Antik Yunan döneminde fizik, gökbilim, zooloji, felsefe, mantık, biyoloji, siyaset gibi alanlarda birçok eser vermiş olan Aristo, dünya üzerinde en çok bilinen filozoflardan biridir. Akılcı ve açık yaklaşımı ve bilimsel düşünceleri ile felsefede mantık ve gerçekçilik öncüsü olarak görülmektedir. Felsefeyi ve bilimi kategorilere ayıran ya da sistematize eden ilk kişi olması ile beraber, fizik ve diğer alanlardaki görüşleri ile Ortaçağa felsefesini temellendirmiştir.
Aristo’nun Hayatı
Makedonya sınırlarında yer alan, Khalkis’deki Grek Kolonileri’nden olan Stageira kasabasında, Makedonya kralının özel hekimi Nikomakhos’un oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Oğlu Aristo’nun eğitimine büyük özen gösteren Nikomakhos, onun da kendisi gibi bir hekim olmasını hedefliyordu. Dönem itibari ile doktor yetiştiren kurum ve kuruluşun olmamasının da doğal bir sonucudur. Doktorluk mesleği bu şekilde babadan oğula aktarılarak süregelen bir meslekti. Aristo’nun babasının ölmesi ile beraber doktor olma hayalleri de suya düştü. Annesi Phaestis’i de hemen ardından kaybeden Aristo, amcası Proxenus tarafından büyütüldü. 18 yaşındayken eğitimini tamamlamak maksadı ile Atina’ya gider ve Atina’da ünlü filozof Platon’un kurmuş olduğu akademide ders almaya başlar. Araştırma tutkusu, dehası ve olaylara getirdiği çözümlemeler ile Platon’un en gözde öğrencilerinden biri olmayı başararak, sonraki yıllarda bu akademide retorik ve diyalektik dersleri vermeye başlamıştır. Akademiyi kurarak belli bir aşamaya kadar getiren Platon’un ölümünün ardından yerini Aristo’nun pek sevmediği Speusippus aldı. Platon akademide geri planda kaldığı için olacak Akademi’yi terk etti. Sonrasında, günümüzde Biga Yarımadası olarak geçen Troas bölgesinde ki Assos kentine, yöre hükümdarı Hermias tarafından siyasi danışmanlık için teklif gelir. Aristo 20 sene boyunca kaldığı Atina’yı terk ederek bu teklifi kabul eder. Bu şehirde bulunduğu dönemde özgün bir okul açarak burada yaşambilim alanında çalışmalar yürütür. Ayrıca Hükümdar Hermias’ın kızı ile evlenerek Pythias isminde bir kız çocukları olur. 10 yıl kadar zaman sonra karısını kaybeder. Bir grup felsefeci ile bir araya gelerek anatomi ve canlı yapısı üzerine araştırmalar yapmıştır. Bu çalışmalar tarihe ışık tutmuştur. Krallık üzerine bir kitap yazarak, Politika adlı eserinin 7. kitabını bitirdi. 7. kitabının ilk 12 bölümünde Hükümdar Hermesias’a göndermeler yaparak öğütler verir. Bu kitaba göre evlenme yaşı erkekler için 37 kadınlar için ise 18 olmalıdır. Aristo’nun buradaki süreci bir takım politik ve siyasi olaylar yüzünden bitmiştir. Persler buraya saldırıda bulunarak hükümdarı ele geçirmiştir. Makedonya’ya kaçmak için şehri terk eden Aristo, rotası üzerindeki Lesbos adasında kalarak burada 4 yıl yaşamıştır. Burada diğer felsefeciler ile yürüttüğü çalışmalarına devam etmiştir. Bundan sonra Makedonya’da barışın sağlanması ile beraber oraya dönmüş ve burada 7 yıl boyunca kalmıştır. Makedonya kralı Philippos sarayına gelerek oğlu İskender’in eğitimini üstlenmiştir.
