Şu an yaşadığım bu duygu geçişleri bipolar bozukluk olabilir mi acaba diye düşündüğünüz oldu mu? Eğer böyleyse özellikle son yıllarda bunu düşünen ilk ve tek kişi olmadığınızı bilmenizi isteriz. Kesinlikle yalnız değilsiniz.
Duygularımız ve ruh halimiz zaman zaman çok değişir. Bazen kendimizi keyifsiz, mutsuz, aşırı derece halsiz, depresif ve değersiz hissederiz. Bazı günlerde ise coşkulu, çok mutlu, enerji dolu ve aşırı özgüvenliyizdir. Ya da hiçbir neden yokken kahkahalar atıp aniden gözyaşlarına boğulduğumuz bile olmuştur.
Peki, 7 günden fazla süren bu ruh haliniz iştahınızı, uyku düzeninizi hatta günlük ve iş yaşantınızı etkiliyor mu? Eğer bu soruların cevabı “evet” ise, sizde bipolar bozukluk olabilir. Bu yazımızda size ruhsal değişimlere neden olan bu sağlık sorunu üzerine tüm ayrıntıları vermeye çalışacağız.
Bipolar Bozukluk Nedir?
Hepimizin kimi zaman mutlu, enerjik kimi zaman ise mutsuz ve öfkeli hissettiği anlar muhakkak olmuştur. Sağlıklı kişilerin hissettiği bu duygular gayet normaldir. Ancak ben stresle boğuştuğum bir süreçte uzun süren aşırı derecedeki neşemin yerini mutsuzluk ve öfke alınca bunun normal olmadığının farkına vardım. Ve nedenini araştırırken bipolar bozukluk ile tanıştım.
4 yıldır yaşadığım bu duygudurum değişikliklerime hiçbir anlam veremiyordum. Ta ki bir uzmandan yardım alıp bana bipolar bozukluk teşhisi konulana kadar. Böylelikle tüm bu duygu değişimlerimin nedenini de anlamış oldum. O zaman gelin size öncelikle ruh halimi esir alan bipoların ne olduğunu anlatayım.
Bipolar, duygudurum yetisinde bozulmaların olduğunu işaret eden psikiyatrik hastalıklardan biridir. Bir hafta veya daha uzun süren bu kronik hastalık, ülkemiz dahil dünya çapında çok yaygındır. İki uçlu mizaç ya da manik depresif bozukluk isimleriyle de bilinir.
Bipolar manik, depresif ve hipomanik olarak 3 evreden oluşur. Duygulanım bozukluğu depresif veya manik olarak seyrederken zamanla kronik hale gelmektedir. Şiddetli, belirgin duygu değişikliklerinin yanı sıra belli bir düzeni yoktur ve devamlı tekrar eder. Dalgalanmalar yaşanan bu hastalık seyri aslında tipik bir tablodur ve herkeste farklı belirtiler gösterebilmektedir.
Bipolar Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?
Ruhsal bir hastalık olan bipolar, sebepsiz yere duygudurum değişikliği yaşatır. Beraberinde yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Aynı zamanda duyguların şiddeti kontrol edilemezken, çevredekilerle iletişim kurmakta zorluk yaşanabilmektedir. Bunun yanında depresif ve manik dönemlerinde farklı belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Bipolar bozukluk hastalığında ortaya çıkan belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz;
Manik episodun belirtileri:
• Geçmişe oranla aktivite ve enerjide yükselme,
• Aşırı düzeyde pozitif ve neşeli olma,
• Asabi şekilde hal ve tavırlar sergileme,
• Uyuma ihtiyacında azalma,
• Acelecilik ve her şeyi aynı anda yapmak isteme,
• Sürekli sosyalleşme ve dışarı çıkma isteği,
• Sanrılar ve varsanı,
• Büyüklenme, aşırı özgüven,
• Hızlı düşünme ve hızlı konuşma,
Depresif episodun belirtileri:
• Sürekli hüzünlü hissetme, sıklıkla ağlama veya ağlamaklı olma,
• Umutsuzluğa kapılma,
• Sürekli can sıkıntısı,
• Enerjide düşme,
• Suçluluk hissetme, öz güven ve saygı eksikliği,
• Hata yapmaya ve reddedilmeye karşı aşırı duyarlılık,
• Baş ve karın ağrısı gibi sağlık sorunlarında artma,
• Kişilerle ilişki kurmakta zorlanma.
