Bağışıklık sistemi polen, arı zehri veya evcil hayvan tüyü gibi yabancı bir maddeye veya çoğu insanda reaksiyona neden olmayan bir yiyeceğe tepki verdiğinde alerjiler ortaya çıkar. Bahar aylarında polenlerden karideslere, yatak örtüsünde yaşayan küçük akarlara kadar birçok şey vücudunuzu uyarı moduna sokabilir. Alerjenler yani alerjiye sebep olan şeyler nefesi, cildi, sindirim sistemini ve hatta duyuları etkileyebilir. Bağışıklık sistemi antikor olarak bilinen maddeler üretir. Alerji olduğunda, bağışıklık sistemi belirli bir alerjeni zararlı olmasa bile zararlı olarak tanımlayan antikorlar üretir. Alerjenle temas edildiğinde, bağışıklık sisteminin reaksiyonu cildi, sinüsleri, hava yollarını, burun pasajlarını veya sindirim sistemini etkileyip iltihaplandırabilir. Alerji belirtiler tetikleyiciye bağlı olacaktır. Alerjilerin şiddeti de kişiden kişiye değişir. Alerjik reaksiyonlar hafif ya da şiddetli olabilir. Bazı ciddi vakalarda anafilaksi olarak bilinen hayatı tehdit eden bir reaksiyon tetiklenebilir. Çoğu alerji tedavi edilemese de tedaviler alerji belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir.
![Alerji Tetikleyiciler Nelerdir? Korunmak İçin Yapılabilecekler Nelerdir?]()
Alerjileri Tetikleyenler Nelerdir?
Aşağıda belirtilenler gibi birçok şey alerjileri tetikleyebilir:
Aşırı Aktif Bağışıklık Sistemi: Birçok şey alerjik reaksiyonu tetikleyebilir. Vücudun savunması genellikle polen, hayvan tüyü veya yiyecek gibi zararsız bir şeye saldırdığında alerji meydana gelir. Reaksiyon hafif ve can sıkıcı, ani ve yaşamı tehdit edici olabilir.
Polen: Alerjik rinit varsa, vücut çevresindeki bir şeye aşırı tepki verir. Buna saman nezlesi denir ve mevsimlerdeki değişiklikler sebep olabilir. Ağaçlar, yabani otlar gibi bitkilerden gelen polenler mevsimsel alerjileri ya da saman nezlesini tetikleyebilir. Bazı insanlarda, Yakupotu veya kanarya otu sonbaharda alerjileri tetikleyebilir. Hapşırma, burun akıntısı veya tıkanıklık, kaşıntılı ve göz sulanması olabilir. Bunlar reçetesiz satılan ürünler, reçeteli ilaçlar ve alerji aşıları ile tedavi edilebilir. Belirtileri önlemeye yardımcı olmak için polen sayıları yüksek olduğunda rüzgarlı günlerde içeride kalmak, pencereleri kapatmak ve klimayı çalıştırmak gerekir.
Toz Akarları: Çok yıllık alerjik rinit varsa, tüm yıl boyunca semptomlar devam edebilir. Tetikleyiciler arasında toz akarları, hamamböceği, bir evcil hayvan kılı veya iç mekan küfü bulunur. Sigara dumanı ve parfüm de bu kategoriye girmektedir. Toz akarları denilen küçük böcekler yatak takımları, şilteler, döşeme, halı ve perdelerde yaşar, insanlardan ve evcil hayvanlardan gelen ölü deri hücreleri, polen, bakteri ve mantarlarla beslenir. Akarlar yüksek nemde gelişirler. Sorunları azaltmak için hipoalerjenik yastıklar kullanılabilir, şilteler, bazalar ve yastıklar örtülmeli ya da kaplanmalı, çarşaflar haftalık olarak sıcak suda yıkanmalıdır. Ev, doldurulmuş hayvanlardan, perdelerden ve halı gibi toz toplayıcı maddelerden uzak tutulmalıdır.
Küfler: Küfler büyümek için neme ihtiyaç duyar. Bodrum veya banyo gibi nemli yerlerde, çimlerin arasında bulunabilir. Küf sporlarını solumak alerjik bir reaksiyona neden olabileceği için, bahçede yere dökülen yaprakları tırmıkla toplamak gibi semptomları tetikleyebilecek aktivitelerden kaçınılmalıdır. Evin nemli bölgelerinde havanın hareket etmesi sağlanmalı, küfleri kontrol etmeye yardımcı olması için bir nem giderici cihaz kullanılmalıdır.
