesini tekrar kullanmaya devam edebilir. Bazen erkek bir önceki eşine sadık kalır fakat aynı şekilde belirli bir eşleşme sadece bir üreme sezonu sürebilir.
Hava Gösterisi
Bazı dere düdükçünleri bir eş aramaya başlamak için yuva yaptıkları yerlere varmayı beklemez fakat her çift ilkbahar göçü sırasında en azından kur yapma girişimlerinde bulunur. Daha sonra üreme alanlarında eş bulma ve eşleşmenin ilk aşamalarında yapılan aynı gösterileri dere 
düdükçünlerinin Orta Afrika’da da icra ettiği görülmüştür. Hava gösterisi göl, nehir veya dere yüzeyinde farkedilir bir şekilde alçaktan ve kanat çırparak birden bire kırılan havada süzülme ve aşağıya doğru kırılmış kanatlarıyla uçma şekillerini kapsar. Düzensiz hava gösterisi, dere düdükçünü ve onun yakın akrabası olan diğer sahil kuşlarından başka Kuzey Amerika benekli çulluğu (Actitis macularia), makine gibi kurarak zamanı geldiğinde harekete hazır hale getirir.
Tam performansta çift sıkı ilmik veya sekiz rakamı biçiminde şekiller çizerek üreme alanı üzerinde aşağı yukarı uçar. Önde giden kuşun erkek olduğu düşünülmektedir, dişi onun her hareketini izlerken öter.
Erkekler arasındaki çoğu sınır anlaşmazlıkları ötme, diğer çağrılar ve kanatları kaldırarak tehdit gösterileri karışımıyla hızlı bir şekilde çözülür. Eğer anlaşmazlığa düşen iki kuş da geri çekilmezse bir kuş kanatlarını yukarıda tutarak diğerine saldırıp rahatsız edebilir. Çoğu anlaşmazlıkta rakipler başlarını suyun altında tutmaya çabalar.
Timsahlarla Yaşam
Kışı geçirdikleri tropikal bölgelerde dere düdükçünlerinin su aygırları ve timsahlarla birlikte yaşadığı bilinmektedir. Kuşlar sırtlarına binerek bu hayvanları yüzen bir tüneme yeri olarak kullanır. İleriye doğru uzanarak 
su yüzeyindeki böcekleri yakalarlar. Kendilerine ev sahipliği yapan hayvanların derilerindeki parazitleri toplayarak onlara hizmet etmeleri de mümkündür.
Kaynakça:
National Geoghraphic
Yazar: Tuncay Bayraktar