Yaygın adı: Alaca Kılıçgaga
Bilimsel adı: Recurvirostra avosetta
Familya: Recurvirostrıdae
Takım: Charadriiformes
Boyutları: Uzunluk, 42-45 cm; kanat açıklığı, 77-79 cm; ağırlığı, 224-397 g
Fiziksel özellikleri: İnce, yukarıya kıvrık gagalı; baş, boyun ve sırtından aşağıya doğru dolanan siyah şeritli, parlak beyaz tüylü; dinlenme halinde yakın paralel çizgiler gösteren kanatlarının üzerinde üç yama; uzun 
mavimsi gri bacaklar.
Alışkanlıkları: Sığ su içinde yürür, yiyecek yakalamak için gagasını sağa sola dolaştırır.
Yaşam çizgisi: Otla kaplı yuva; genellikle 3-4 yumurta; kuluçka süresi 23-25 gün; yavrular 35-42 gün sonra uçar. Yılda bir defa yavru verir.
Sesi: Kısa “klut” ve benzer çağrılar.
Beslenme tarzı: Suda yaşayan omurgasızlar özellikle kabuklular; yavrular böceklere ihtiyaç duyar.
Yaşam alanı: Lagunlar, göller, haliçler ve denize açılan nehir ağızları.
Yeryüzünde Dağılımı: Avrupa. Orta Asya ve Güney Afrika; ayrıca Kuzey ve Orta Afrika, Iran körfezi, Kuzeybatı Hindistan ve Güney Çın. Türün Durumu: Asya’daki yaşam alanlarında bazı tehditler olmasına rağmen yaygın ve küresel olarak tehdit altında değildir. İnce, zarif ve şık alaca kılıçgaga tüm sahil kaşları içinde en seçkin kuşlardandır. Bu kuş aynı zamanda sudan veya yumuşak çamurun içinden avını çıkartmak için gelişmişi bir gagaya sahip, donanımlı kuşlardan bindir.
Kılıçgagalar kuşlara ait en güzel zarafet örneğidir. Dört tür de aynı ince görünüş ve davranışa sahiptir. Fransızların bu kuşa avocette elegante demesinden dolayı olmasa da, İngilizce konuşan dünya bu kelimeyi İtalyanca avocetta kelimesinden ödünç almıştır ve anlamı “büyüleyici kuş” dur. Alaca kılıçgaga, kuş güzelliklerinin en belirgin örneklerinden biridir. Alaca kılıçgaganın görünüşündeki her şey bu parlak tasvirlere gerekçe oluşturur. Onun en olağanüstü özelliği; inanılmaz derecede ince ve yukarıya doğru kıvrık, harikulade bir gagaya sahip olmasıdır. Bir bakışta tanınabilir. Kuşlara isim vermede ev sahibi olma konumuna yükselmiştir. Kuzey doğu İspanya’da cusisascs olarak (“çuval diken”) bilinir çünkü gagası yerlilerin çuvalları dikmek için kullandıkları çuvaldız denilen iğnelere benzer.
İsmine rağmen alaca kılıçgaga diğer kılıçgagalardan daha saf beyaz tüylere sahiptir. Uzaktan yengeç yağmurcunu (Dromas ardeola) veya suna (tadorna tadorna)ite karıştırılır. Başının üst kısmından aşağıya doğru inen siyah 
çizgi, boynunda belirginleşir. Kanatlarının ucundan başlangıç ve ortasına doğru giden üç şeritle şekil tamamlanır. Alaca kılıçgaga öncelikle sığ su kuşudur. Sıklıkla tuzlu göllerde, Lagunalarda ve gel-git haliçlerinde bulunur. Genellikle alçak toprakları tercih eder. Hızlı akan sular ile kayalık yerlerden kaçınır. Seyrek bitki örtülü ve etrafın kolayca görülebildiği açık yaşam alanlarını tercih eder. Bu özel yaşam alanlarına uyan yerlerde yaygın bir şekilde bulunur. Hem ılıman Avrupa’da hem de tropikal Afrika’da yaşar. Bu kuş türünün çok sayıda popülasyonu Avrupa’nın ılıman bölgelerinde ürer. Karides dahil küçük kabuklular, su pireleri ve plaj pireleri kılıçgagaların geniş etçil diyetinin başında gelir. Yetişkinler ile kınkanatlıların larvaları ve sinekler özellikle yavrular için üreme mevsiminde önemlidir. Yavrular ortaya çıkan böcekleri toplama eğilimindedir. Avrupa’da kışın diğer yiyecekler daha hazır tüketilir. Kuşlar Portekiz sahilinde çok miktarda deniz solucanı yiyerek kışı geçirir.