Philippos ölünce oğlu İskender tahta geçmiş ve bütün gücünü barış için harcamaya çalışmıştır. Aristo’yu akademi kurması için destekler. Aristo Peripatos’u kurar ve hocası Platon gibi burada dersler vermeye başlar. Büyük İskender Asya seferinde ölünce Atina şehrinde Makedon karşıtı bir dalga açığa çıkmıştır. Aristoteles bu sebepten dine saygısızlık şeklinde suçlamaların mağduru olmuştur. Aristo Sokrates’in yazgısını paylaşmayıp, Atina’yı terk eder. M.Ö. 322 yılında 63 yaşındayken hayata veda eder.
Aristo, yaşadığı sıkıntılı döneme nazaran, yaptığı çalışmaları ile, şuan bile geçerli olan temel modern bilimin, nerede ise her alanı için, insana binlerce yıl öncesinden kılavuzluk etmeyi başarabilmiştir. Onun yaptığı bir takım çalışmaların önemi ve değeri yaşamış olduğu dönemden çok sonraları anlaşılabilmiştir. Gerek felsefeci ve düşünür kimliği, gerekse bilim adamı yönü ile ilim ve bilime bu denli ışık tutmuş olan bir adamın, dünyanın en ünlü insanlarından biri olması gerçeği, inkar edilemez.
Aristo’nun Çalışmaları
Aristo mantık ile ilgili çalışmalar yaparak Organon isimli ve 6 kısımdan oluşan bir kitapta bir araya getirmiştir.
Doğa ve evren üzerine öne sürmüş olduğu fikirleri Gökyüzü Üzerine, Meteoroloji Üzerine, Oluş ve Bozuluş Üzerine, Fizik isimli kitaplarında bir araya getirmiştir.
Aristo’nun 7 kitaplık serisinin 1. ve 2. kitabında oluş ele alınmıştır. Evren tasarımını oluş üzerinden değerlendirmeye çalışmıştır. 3. ve 4. kitaplarında ise, devinimi tanımlayarak oluşun, bozuluşun, artmanın ya da azalmanın ne şekilde ilerlediğini ele alır. Sonsuzluk kavramını inceler ve yer, zaman kavramları hakkında tartışmalar yürütür. 5. Ve 6. Kitaplarında değişimi ve bir değişim türü olarak hareket tanımlar ve bunları sınıflandırır. Son kitabında ise hareket eden ve hareket ettiren arasında ne gibi bir ilişki olduğunu mantık yürüterek açıklamaya çalışır.
Aristo doğa üzerine çalışma yürütmüş olan ilk insanlardan biridir. Hayvanlar üzerinde yaptığı araştırmalar sonucunda çıkan bulguları Hayvan İncelemeleri, Hayvan Bölümleri, Hayvan Türeyişi Üzerine olmak üzere3 farklı kitapta toplamıştır. Bu çalışmaların doğru tespitlerden oluştuğu gerçeği ancak 19. Yy da anlaşılmıştır. Bu çalışmaları ile temel sınıflandırmayı da ampirik sınıflandırma olarak yapmıştır. Bu sınıflandırmada hayvanlar suda, karada ve havada yaşayanlar olarak ele alınmıştır. Bitkiler ise otlar, çalılar ve ağaçlar şeklindedir.
Aristo’nun Sözleri
*En büyük zafer insanın kendine karşı kazanacağı zafer olduğu için isteklerini ele geçirmek düşmanlarına saldırmaktan daha iyidir.
*Bilgili olmak tek başına akıllı olmaya yetmez; akıllı olmak için bilgileri uygulamada doğru şekilde kullanmak gerekir.
*Bazıları tıpkı birinin sağlıklı olmasını isteme sağlıklı olmaya yetecekmiş gibi, arkadaş olmak istemenin de arkadaşlığa yeteceğine inanıyor.
*Mutluluk, erdem ve ciddi bir çabanın ürünüdür, hayat şakaya gelmez.
*Cahil insan sürekli konuşur, bilge insan ise sorular sorar ve düşünür.
Kaynakça:
Aristoteles Kimdir? / Filozoflar / Felsefe.Gen.TR
https://aklinizikesfedin.com/aristotelesin-5-muhtesem-sozu/
http://gelisenbeyin.net/aristotales.html
Aristoteles-Politika, Remzi Kitabevi
Yazar: Taner Tunç