Her zaman fark edilmese bile çevremiz sağlığımızı şekillendiriyor. Yaşadığımız yer, yediklerimiz, dünya ile kurduğumuz etkileşim sağlığımıza doğrudan etkilerde bulunuyor.
Tanım
Pek çok insan; çevre sağlığını, temiz hava ve su açısından düşünür, ancak küresel ısınma gibi faktörlerde dâhil olmak üzere doğal çevre güçleri daha büyük bir bulmacanın yalnızca küçük bir parçasıdır.
Çevresel sağlık; üzerinde direkt kontrol sahibi olamayacağımız, ancak sağlığımızı etkileyebilecek fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörleri izleyen ve ele alan halk sağlığı alanıdır. Örneğin, güvenli olmayan kaldırımlar veya kirli hava olan bir mahallede yaşanıyorsa dışarı çıkıp egzersiz yapmak zordur. Benzer şekilde, yaşanılan evin neyle inşa edildiği, yakınlarda hangi böceklerin yaşadığı ve herkese erişebildiği konusu, yemeklerin kişinin ve ailesinin sağlığı üzerinde etkisi olabilir.
Basitçe söylemek gerekirse çevre sağlığı, çevremizdeki dünyanın fiziksel ve zihinsel refahımızı etkileyebileceği farklı yollarla uğraşan halk sağlığı alanıdır.
Çevre Sağlığı Alanları
Dış sağlık, dış etmenlerin, bireylerin yemek yenilen, yaşanılan ve büyüdüğü yerleri etkileyebildiği sayısız durum nedeniyle halk sağlığı içindeki en büyük alanlardan biridir. Bu güçler doğal çevreye hitap etmekle ilgili olabilir. Fakat aynı zamanda toplumsal normlar da dahil olmak üzere insanların kendi eylemlerinin bir sonucu olabilir.
2020’nin çevre sağlığı planları, çevre sağlığının toplum sağlığı için önem taşıyan altı kilit alanı vurgulamaktadır.
Hava Kalitesi
Hava, insanlar için pazarlığa açık bir alan değildir. Hayatta kalmak için ona ihtiyacımız vardır, ama temiz kalması için her zaman özen göstermiyoruz ve sağlığımız üzerinde de büyük etkileri vardır. Kötü hava kalitesi, SIDS (ani bebek ölümü sendromu), akciğer kanseri ve KOAH gibi çok çeşitli sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir. Hava kirliliği ayrıca düşük doğum ağırlığına bağlıdır. 2005 yılında yayınlanan bir çalışmada, ikinci ve üçüncü trimesterde yüksek ozona maruz kalan hamile kadınlardan doğan bebeklerin, maruz kalmayan yaşça daha düşük doğum ağırlığı ile doğma ihtimallerinden daha yüksek olduğunu bulunmuştur. Etki, hamileliği sırasında sigara içen annelerin bebeklerinde görülen etkiye benzemektedir.
ABD’de 1970’de çıkarılan Temiz Hava Yasası bütün bunları değiştirmeye çalışmıştır. Federal hükümetin, tüm ABD vatandaşları için hava kalitesini korumaktan otomobil ve fabrikalar gibi şeylerden kaynaklanan zararlı emisyonları düzenleyerek, sorumluluğu İlk kez aldığına dikkat çekmiştir. Bu yasa daha sonra 1990 yılında asit yağmuru ve ozon tabakasının incelmesi için genişletilmiş ve halen yürürlüktedir. Çevre Koruma Ajansı, 
2011 tarihli raporunda, Temiz Hava Yasasının 2020 yılına kadar 230.000’den fazla erken ölümü önleyeceğini öngörmüştür.
Su ve Sanitasyon
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, dünya genelinde 780 milyon insanın güvenli içme suyuna erişimi olmadığı ve yaklaşık 2,5 milyar (dünya nüfusunun yaklaşık üçte birinin) temiz banyo gibi yeterli temizlik hizmetlerinden yoksun olduğu tahmin edilmektedir. Bunun etkisi şaşırtıcıdır. Her gün dünya çapında tahmini 2,200 çocuk, uygunsuz su ve sanitasyonla bağlantılı ishalli hastalıklardan ölmektedir.
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki su filtreleme ve klorlama sistemlerinin basit hareketi tifo gibi bir zamanlar yaygın olan hastalıklarda, büyük düşüşlere neden olmuştur. Bir tahmine göre temiz su teknolojilerine yatırım yapılan her 1 $ için, ülke döner sermayesiyle ilişkili tıbbi ve toplumsal maliyetlerde 23 $ tasarruf yapılmış ve o ülkedeki çocuk ölümlerindeki düşüş sebebinin sağlanan temiz su olduğu belirlenmiştir.
