Hiç sağınızı solunuzu karıştırdınız mı? Örneğin bir sürüş dersi alıyorsunuz ve eğitmen sola dönmenizi söyledi, duraksadınız ve hangi yönün sol olduğuna karar veremediniz. Eğer öyleyse yalnız değilsiniz, nüfusumuzun önemli bir bölümü solunu ve sağını ayırt etmekte zorluk çekmektedir.
Sol-sağ ayrımı duyusal ve görsel bilgi, dil fonksiyonu ve hafıza yeteneği gibi çeşitli yüksek nörolojik fonksiyonların birleştirilmesini içeren karmaşık bir nöro-psikolojik süreçtir. Bazıları için bu doğuştan var olan bir yetenektir ancak bu diğerleri için önemli bir sorundur. Sağlık çalışanları buna ek başka bir sorunla daha karşı karşıyadır. Bir doktor ya da hemşire hasta ile yüz yüze durduğunda onların sağ tarafı hastanın sol tarafına denk gelmektedir. Yani bir hastanın sağından solunu ayırt edebilmek için zihinsel dönen görüntülerin görsel-uzamsal işlevi sağlanmalıdır.
Bir yolculuğa çıkarken yanlışlıkla ters yöne dönmek dünyanın sonu olmasa da, bazı durumlarda sağ sol ayrımının hayati öneme sahip sonuçları olabilmektedir. Tıp tarihindeki en trajik hatalardan bazıları hastaların yanlış taraflarının ameliyat edilmesi sonucu olmuştur. Örneğin tarihte yanlış böbreğin çıkartılması, yanlış bacağın ampute edilmesi gibi bazı çok trajik hatalar yaşanmıştır. Her ne kadar bu hataları önlemek ve en aza indirmek için sistemler, kontrol çizelgeleri bulunsa da bu hatalar gerçekleşebiliyor. İnsan faktörü bu hataların en önemli etkenidir.
Hatalar insan davranışının doğal bir özelliğidir. Bazen bazı hatalar yaparız ancak sağ sol ayrımı basit bir hatadan fazlası olabilir. Bilimsel çalışmalar sağ sol ayrımında zorluk yaşayanların daha çok kadınlar olduğunu göstermektedir. Bu bilimsel çalışmalar erkeklerin görsel-uzamsal işlevinin daha gelişmiş olduğunu göstermektedir.
Dikkat Dağıtma Etkisi:
Hastaneler ve diğer sağlık kuruluşları çalışmak için yoğun ve karmaşık yerlerdir. Çalışırken doktorların dikkatlerini dağıtan pek çok faktör bulunmaktadır. Telefonlara cevap vermek, kardiyak monitörlerin biplemeleri, meslektaşların sorularına cevap vermek ve hasta yakınları ile konuşmak oldukça dikkat dağıtıcıdır. Böyle bir ortamda çalışmak oldukça zorlayıcı olabilmektedir.
“Medical Education” dergisinde yapılan bir çalışmada, bu tür dikkat dağıtıcı kesintilerin tıp fakültesi öğrencilerinin sağ sol ayrımı yetenekleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. 234 tıp öğrencisinin objektif olarak sağ sol ayırt etme yetenekleri dikkat dağıtıcı etmenlerin olduğu normal çalışma ortamlarında değerlendirilmiştir. Bulgular oldukça şaşırtıcı idi. Arka plandaki gürültü ve dikkat dağıtıcılar bazı öğrencilerin sağını ve solunu karıştırması için yeterli oldu. Aynı zamanda sağ ve sollarını ayırmaya çalışırken onlara başka sorular sorulması yönleri karıştıranların sayılarını arttırdı. Dikkat dağıtma etkisi yaşça büyük olanlarda ve kadınlarda daha etkili olmuştur.
Sağını solunu ayırt etme yeteneği hakkında kişinin net bir fikri genellikle yoktur. Sağını ve solunu ayırt etme konusunda iyi olduğunu düşünen pek çok kişi test esnasında başarısız olmuştur.
Ayırt Etme Teknikleri:
Sağını solunu karıştıranlar genellikle kendi tekniklerini geliştirirler. Örneğin sağ el bileklerine sol baş parmaklarını yerleştirerek temsili bir L harfi yapmak gibi. Ancak bu teknikler yetersiz 
kalabilir ve her durumda bu sorunu çözmeyi sağlamayabilir. Tıp eğitiminde solunu ve sağını ayırt etmenin hayati olabileceği anlatılmalı ve bu konuda çok dikkatli olunmalıdır. Bu hata yapma eğilimini en aza indirmek için eğitim süresinde bazı stratejiler belirlenmelidir. Eğitimciler ve öğrenciler yetişkinlerin de sağ sol ayırt etme konusunda zorlandıkları hakkında bilinçlendirilmelidir. Örneğin sağ sol ayırt edebilme yeteneğini ölçen online psikometrik testler öğrencilere uygulanabilir. Böylece daha dikkatli olmaları sağlanabilir.
Dikkat dağıtıcı etmenlerin en aza indirilmesi de çok önemlidir. Örneğin bir uçuşun kritik aşamaları sırasında, pilotlar gereksiz dikkat dağıtıcıları önlemek için tüm gerekli olmayan konuşmalardan kaçınmalıdır. Kokpit kuralları ve diğer stratejilere uyulması bu nedenle çok önemlidir.
Kaynakça:
http://www.iflscience.com/brain/why-some-people-have-trouble-telling-left-right-and-why-it-s-so-important
Yazar:Tülay Arsoy
Valla bende hep karıştırrrım ve hep sıkıntı yaşarım :(