Hayvan Tüyleri: Evcil hayvanı olan ancak alerji sorunu bulunan kişiler hayvanların tükürüğündeki veya derisindeki yağ bezlerindeki proteinlere tepki vermektedir. Bunun başlaması 2 yıl sürebilir. Neyse ki, bu alerjiyle yaşamak mümkündür. Yatak odası evcil hayvansız bir bölge haline getirilebilir, halı yerine zeminler çıplak kalabilir ve yıkanabilir kilimler tercih edilip düzenli olarak yıkanabilir. Bir HEPA (yüksek etkinlikte partikül yakalayıcı) filtreli hava temizleyicisi ve alerji aşısı da yardımcı olabilir.
Böcek Sokmaları: Böcek sokmalarında böceklerin zehri alerjik bir reaksiyona neden olabilir. Böcek sokmaları bir hafta veya daha uzun sürebilen şişlik ve kızarıklığa, kurdeşene neden olabilir. Ağrı da görülebilir. Kızarıklık ve şişlik sadece acı bölgesinden daha geniş bir alanı etkiliyorsa veya vücudun diğer kısımları tepki verirse (öksürük, hırıltılı solunum, nefes darlığı, göğüste sıkışma gibi) durum daha ciddidir, hemen kontrol edilmesi gerekir. Nadir durumlarda böcek ısırıkları, anafilaksi adı verilen hayatı tehdit edebilecek bir reaksiyonu tetikler. Şiddetli alerjisi olan kişiler hemen epinefrin adı verilen ilaca ihtiyaç duyar. Doktorlar reaksiyonları önlemek için alerji aşıları önerebilir. Böcek sokması alerjisinin temel suçluları ateş karıncaları, balarıları, eşekarıları ve yaban arılarıdır. Böceklerden uzak durulmalı, böcek sokmalarına karşı immünoterapinin (alerji aşısı) yardımcı olup olmayacağı doktordan öğrenilmelidir. Semptomlar meydana gelirse derhal epinefrin enjekte edilmeli ve ardından 112 aranmalıdır.
Gıdalar: Süt, kabuklu deniz ürünleri (yengeç, ıstakoz, karides gibi), yumurta, kuruyemişler 
(yer fıstığı, badem, ceviz gibi) alerjiye neden olan en yaygın gıdalar arasındadır. Diğer alerjik besinler arasında buğday, soya ve balık bulunur. Alerji yapan bir şey yedikten sonra, nefes almakta zorluk çekilebilir, kurdeşen, kusma, ishal, ağız etrafında, dil ve boğazda şişlik olabilir. Belirtiler yaşayan kişiler bir doktora başvurmalıdır. Doktor acil olmayan semptomları yönetmek için antihistaminikler veya bir tür steroid reçete edilebilir. En ciddi alerjik reaksiyon anaflaksidir. Bu durumda nefes almakta güçlük çekilebilir ve kan basıncı hızla düşebilir. Tepki bu kadar şiddetli ise hızlı bir şekilde 112 acil’i aramak ve daha önceden reçete edildiyse epineferin kalemi (otoenjektör) kullanmak gerekir. Bu kalem kullanılsa bile, daha fazla tedavi için mutlaka 112 aranmalıdır. Gıda alerjisini tetiklememesi için sorunlara neden olan yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
Lateks: Bazı insanların doğal kauçuk lateksindeki proteinlere alerjisi vardır. Lateks kauçuk ağacın özünden gelir. Balonlarda, biberonlarda, biberon başlıklarında, emziklerde, bazı tek kullanımlık eldivenlerde, prezervatiflerde, iç çamaşırlardaki elastik bantlarda, kauçuk oyuncaklarda, kateter, şırınga, hortum gibi tıbbi cihazlarda, bandajlarda bulunan lateks ciltte kaşıntı ve kızarıklıktan anafilaksiye kadar farklı reaksiyonları tetikleyebilir. Reaksiyonlar genellikle lateks bir maddeyle doğrudan temas halinde birkaç dakika içinde gerçekleşir. Lateks eldivenlerdeki tozda bulunan proteinleri solumaktan da bir reaksiyon gelişebilir. Ayrıca lateks lastik eldiven yapmak için kullanılan kimyasallara alerji olabilir ve bir döküntüye neden olabilir. Lateks alerjisi, lateks boya gibi sentetik kauçuklar için geçerli değildir. Semptomlar döküntü veya kurdeşen, göz tahrişi, burun akıntısı veya kaşıntılı burun, hapşırma ve hırıltı içerebilir. Latekse maruz kalmaktan kaçınılmalıdır. Birçok hastanede ve doktor ofisinde artık lateks olmayan eldivenler kullanılmaktadır. Alerjisi olanlar tıbbi bir uyarı bileziği takmalı ve reçete edilmişse bir epinefrin kiti taşımalı, kullanmak zorunda kalırsa ayrıca 112 acili aramalıdır.