Zehirli Maddeler ve Tehlikeli Atıklar[atıklar]
Kimyasal maddelerin insanları ve çevrelerini nasıl etkileyebileceğini anlamaya çalışan bilim alanı olan Toksikoloji, çevre sağlığında önemli bir alandır. Endüstri ve teknolojiyi ilerletmek için ihtiyaç duyulan malzemelerin birçoğu, ağır metaller ve hatta bazı plastikler gibi, insan vücudu üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir ve hatta ciddi tıbbi durumlara yol açabilir.
Bu olayın en çok bilinen örneklerinden biri Flint su krizidir. 2015 yılında Michigan’daki Flint’te içme suyunda kurşun oranının çok yüksek olduğuna dair haberler çıktığında, bu haber aileler arasında aşırı öfke ve korku uyandırmıştır. Çünkü bu durum, çocuklarda bu suların içilmesi, suyun içerdiği kurşunu sindirilmesi durumunda uzun dönemde, beyin hasarı dâhil birçok sağlık komplikasyonları oluşabilirdi. Flint durumunda, en çok etkilenen kişiler ekonomik olarak dezavantajlı çocuklar olmuştur.
Flint’teki nüfusun yüzde 40’ından fazlası yoksulluk sınırının altında yaşamakta ve ABD’deki ortalama ulusal yoksulluk oranının yaklaşık 2,8 katıdır. Kasabanın ikamet ettiği ilçenin sağlık sonuçları açısından, Michigan eyaletindeki 82 ilçeden 81’inci sıralamada yer almaktadır. Bu kriz, sağlık durumu zaten en çok risk altında olanlara, çevre sağlığı sorunlarının da nasıl zarar verdiğinin başlıca bir örneğidir.
Evler ve Topluluklar
Günümüzün büyük bir kısmını evde, işte veya okulda geçiriyoruz, bu yüzden bu yerlerin asgari tehlikelerle güvenli olması ve sağlıklı bir yaşam tarzı için elverişli olması önemlidir. Bir mahallede çok fazla şiddet varken, aileler egzersiz yapmak için dışarı çıkamayabilir. Yollar gerektiği gibi korunmadığında, daha fazla araba kazasına neden olabilir.
Bu çevre sağlığı alanında ortaya çıkan bir başka alanda gıdaya erişim alanıdır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki pek çok semt yakınlarında tam donanımlı marketler yoktur. Bunların yokluğunda, sakinler genellikle yiyeceklerini almak için benzin istasyonlarında bulunanlar gibi marketlere güvenmek zorunda kalırlar. Bu pahalı olabilir, ama en önemlisi, taze meyve ve sebzeler için daha az veya daha düşük kaliteli seçenekler anlamına gelebildiğidir. Ve bilindiği gibi gıda sağlıklı bir diyetin önemli bir parçasıdır. Bu bölgelerdeki özellikle düşük gelirli ve azınlık nüfusu aileler için, mevcut sağlık eşitsizliklerini şiddetlendirerek sağlıklı seçimler yapmak, bu alanda bir mücadele olabilir.
Çevre sağlığı uzmanları, bu gıda çöllerinin yani gıda erişiminde sorun yaşanan yerlerin etkisini dengelemek amacıyla çalışmalar yapmaktadır. Yapılan çalışmalarda sakinlerinin kendi taze ürünlerini yetiştirip hasat edebileceği, tam hizmet veren marketlere ve çiftçi pazarlarına toplu taşımayı kolaylaştıracak kamu bahçeleri kurmaya çağırmaktadır. Ve perakendecileri daha sağlıklı gıda seçenekleri sunmaya teşvik etmek için imar yasalarını değiştirmeye çalışıyorlar.
Altyapı ve Gözetim
Herhangi bir halk sağlığı stratejisinin birincil parçası bilgidir. Çevre sağlığı profesyonelleri, risklerin ne ve nerede olduğunu anlayarak, riskleri önlemek veya bunlarla mücadele etmek için kaynakları daha iyi kullanabilirler. Buna, epidemiyoloji adı verilen bir alan olan hastalıkların araştırılması ve yanıtlanmasının yanı sıra, tehlikelere yönelik popülasyonların taranması ve sistematik tarama programları oluşturulması da dahildir. Sürveyans faaliyetleri, belirli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasını ve araştırılmasının yanında ilaç veya tarım gibi diğer alanlardaki profesyonellerden, çevre sağlık kuruluşlarını uyarmasını (pasif sürveyansı) talep etmeyi içerir.