• Dış dünyadan kendini soyutlama,
• Kalabalıktan uzaklaşma ve çok az kişiyle görüşme,
• Hiçbir şeyi merak etmeme ve dış dünyaya karşı ilgide azalma,
• Odaklanamama ve dikkat dağınıklığı,
• Her şeyden hemen sıkılma,
• Az konuşma,
• Aşırı yemek yeme ve uyuma,
• Sabahları yorgun kalkmak,
• Aşırı öfke, asabilik ve düşmanca davranışlar,
• Daha önce severek yapılan etkinlerden hoşlanmama,
• Sosyal aktivitelere katılmamak,
• Evden kaçma düşüncesi, hatta girişimde bulunmak,
• İllüzyon (ilerleyen dönemlerde ise halüsinasyon görme),
• Kendine zarar verme ve intihar düşünceleri.
Şunu da belirtmek isterim ki; sıraladığımız tüm bu belirtilerin hiçbiri tek başına bipoların varlığını göstermez. Bu nedenle birden fazla belirtiniz varsa ve yaşamınız olumsuz etkileniyorsa kesinlikle bir uzmandan yardım almalısınız.
Bipolar Bozukluk Kimlerde Görülür?
Kendini yineleyen bipolar bozukluk, yaşamın en güzel çağlarını yaşayan çocukluk döneminde görülebilmektedir. Hatta size çok şaşıracağınız bir şey söylemek isterim. Bu rahatsızlıkla karşı karşıya kalan liderler ve en üst düzey yöneticiler bile vardır. Diğer duygudurum rahatsızlıklarında olduğu gibi bu duygudurum bozukluğuna neden olan asıl faktör bilinmez. Ancak yapılan araştırmalarda sağlık probleminin ortaya çıkmasını tetikleyen etmenler bulunmuştur. İlerlediğinde yenilmesi zor ancak imkânsız olmayan bu duygu durum bozukluğuna yol açan faktörler şu şekildedir;
• İş problemleri,
• Yoğun strese maruz kalma,
• Maddi sorunlar,
• Kötü beslenme,
• Yeteri kadar bedensel aktiviteler yapmamak,
• Bazı ilaç kullanımları,
• Suç oranı yüksek bölgede yaşamak,
• Kortizol, stres hormonu, insülin veya adrenalin hormonlarından değişimler,
• Kaygı,
• Asosyallik,
Hayatı olumsuz yönde etkileyen bipolar, hem kadınları hem de erkeleri eşit oranda etkilediği bilinir. Fakat kadınlar bipoların depresif evresinin sıklığını, erkeler ise mani dönem sıklığını daha fazla yaşamaktadır. İşte size bir bonus bilgi vermek istiyorum; bu sorun genellikle bahar dönemlerinde meydana gelir. Ayrıca bu durumun atakları hamilelik, loğusa ve askerlik dönemlerinde artış gösterdiği söylenmektedir.
Bipolar Bozukluk Kaç Yaşında Başlar?
Pek çok uzmana göre manik depresif bozukluk bilişsel, fiziksel ve duygusal değişimlerin yaşandığı ergenlikte başlar. Eğer direk depresif dönem devreye girdiyse manik evresine kadar bipoların teşhis edilmesi oldukça zordur. Dolayısıyla çoğunlukla 20’li yaşlarda doğru tanı koyulabilmektedir. Yapılan araştırmalara göre ise hastalığın başlangıcı genel olarak 15-25 yaşlarıdır.
Manik depresif bozukluğun atakları ise genellikle 15 ila 35 yaş aralığında görülür. Günümüzde her 100 kişiden bir veya ikisi bu duygu dalgalanma hastalığından mustariptir. Bununla birlikte 15 yaş altı ve 65 üstü bireylerde ise mani dönemi nadir teşhis edilmektedir.