Beslenme Biçimi
Alaca kılıçgaga üç belirgin yöntemle beslenir. Beslenme biçimleri sıradan yöntemlerle, neredeyse balerinlerin tarzıyla özdeşleşen bir metot arasında değişim gösterir. En sık kullandığı teknik, belki de en etkili olanıdır. 
Kılıçgagalar da birçok sahil kuşu arasında yaygın olan fırsatçı beslenme biçimini kullanarak beslenir. Bu beslenme şekli basitçe su yüzeyinden avı almak veya suyun altında yakalamak biçimindedir. Bu yöntem görmeye dayalı olduğundan, sadece berrak sularda gerçekten kullanılabilir. Bu kuş balıkçıl gibi yavaş yürür. Suya daldırmadan önce yatay tuttuğu gagasını bazen tamamen suyun içine sokar. Yavru ve genç kuşlar “karıştırarak” beslenme tekniği diye bilinen bir yöntemi benimser. Bu teknikte gaga belli bir açıda hafifçe açık tutulur ve sadece bir yönde süpürge süpürür gibi su içinde dolaştırılır. Bu avlanma tarzı, yetişkin kuşlar tarafından nadir kullanıldığından çok etkili olmayabilir. Bir kılıçgaga, ergenliğe ulaşmadan önce “tırpan” beslenme tekniğinde ustalığını kazanır. Tırpan beslenme davranışında kılıçgaga su içinde yavaş yavaş yürür, uzun boynunu ileriye doğru uzatır, ritmik olarak ve hızlı bir şekilde suyun içinde başını ve gagasını her iki tarafa hareket ettirerek ilerler. Her süpürme sonunda gagasını sudan hafifçe dışarı çıkartarak bu uygulamayı 25-30 dakika süreyle yapar. Gagasını hareket ettirdikçe içine su girecek şekilde hafifçe açık tutar. Gagasını su yüzeyinden yukarı kaldırdığı zaman, gagasının içindeki su süzülür ve kuşun gagasının içindeki ince kıl gibi bir dizi “lamellae” küçük karidesleri, küçük deniz solucanlarını ve diğer yaratıkları tuzağa düşürerek filtre görevi yapar. Kuşun kalın etli dili bu besinleri gırtlağından içeriye atar ve su içinde yiyecek arama işlemi tekrar başlar.
Eş Bağları Kurma
Kuşlar hala gürültülü sürüler halindeyken, kış sonlarında çiftleşmeye başlar. Kuşlar henüz kışlık alandayken, göçe hazırlanan nüfus arasında bağlar kurulur. Çoğu, yuvalarını kurmaya önceden eşini bulmuş olarak döner. Sıklıkla doğdukları bölge civarına giderler. Anlaşmazlıklar nadiren fiziksel çatışma seviyesine ulaşmasına rağmen, eşler için yarışma saldırgan karşılaşmaları içerebilir. Çoğu anlaşmazlık dişiler arasında olmaktan çok, erkekler arasındadır. Anlaşmazlıklar tehdit gösterisi pozisyonları ile çözülür. Bu tehdit pozisyonları dizlerini bükerek yukarıya doğru dikilmek, başını hızla aşağı yukarı sallamak ve saldırgan kuşun gagasını arkaya doğru atarak göğsünün üstünde düşmesini sağlamak şeklinde sergilenen “boğulma seremonisini” içerir. Çatışma, bir kuşun çömelerek diğer kuşa doğru koşma biçimindeki hareketiyle şiddetlenir. Aşırı durumlarda rakipler birbirine doğru uçarak, rakiplerini kanatları ve bacaklarıyla döverek aşırı seviyelere çıkar.
Saldırganlık dönemleri arasına kur yapma gösterileri serpiştirilir. Aynı çift muhtemelen bir mevsim için eşleşmelerine rağmen kılıçgagalar tek eşlidir. Kur yapma gösterisi neredeyse siyah kanatlı kıyıkoşarıyla (Himantopus himantopus) aynıdır. Benzerlik o kadar çoktur ki, bu iki türün koruma altındaki yaşamında kendi aralarında eşleştiği bilinmektedir. Kuşlar eşleştikleri zaman birkaç tane yuva yapar. Yuva yapma işi törensel hale dönüştürülmüştür. Genellikle erkek, gagasıyla yuva yapacağı maddeleri toplar, sonra onları yuva yapacağı yerin yanına bırakır. Kuş yuvası çukurunun kazılmasında veya en azından ayaklarıyla yuvanın yerini kazıyormuş gibi hareketler yapmada görev alır fakat her zaman bir çukur açmaz.