Bunun bir örneği, sivrisinek sürveyansı ve azaltma faaliyetleridir. Bu programlar sivrisinekleri, zika virüsü gibi tehlikeli enfeksiyonların varlığı da dahil olmak üzere inceler ve ayrıca kontrol önlemlerinin çalıştığından emin olmak için popülasyonları izler. Bu bilgi, sağlıkçıların doktor muayenehanelerinde neyi izleyeceğini bilmelerine, yerel yönetimleri sivrisinekler için neyin en iyi ve nasıl spreyleyeceğine yönlendirebilir ve bölgede sivrisinek kaynaklı bir hastalık yayılıyorsa halkı uyarabilir.
Küresel Çevre Sağlığı
Önümüzdeki yıllarda çevre sağlığı profesyonelleri, dünya genelindeki halk sağlığına tehdit edecek veya şiddetlendirecek daha sıcak, daha nemli bir iklime hazırlanıyorlar. Örneğin, sıcaklıklar arttıkça, hastalık taşıyan sivrisinekler, hayatta kalmaları için çok soğuk olan bölgelerde yaşayabilir, bu durum dang ve sıtma gibi vektör kaynaklı hastalıklardan etkilenen insan sayısını artırır. Deniz seviyesi arttıkça, bütün kıyı şehirleri, ada ulusları taşkın riski altındadır ve bu durum milyonlarca yerinden olmuş insanı hastalıkların hızla yayılabileceği kalabalık alanlara gönderir.
Çevre sağlığı görevlileri, gelecek yıllarda hava olaylarında aşırılığın yaşanmasıyla Houston, Florida ve Porto Riko gibi yerlerde art arda fırtınaların ve su baskınlarının evleri yok edeceğini, hastalıkların yayılmasını kolaylaşacağını öngörüyorlar. Gezegenin sağlığını koruma altına almak, bütün dünya nüfusunun sağlığını sürdürmek ve geliştirmek için kritik öneme sahiptir. Her ne kadar oluşacak sağlık sonuçları, özellikle Amerika Birleşik Devletleri gibi zengin ülkelerde, geçen yüzyıl boyunca önemli ölçüde iyileşmiş olsa bile herkes için önemli bir konudur. Çünkü günümüzde insanlar her zamankinden daha sık seyahat ediyorlar ve Suriye, Afganistan ve Güney Sudan gibi bölgelerde çatışmalar milyonlarca insanın evlerini terk etmesine neden oluyor.
Sınır ötesi ve kıtalararası hareketlerdeki bu artışlar, hastalık önleme çabalarını tehdit etme ve mevcut altyapıyı daha fazla genişletme potansiyeline sahiptir. Bu yüzden ülkelerin, yalnızca kendilerinin değil, küresel nüfusun sağlığını iyileştirmek içinde sınırlarının ötesine bakmaları çok önemlidir
Nasıl Yardım Edilebilir
Çevresel sağlık faktörü, diyet ve egzersizin aksine, sadece bireysel düzeyde yönetilebilecek bir şey değildir. Ortaya çıkardıkları risklerle mücadele etmek yerel, federal ve uluslararası düzeyde yasaları, politikaları ve 
programları içerir.Örneğin, herkesin sık kullandıkları restoranların mutfaklarını incelemesi veya sularındaki ağır metaller için test etmesi gerçekçi değildir. Bu nedenle gıda ve suyumuzun tüketilmesinin güvenli olmasını sağlamak için, standartlaştırılmış tarama, inceleme önlemleri kullanan, disiplinli, eğitimli ve kalifiye gıda güvenliği müfettişleri ve toksikologları vardır. Bu kişiler, Ülke ve dünyadaki toplulukların sağlığını ve güvenliğini korumak için geniş bir çevre sağlığı sisteminde kapsamlı ve koordine bir çaba harcamaktadırlar.
Araştırmacılar, gezegenin çevre sağlığını ve güvenliğini korumak için bu kontrollerin dışında bireysel olarak da yapılabilecek şeylerin olduğunu söylemektedir. Mesela araba sürmek bunlardan biridir. İşe gidip gelirken özel aracını kullanmak yerine, bisiklet sürerek, toplu taşıma araçlarıyla veya başka ulaşım sistemlerini kullanarak hava kalitesini yükseltmeye yardımcı olunabilir. Ayrıca toksik maddelere maruz kalmamak için kişi kendi evinde radon, kurşun boya veya borular olup olmadığını kontrol edebilir. Ayrıca her mahallenin yaşamak, çalışmak ve oynamak için güvenli ortamlara erişmesini sağlayan çevre sağlığı faaliyetlerine yatırım yapmak konusunda yerel yönetimler ve işletmelerle çalışmalar yapabilirler.
Kaynakça:
Centers for Disease Control and Prevention. Environmental health services.
Healthy People.gov. Environmental health. Office of Disease Prevention and Health Promotion.
National Institute of Environmental Health Sciences. Environmental health topics.
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu