Beyin kanseri,
beyin dokusunda kanser hücrelerinin (habis hücrelerin) ortaya çıktığı az görülen bir hastalıktır. Kanser hücreleri, kas kontrolü, duyular, hafıza gibi beyin işlevlerine müdahale eden kanser dokusu (tümör) oluşturacak şekilde büyürler. Tümörler, malign (kötücül) tümörler ve benign (iyicil) tümörler olarak ikiye ayrılmaktadır. Beyin dokusundan gelişen kanser hücrelerine primer beyin tümörleri denirken, diğer vücut bölgelerinden beyne yayılan tümörler metastatik veya sekonder beyin tümörleri olarak adlandırılır. İstatistikler beyin kanserinin seyrek karşılaşılan bir hastalık olduğunu (bir yıldaki yeni kanser hastalarının % 1,4’ü) göstermektedir. Beyin tümörlerinin yalnızca % 5’inin nörofibromatozis, tuberoz skleroz gibi kalıtsal nedenlerden oluştuğu düşünülmektedir.
Beyin Kanserlerinin Derecelendirilmesi:
Aynı beyin dokusundan kaynaklansalar bile, tüm beyin tümörleri benzeş değildir. Tümörler, tümör hücrelerinin mikroskop altındaki görünüşlerine bağlı olarak sınıflandırılır. Sınıflandırma ayrıca, hücrelerin büyüme oranına ilişkin bilgi sağlar:
Birinci Derece: Doku iyi huyludur. Hücreler neredeyse normal beyin hücrelerine benzer ve yavaş büyür.
İkinci Derece: Doku kötücüldür. Hücreler, normal hücrelere, birinci derece tümördeki hücrelerden daha az benzer.
Üçüncü Derece: Kötücül dokunun, normal hücrelerden çok farklı görünüşteki anormal hücreleri aktif olarak büyümektedir. Belirgin bir anormal görünüme sahiptir (anaplastik).
Dördüncü Derece: Kötücül doku, en anormal görünen ve hızla büyüyen hücrelere sahiptir.
Beyin Kanseri Türleri ve Evreleri:
Primer beyin tümörleri, genellikle başlangıçta geliştikleri beyin dokusu türü (beyin sapı kanserleri dahil) ile adlandırılır. Bunlar gliomlar, meningiomlar, hipofiz adenomaları, vestibüler schwannomalar ve ilkel nöroektodermal (medulloblastomalar) tümörlerdir. Gliomların astrositomlar, oligodendrogliomlar, ependimomlar ve koroid pleksus papillomlarını içeren çeşitli alt türleri vardır. Glioblastomlar astrositlerden kaynaklanır ve genellikle agresif (malign) tümörlerdir. Üçüncü derecedeki (anaplastik) glioma agresif bir tümör iken, birinci derecedeki akustik nöroma iyicil bir tümördür. Ancak, iyicil tümörler de, intrakranyal basıncın artmasına veya damar yapılarının baskılanması veya omurilik sıvısının akışının engellenmesine neden olacak kadar büyürlerse çok ciddi sorunlara neden olabilmektedir.
Bir organda (örneğin akciğer gibi) gelişen kanser hücreleri lenfatik sistem yoluyla ve / veya kan yoluyla beyin gibi diğer organlara yayılabilir. Diğer organlara yayılan (metastaz yapan) kanser hücreleri tarafından oluşturulan tümörlere metastatik tümörler denir. Metastatik beyin kanseri, başka bir vücut organından kaynaklanan ve beyin dokusuna yayılmış hücrelerin oluşturduğu bir kitledir. Beyinde görülen metastatik tümörler, primer beyin tümörlerinden daha yaygındır. Bunlar genellikle kanserin ilk geliştiği organın veya dokunun adını taşır. Örneğin, metastatik akciğer veya beyindeki meme kanseri tümörleri, en yaygın olan tiplerdir.
Beyin kanserleri, diğer organlara çok nadiren yayılım gösterdiklerinden, evreleri hücre tipine ve derecelerine göre tanımlanır. Göğüs veya akciğer kanseri gibi kanserlerde ise, evreler kanser hücrelerinin bulunduğu yere ve yayılmasına göre tanımlanır. Evreler 0 ila 4 arasında basamaklandırılır ve son evre dördüncü evredir.
Beyin Kanserinin Nedenleri:
Hem primer, hem de metastatik beyin tümörlerinde, sağlıklı normal hücrelerden kanser hücrelerine geçiş nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Araştırmacılar tarafından toplanan veriler, bazı risk faktörlerine sahip kişilerin beyin kanseri geliştirme olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Petrol rafinerilerinde çalışanlar, jet yakıtı veya benzen gibi kimyasalların bulunduğu işler yapanlar, kimyagerler, tekstil ve kauçuk endüstrisi işçileri, tarım ilaçlama işçileri genel popülasyondan daha yüksek beyin kanseri oranlarına sahiptir.
Beyin kanserli birkaç üyesi olan bazı ailelerde, tümörlerin kalıtımsal olup olmadıkları henüz kanıtlanamamıştır. Sigara, radyasyona maruz kalma ve viral enfeksiyon (HIV) gibi diğer risk faktörleri de araştırılmış ancak kesin bir sonuç elde edilememiştir. Beyin kanserinin kafa travması nedeniyle veya cep telefonu kullanımıyla oluştuğuna dair yeterli kanıt da bulunmamaktadır. Aspartamın (yapay bir tatlandırıcı) beyin kanserine neden olduğunu iddia eden pek çok makale yayınlansa da, neden olmadığını ileri süren 100’den fazla toksikolojik ve klinik çalışma da tersini ileri sürmektedir.
Kaynakça:
Deanna Glass Macenka, “Johns Hopkins Patients’ Guide to Brain Cancer”, Sudbury, MA: Jones and Bartlett Learning, 2011.
National Cancer Institute, “Brain Cancer”, https://www.cancer.gov/types/brain/hp
Peter Mclaren Black, “Living With A Brain Tumor”, Holt Paperbacks, 2006.
Yazar:Oben Güney Saraçoğlu