Renkten renge geçmesiyle bilinen bukalemun 20-30 cm civarında sürüngen türüdür. Bukalemun sıcak bölgelerde yaşar ve sürüngen hayvanlar arasında en ilginç olanıdır.
Bukalemunun renk değiştirme sebebi ısıya ve ışığa karşı duyarlı olmasıdır. Bukalemunlar kendi kontrollerinin dışında da renk değiştirirler. Bu hayvanların gözlerini kullanabilme özellikleri de ilginçtir. Gözünün biri öne bakarken diğeri arkaya bakabilir. Yani 180 derece çevirebilirler. Ayrıca korktuklarında kendilerini savunmaya geçerler. Bu savunma da içlerine hava çekerek olur. Böylece büyük görünürler ve bir anda tıslayarak içlerindeki havayı boşaltırlar. Bukalemunların dilleri boylarının 1,5 katı fazla olup bu dillerini jet hızından daha hızlı kullanabilirler ve ayrıca bu dil yapışkandır. Dilleri çok hızlı olsa da kendileri o kadar da hızlı değildir. Bu yüzden tehlike yaklaştığında kaçmak yerine renk değiştirirler. Bukalemunların bilinmeyen bir özelliği de sağır olmalarıdır.
Bukalemun gün içinde renkten renge girer. Bunun sebeplerinden ilki gün ışığının etkisidir. Işığın etkisine göre renkleri değişir. İkinci sebebi vücut ısıları düştüğünde koyu renk olurlar. Böylece vücutları gün ışığını daha çabuk çeker ve ısınmış olurlar. Çünkü koyu renklerin gün ışığını çekme özelliği vardır. Üçüncü sebep karşı cinsi etkilemek için farklı renklere bürünebilirler. Dördüncü sebep tehlike anında bulunduklarında çizgili ve noktalı olurlar.
Bukalemunun farklı yerlerde ve günün farklı saatlerinde farklı renklerde olma özellikleri vardır. Toprağın üzerinde yeşil olurken, yeşilliklerin içinde kahverengi olurlar. Akşamüstü gri olmuşken gece olduğunda siyah olurlar.
Bukalemunun bu renk değişmelerini sağlayan derisindeki pigmentlerdir. Derisinde siyah, sarı, beyaz renkli taneler şeklinde hücreler vardır. Beyaz olanlar şeffaftır ve ortamının rengini alma özelliğine sahiptir. Yani ortamın rengini yansıtır.
Duruma göre bu renklerin olduğu hücreler genişler. Genişlediği için o renk daha baskın bir şekilde ortaya çıkmış olur. Aslında derisinde girdiği renklerin tüm gözeleri mevcuttur. Örneğin siyah renkte görünüyorsa siyah gözeler genişlemiştir. Sarı gözeler bu esnada görünmez. Görebilmek için ancak mikroskopla bakılması gerekir.
Derilerinde kromatofor maddesi bulunur. Bukalemunun renk değiştirmesi 15 dakika içinde olur. Bu hayvan böcek yiyerek beslenir. Avına sessizce yaklaşır ve çok hızlı kullanabildikleri diline yapıştırır ve çeker.
Yazar: Serpil Altunyay