İlaçlar: Antibiyotikler yaygın tetikleyicilerdir. Penisilin, aynı aileden diğer ilaçlar, sülfa ilaçları, aspirin, ibuprofen ve diğer NSAID’ler (steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar), kemoterapi ilaçları, antikonvülsanlar gibi bazı ilaçlar kurdeşen, kaşıntılı gözler, tıkanıklık ve yüzde, ağızda ve boğazda ve yüzde şişmeye neden olabilir. Belirtileri hafifletmek için antihistaminikler kullanılmalıdır. Hırıltı (nefes ıslık sesi çıkarır çünkü hava yolları daralır)ve anaflaksi de görülebilir. Bir belirti fark edilirse ve tepkiler şiddetliyse ilaçların alınması hemen bırakılmalı ve doktor ya da acil yardım aranmalıdır. Doktorla gerekirse diğer ilaç seçenekleri veya tedavileri hakkında konuşulabilir.
Hamamböcekleri: Hamamböceklerinin dışkılarındaki bir protein tetikleyici olabilir. Özellikle sıcak bir iklimde veya bir apartman binasında yaşanıyorsa hamamböceklerinden kurtulmak zor olabilir. Böcek öldürücüler kullanılarak ve mutfak temizliğine önem vererek hamamböcekleri uzak tutulabilir. Zemin, duvar ve pencerelerdeki çatlak ve delikler bu böceklerin evden uzak tutulabilmesi için onarılmalıdır.
Alerjilere Karşı Alınabilecek Önlemler
Paspas Kullanımı: Polen gibi birçok alerji tetikleyicisi ayakkabılarla evlere taşınabilir. Ayakkabılar kapı önlerine yerleştirilen bir paspasa iyice silinmelidir. Temizlemesi kolay bir lastik paspas seçilmelidir. Daha da iyisi, eve giren herkes ayakkabılarını çıkararak kapıda bırakmalıdır.
HEPA Filtreleri: Hepa filtreli hava temizleyiciler ya da elektrik süpürgeleri alerjileri tetikleyen küçük parçacıkların % 99’unu yakalayabilir. Bu filtreler evcil hayvan tüyleri ve polenleri yakalama konusunda en iyi sonucu verir fakat toz akarları için iyi değildir. Haftada bir kez vakumlamak ya da elektrik süpürgesi kullanmak evin alerjiye karşı korunmasına yardımcı olabilir ancak standart makineler tozları ve alerji tetikleyicileri havaya karıştırabilir. Bunun yerine, değiştirilebilir HEPA filtreli veya çift torbalı bir vakum kullanılırsa bunlar yakalanabilir.
Elektronik Hava Temizleyicileri: Bu makineler filtre veya fan kullanmaz. Bunun yerine, kirletici parçacıkların üzerindeki elektrik yükünü değiştirirler. Bu ürünlerden bazıları bazen alerjileri daha da kötüleştirebilecek ozonu serbest bırakır. Elektronik hava temizleyicileri odadan odaya taşınabilir veya tavana monte edilebilir.
Buharlı Temizleme: Buharlı temizleme halılardaki ve döşemeli mobilyalardaki toz akarlarından kurtulmaya yardımcı olur. Bazı üreticiler alerji tetikleyicilerini kontrol etmek için özel olarak yapılmış temizlik çözümleri sunar. Ölü akarlardan kurtulmak için buharlı temizleme yapıldıktan sonra temizlenen ortam vakumlanmalıdır.
Nemlendiriciler ve Nem Gidericiler: Yataklarda, kanepelerde ve halıda yaşayan toz akarları denilen küçük yaratıklar alerjileri tetikleyebilir. Akarlar sıcak, nemli havada gelişirler. İç mekân nemi düşük tutulursa onlarla savaşılabilir fakat çok kuru hava burnu tahriş edebilir ve semptomları daha da kötüleştirebilir. Evdeki nem % 30 ila % 50 arasında tutularak bir denge kurulmalıdır. Higrometre adı verilen bir cihazla nem oranı izlenebilir.
Doğru Ürün Seçimi: Toz akarları yataklardan ve yastıklardan uzak tutulursa bazı alerji atakları önlenebilir. Akar dostu tüyler yerine semptomları tetikleme olasılığı daha düşük, insan yapımı malzeme ile doldurulmuş yastıklar ve yorganlar seçilmelidir. Ayrıca yatak takımları haftada en az bir kez sıcak suyla yıkanmalıdır. Yastıklar, yataklar ve bazalar alerjen geçirmez örtülerle kaplanmalıdır.