Tehlike Sesleri
Alaca kılıçgaga yavrularını suya yönlendirmek için sesini serbestçe kullanır fakat bu ses aynı zamanda kuluçkayı koruma rolünü oynaması bakımından
da önemlidir. Çağrıların yoğunluğu, tonu ve vurgusu tehdit tipine göre değişir. Yavrular yuvadan ayrıldığı zaman anne-babalar yavrularını tehlikeye karşı uyarma gereksinimi duyar. Başlangıçta yumuşak “klut” çağrıları tehdit yaklaştıkça sertleşir. Yavrular ya çömelerek hareketsiz kalıncaya ya da bir şeyin altına saklanmak için kaçıncaya kadar, artan sıklıkta devam eder. Bu çağrı diğer anne-babaları da av kuşları veya balıkçıllar gibi uçan saldırganları gözetlemeye katılmak için teşvik eder. Belki de en harikulade olan şey; kılıçgagalı kuşların yaklaşmakta olan martıları haber veren, özel yüksek tonlu “kri-yuu” çağrısını yapmalarıdır. Kılıçgaga bu çağrıyı yumurtaları ve yavruları olmadığı sürece nadir olarak yapar. Kılıçgaganın bu çağrıyı yapması, yaklaşmakta olan tehdidin doğasını tam olarak bildiğinin açık bir kanıtıdır. Aşağıdaki resimde bir alaca kılıçgaga, yuvalarına çok yaklaşan iki suna kuşunu kovalıyor.
Başarı Sembolü
Logosunda kılıçgaganın resmi görülen Britanya Kraliyet Kuşlarını Koruma Cemiyeti, bir milyondan fazla üyesiyle Avrupa’nın en eski ve en büyük vahşi yaşam koruma örgütüdür. Britanya Kraliyet Kuşları Koruma Cemiyetinin varlığının ilk 50 yılında kılıçgaga yoktu. Kılıçgaga muhtemelen her zaman yenmek üzere avlanmıştır fakat toplayıcılar onların yumurtalarını özel koleksiyonlar için almaya başladığı zaman 19. yüzyıl ortalarında kılıçgaga soyu tükenme noktasına gelmiştir. 20. yüzyılın başlarında Hollanda’dan- Manş Denizi’nin ötesine geçip İngiltere’de yayılması yaşam alanı noksanlığını önlenmiştir. İngiltere sahillerinin doğusunda deniz sahilini korumak için inşa edilen yerler, kılıçgagaların tercih ettiği lagünlerin tahrip olmasına yol açmıştır. Ne gariptir ki başka bir savunma çeşidi kuşu geri getirmiştir. II. Dünya Savaşı sırasında İngilizler, Alman tanklarının işgalini önlemek için sahillere akın etti. Kılıçgagalar buralarda yeni yapılan göllerde üremeye başladılar ve 1940 yılı sonundan önce İngiliz Kraliyet Kuşları Koruma Cemiyeti vahşi yaşamı koruma alanı olarak iki yeni yuva yapma alanını getirdi. Yıllar geçtikçe korumacılar yuvaları yumurta hırsızlarına karşı bekledi ve böylece kılıçgaga nüfusu arttı. Bu başarının bir işareti olarak kuruluş bugün hala sahip olduğu logo olarak kılıçgagayı benimsedi.
Karmaşık Kader
Bugün koruma statüsü, alaca kılıçgaganın adeta karmaşık kaderidir. Batı Avrupa’da alaca kılıçgaga suni sulak alanlar ile vahşi yaşam alanlarının sağlanmasından büyük oranda yararlanmıştır. Kuzey Denizi civarındaki sahillerde üreyen nüfus, 1925 yılında 1800 çiftten 10 kat daha artarak bugünkü sayıya ulaşmıştır. Doğu Avrupa ve Asya bölgelerinde kuşun durumu daha az güvendedir. Oradaki yaşam alanı kaybı gerçek bir tehdittir. Yaşam alanı problemlerine potansiyel olarak zararlı suyun etkileri, ağır metallerden gelen kirlilik, böcek ilaçları ve diğer kimyasal maddeler gibi çevre problemleri de eklenmiştir. Bu zarif kuşun hala korunmaya gereksinim duyduğu bir gerçektir.
Kaynakça:
National Geoghraphic
Yazar: Tuncay Bayraktar