Bipolar Bozukluk Genetik midir?
Mani ve depresif dönemlerin yaşandığı bipolar bozukluk, nesilden nesile aktarma eğilimi gösteren bir hastalıktır diyebiliriz. Bipoları olanların 3’te 2’sinden fazlası ya bu hastalığa sahiptir. Ya da birinci derecedeki bir yakın akrabasının depresyonu vardır. Dolayısıyla bu da genetik geçişi çok yüksek olan bir ruhsal sorun olduğunu gösterir.
Özellikle hastalık teşhisi konmuş 1. derece yakınlardan çocuklarına aktarma riski 15 – 16 kat daha fazladır. Ancak aile bireylerin hiçbirinde manik depresif bozukluk olmayan pek çok kişide de görülebilmektedir. Yani hastalığın görülme sıklığı 1. derece akrabasında olanlarda %7-8, hiçbir akrabasında olmayanlarda ise % 1-2’dir. Aynı zamanda bipolar, tek yumurta ikizlerinden birinde olduğu zaman kardeşinde görülme oranı yaklaşık % 45-60’lara kadar artmaktadır.
Bipoların Bozukluğun Tedavisi Var mı?
Vücudumuzda bir hastalık söz konusu olduğunda hemen araştırmalar yaparak bir çaresini ararız. Ancak ruhsal rahatsızlıklara gelince kabullenmek bir yana resmen bunlardan uzaklaşırız. Grip, tansiyon, şeker veya sinüzit gibi sık görülen rahatsızlıklar, herkese tanıdıktır. Nasıl hastalıklar olduğunu ve vücudumuzun hangi bölgesini etkilediğini bildiğimiz için en kısa sürede derdimize bir çare buluruz.
O zaman depresyon, anksiyete, OKB ve bipolar bozukluk gibi ruhsal sorunların ne olduğunu az da olsa bilmek lazım. En azından kendimizde veya çevremizdeki birinde fark ettiğimizde ruhsal değişimlerin bir hastalık olduğunu anlayabiliriz. Ve dolayısıyla da bir an önce uzmandan yardım alarak çaresini bulmuş oluruz.
Günümüzde hızla gelişen teknoloji ve tıp bu hastalığı da kader olmaktan çıkardır. Farklı tedavi yöntemleri ile bipolar bozukluk tedavi edilebilmektedir. Uygulanan tedaviler ile kişini yaşadığı zamansız duygu durum durumları düzeltilmeye çalışılır. Dolayısıyla kişi duygularına hakim olmaya başlar. Uygulanan tedavileri kısaca sıralamak gerekirse;
• Mizaç düzenleyici ilaç tedavileri
• Antipsikotik ilaç tedavisi
• Antidepresan ilaç tedavisi
• Elektrokonvülzif tedavi
• TMS tedavisi
• Biorezonans terapisi
Önceki zamanlarda kader olarak görülen birçok hastalık yeni tıp teknolojileri ile tedavi edilebilme şansına ulaştı. Hastaların yaşam kalitesini yükselten bu tedaviler ile yaşanan şikayetler minimize edilmektedir. Özellikle mani dönemlerinde yaşanan riskli davranışların önüne geçilmekte, sağlıklı dönemlerinde ise bu hastalıktan korumaktadır.
Kısaca bipolar bozukluk yaşayan hastalar aldıkları bu tedaviler sayesinde hayatlarını daha kaliteli bir şekilde sürdürebilmektedir. Bu yüzden uzmanlar tarafından erken dönemde teşhis koyulması ve uygun tedavinin en kısa zaman başlatılmasının önemli olduğu vurgulanmaktadır.
Kaynakça:
https://www.blackdoginstitute.org.au/resources-support/bipolar-disorder/causes/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3181866/
https://www.hmpgloballearningnetwork.com/site/pcn/article/genetics-are-not-destiny-bipolar-disorder
Yazar: Özlem GÜVENÇ AĞAOĞLU