Akondroplazi; kemik gelişiminde anormalliklerin ortaya çıktığı bir hastalıktır ve yaklaşık olarak 20,000-30,000 canlı doğumda bir görülür. Bu genetik bozukluk, fibroblast büyüme faktörü reseptör 3 (FGFR3) genindeki bir mutasyon sonucu ortaya çıkar. Akondroplazi, hastaların yaklaşık %80’inde sonradan meydana gelen bir mutasyonun (kalıtımsal olmayan) sonucunda görülür. Hastaların kalan %20’si ise bu mutasyonu, ailelerinden almıştır. Bu genetik hastalık; anormal derecede büyük bir baş, kısa kollar ve kısa boy (yaklaşık 1 metre) ile karakterize edilir. Tipik olarak akondraplazi, mental yeteneklerde bozukluğa yol açmaz. Kemikler, omuriliğe ya da beyin köküne baskı yapmazsa, yaşam süresi normal olur.
Genel Belirtiler
Genel belirtiler; kısa boyu, kısa kolları ve bacakları, kısa el ve parmakları, çıkık alnı, çıkık karın ve kalçayı (omurganın eğiminden dolayı) içerir. Yeni doğanlarda gözlemlenen belirtiler; kubbe şeklindeki kafatası ve çok geniş olan alındır. Hastaların küçük bir yüzdesinde de, beynin çevresinde aşırı miktarda sıvı birikimi olur (hidrosefali). Yenidoğanlarda kas zayıflığı da akondroplazinin tipik bir özelliğidir.
Nedenleri
FGFR3 genindeki mutasyon hastalığın nedenidir.Bu gen; kemik gelişimi için gerekli olan proteinlerin bilgisini taşır. Akondroplazide, FGFR3 geninde ortaya çıkan mutasyon gereğinden fazla miktarda protein üretimine yol açarak anormal yapıda kemik gelişimine neden olur. Çoğu hastanın ailesinde, bu hastalık görülmez. Babanın yaşının yüksek olması, kendiliğinden ortaya çıkan akondroplazi için önemli bir faktör olabilir. Daha az yaygın şekilde, akondroplazinin ailesel vakaları, otozomal dominant şekilde kalıtım gösterir. Dominant genetik hastalıklar, genin sadece anormal bir kopyasın ebeveynlerden birinden alınmasının yeterli olduğu durumda ortaya çıkar. Anormal gen, ebeveynden alınabilir ya da akondroplazi, etkilenmiş kişide sonradan mutasyona uğrayan genin bir sonucu olabilir. Etkilenmiş ebeveynin anormal geni, her hamilelikte çocuğuna geçirme olasılığı %50’dir. Bu risk kadınlar ve erkekler için aynıdır. Akondroplazi erkekleri ve kadınları eşit oranda etkiler. Bu hastalık, gelişen fetüste başlar ve cüceliğe neden olan iskeletsel displazinin en yaygın formlarından biridir.
İlişkili Hastalıklar
Bazı hastalıkların belirtileri, akondroplazi ile benzer olabilir. Karşılaştırma, ayırıcı tanı için yararlı olabilir.
Hipokondroplazi; uzuvlarda anormal bir kısalığın olduğu genetik bir hastalıktır. Bu hastalıkta, çocukluğun ortasına kadar kısa boyun varlığı karakterize edilemez. Yaşla birlikte, bacaklarda eğrilik gelişebilir. Büyük baş ve çıkık çene bu hastalıkta da görülür. Buna ek olarak vakaların %10’unda zeka geriliği gözlemlenebilir. Bazı durumlarda hipokondroplazi, aile geçmişi olmadan rastgele ortaya çıkar. Diğer vakalarda ise otozomal dominant kalıtım gösterir. Hipokondroplazi ve akondroplazi, aynı gendeki (FGFR3) farklı mutasyonlar sonucu ortaya çıkabilir.
Kısa boy, normalden kısa kollar ve bacaklar, büyük baş ve kafatası yapısındaki anormalliklerle karakterize edilebilen başka hastalıklar da vardır. Fakat akondroplazi; klinik muayeneler, x-ray çalışmaları ve ek tanı teknikleriyle, kısa uzuvların olduğu cüceliğe neden olan diğer hastalıklardan ayrılabilir.
Tanı
Akondroplazinin klinik ve radyolojik özellikleri iyi karakterize edilmiştir. Genellikle bu tipik bulgular sayesinde, tanıyı doğrulamak için moleküler genetik teste ihtiyaç yoktur. Yenidoğanlarda şüpheli klinik bulgular görüldüğünde, X-ray bulguları tanı koymaya yardım eder. Fakat belirsizlik durumunda, FGFR3 genindeki genetik mutasyonların moleküler genetik testlerle tanımlanması tanıya yardımcı olur.
Standart Terapiler
Hastalığın kesin bir tedavisi yoktur ama belirtileri hafifletmek için bazı uygulamalar yapılabilir. CT ya da MRI yöntemleriyle hidrosefali tespit edildiğinde ameliyat gereklidir. Bu hastalıkta sıklıkla görülen orta kulak iltihabı, antibiyotiklerle giderilebilir. Kısa boy için büyüme hormonu uygulaması, gelişmeyi hızlandırabilir ama hormonların etkisi zamanla azalır. Düzenli aşılama da yaşam boyu gereklidir.
Uzun dönemde, normal yaşam süresine sahiptirler. Fakat hayatın ilk yılındaki ölüm riski, sağlıklı yenidoğanlara kıyasla biraz daha fazladır. Ayrıca, yaşamın ilerleyen dönemlerinde kalp krizi geçirme riski de artar.
Kaynakça:
https://rarediseases.org/rare-diseases/achondroplasia/
https://www.healthline.com/health/achondroplasia#causes
Yazar: Ayça Olcay