Neti Pot Kullanımı: Burnun hava geçiş yolları temizlenirse alerji belirtileri hafifletilebilir. Neti pot denilen küçük çaydanlık biçimli burun yıkama kabı steril veya damıtılmış su (veya soğuduktan sonra kaynamış musluk suyu) ile hazırlanmış ılık tuzlu su ile doldurulur. Baş lavabonun üzerine eğilir, ardından kaptaki sıvı bir burun deliğine dökülür ve diğerinden dışarı akmasına izin verilir. Ayrıca bir burun yıkama enjektörü veya durulama şişesi de kullanılabilir.
Reçetesiz Alerji İlaçları: Alerjiye karşı hap, göz damlası ve burun spreyi şeklinde reçetesiz ürünler kullanılabilir. Antihistaminik haplar hapşırma, göz sulanması ve burun akıntısından kurtulmayı sağlar. Dekonjestanlar tıkalı burunları açar. Gözler kaşıntılıysa antihistaminik damlalar denenebilir. Alerjiyle ilgili burun spreyleri hapşırma ve burun akıntısını önler. Dekonjestan burun spreyleri aynı şey değildir ve 3 günden fazla kullanılırsa tıkanıklık daha da kötüleşebilir.
Toz Bezlerinin Yenilenmesi: Toz alırken alerjiye neden olan parçacıkları harekete geçiren eski toz bezleri mikrofiber bir bezle değiştirilmelidir. Mikrofiber bezler pamuklu bir havlu veya eski bir tişörtün aksine, tozu çeken ve yakalayan elektrostatik yüklü liflere sahiptir. Çamaşır makinesinde yıkanabilirler. Ulaşılması zor veya hassas ürünler için mikrofiber eldivenler ve elektronikler için özel mendiller satın alınarak kullanılabilir.
Maske ve Eldiven Kullanımı: Ev işleri, bahçe işleri toz ve evcil hayvan tüylerinden polen ve yaprak küfüne kadar birçok alerji tetikleyicisini harekete geçirir. Ucuz bir güvenlik maskesi ile sorunlar uzak tutulabilir. Dışarıda çalışırken ya da ev temizleyicileri ile çalışırken evlerde eldiven kullanılabilir.
Camların Kapalı Tutulması: Polenlerin çok olduğu dönemlerde arabanın ve evin camları kapalı tutulmalıdır. Dışarıda bir beysbol şapkası takılmalı, dışarıdan içeri girildiği zaman eller ve yüz yıkanmalıdır.
Küflerin Ortadan Kaldırılması: Küfler mutfak ve banyo gibi sıcak ve ıslak yerleri sever. Onlardan kurtulmak için temizlemek, dezenfekte etmek ve kurutmak gerekir. Küflü yerler sabun, su ve sert bir fırça ile ovalamalıdır. Küflü ortamlar % 5 klorlu ağartıcı ya da çamaşır suyu içeren bir küf öldürücü ürünle dezenfekte edilmeli veya hidrojen peroksit ya da sirke kullanılmalıdır. Sızıntı olup olmadığını kontrol edilmeli ve tekrarlamasını önlemek için bir aspiratör kullanılmalıdır.
Evcil Hayvanlar İçin Yatak ve Şampuan Kullanımı: Evcil hayvan tüyü ile temas en aza 
indirilirse semptomlar azaltılabilir. Evcil hayvanları sık sık yıkamak için hafif bir şampuan kullanılmalıdır. Kedi banyo yapmayı sevmiyorsa, en azından kürkü nemli bir bezle silinmelidir. Evcil hayvanlar için silinebilen plastik yataklar kullanılmalı veya yataklar haftada en az bir kez sıcak suda yıkanmalıdır.
Oyuncakların Yıkanabilir Olması: İçi doldurulmuş oyuncaklar kirlerin yanı sıra tüyleri ve toz akarlarını toplar. Oyuncaklar satın alınırken yıkamaya uygun olduğundan emin olmak için etiketleri kontrol edilmelidir. Doldurulmuş oyuncaklar her hafta çamaşır makinesinde sıcak su ile yıkanmalı, yatakta tutulmamalı, raflarda veya asılı bir ağda saklanmalıdır. Plastik veya ahşap oyuncaklar nemli bir bezle silinmelidir.
Kaynakça:
https://www.webmd.com
https://www.mayoclinic.org
Yazar: Müşerref Özdaş