Günümüzde her alan geniş çapta dijitalleşiyor. Dolayısıyla internet her yaştan insana sosyalleşme, eğlence, öğrenme, iş ve önceki on yıl öncesine kadar düşünülemeyen bilgiye ulaşma fırsatları sunuyor. Bir de COVID-19 pandemisi dünyadaki 130’dan fazla ülkeyi evlerine kilitleyen bir durum olduğunda bu konu daha da önem arz ediyor.
Evdeki kilitlenme ve kısıtlamalar, çocukların ve ebeveynlerin günlük aktivitelerini hızla değiştirerek daha önce dışarıda yapılan birçok aktiviteyi (okul dersleri, akranlarla oyun vb.) cihazların ekranına aktarmıştır. Salgının çocukların fiziksel ve zihinsel sağlığı üzerinde ne gibi bir etkisi olacağını bilmek için henüz çok erken, ancak profesyonellerin ve araştırmacılar bu konu ile yakından ilgilenmektedirler. Elbette, COVID-19 sırasında ailelerde ekran süresi katlanarak arttı: bazı yönlerden ebeveynler için bir rahatlama oldu, çünkü İnternet aracılığıyla çocuklar okul kurslarına ve akranlarıyla iletişime devam etti.
Buna ek olarak, çocuklar video oyunları veya müzik, yaratıcılık vb. Konulara adanmış web siteleri aracılığıyla can sıkıntısından kaçındı. Diğer yandan, yoğun çevrimiçi aktiviteler ebeveynlerin artan hareketsiz ve fiziksel riskler gibi bilinen risklere ilişkin endişelerini arttırmıştır. Hareketsizlik, gece uzun süreli kullanım, uyku bozuklukları, izolasyon ve gençler tarafından dijital dünyada kaçış bu endişelerin kaynağıdır.
Sosyal mesafenin ve COVID-19 enfeksiyonunu sınırlandırmak için okulların geçici olarak kapatılmasının ardından, birçok gelişmiş ülkedeki Eğitim Bakanlıkları, uzaktan eğitim için çevrimiçi kursları ve diğer web sitelerini hızla etkinleştirdi. Bu çevrimiçi çözümlerin amacı çocukların eğitim hakkını güvence altına almak ve aynı zamanda ev hapsinin olumsuz etkilerini hafifletmektir. Bununla birlikte, çevrimiçi kurslar öğretimi okuldan eve kaydırır ve ebeveynleri destek ve etkili öğrenme için bir kaynak haline getirir. 
Soru şudur: Ebeveyn arabuluculuğunun ve dijital yeterliliğin rolü ne olabilir?
Araştırmacıların bildiği gibi, bu konuyla ilgili herhangi bir deneysel çalışma yoktur, ancak ilkokul çocukları ile yapılan önceki çalışmalar, ebeveyn kontrolü, ev ödevlerine müdahale ve çocukların öğrenimi arasında negatif ilişkiler olduğunu göstermiştir. Şu anda, birçok durumda öğretmenler, ebeveynlerden çocuklarının zamanında bağlantı kurmasını ve video derslerini takip etmesini beklemektedir. Bu nedenle ebeveyn desteği faydalı olabilir, ancak gerginlikler ve ebeveyn-çocuk çatışmaları da ortaya çıkabilir. Ebeveynlerin çocuklara yardım etme, dijital öğrenmeye müdahale etme veya kendilerine verilen etkinlikleri bağımsız olarak yürütmelerini engelleme riski de vardır.
Dijital ebeveynliğin bu yönünün nasıl çalıştığını anlamak, çabalarında ebeveynleri desteklemek ve çocuklara iyi bir evde öğrenimi sağlamak için yakın ilgi ve araştırma çabası gereklidir. COVID-19’dan önceki mevcut çalışmalara paralel olarak, dijital etkinliklerin, sosyalleşme ve aile (büyükanne ve büyükbaba ve kuzenler) ve diğer önemli kişiler (öğretmenler ve akranlar) tarafından duygusal destek gibi çocukların temel psikolojik ihtiyaçlarını karşıladığına inanılmaktadır. Sosyal medya, özellikle ergenler tarafından duyguların (korku ve üzüntü gibi) ifade edilmesini, kendini ifşa etmesini ve romantik ilişkilerin sürdürülmesini kolaylaştırmaktadır.
Akıllı telefon aracılığıyla görüntülü görüşme ve düzenli temas, COVID-19 enfeksiyonunun önlenmesi veya iyileşmesinin önlenmesi nedeniyle bakıcının veya ailenin izolasyonu durumunda önemli bir güvence kaynağı olarak önerilmiştir. COVID-19 zamanında muhtemelen gerekli hale gelen şey, aile rutinlerinin yeniden müzakere edilmesi, yani ekran başında kalma süresi ile aile hayatının diğer anları arasında bir denge kurulmasıdır. Bu bağlamda, WHO, ebeveynlerin çocuklar için düzenli rutinleri sürdürmelerini (okul / öğrenme, boş zaman / dinlenme, yatma vakti, vb.) ve ayrıca ortak faaliyetler için yeni fırsatlar yaratmalarını (örneğin, çocukların önünde yaratıcı, eğlenceli veya fiziksel aktivite için birlikte kullanım gibi) önermektedir.) Küçük çocuklarla birlikte, birçok paylaşılan aktivite, destekleyici bir ebeveyn ilişkisi içinde duygularını (hem korkularını hem de isteklerini) ifade etmek ve iletmek için bir bağlam sunar. Gerçek COVID-19 koşullarında bile, ebeveyn davranışlarının (akıllı çalışma, sohbet veya oyun için kendi kendini sınırlayan ekran süresi gibi) çocuklara uygulanan kısıtlayıcı arabuluculuk veya sınırlamalardan daha etkili olduğuna inanılmaktadır.
Dijital dünyada tehlikelere maruz kalmadan hareket edebilecek düzeyde dijital bilgiye ve becerilere sahip olmak bir yaş meselesi değildir, eğitim ve öğrenim, yani dijital okuryazarlık meselesidir . Yeni nesillere karşı ciddi bir sorumluluk ve yetişkinlerin (ebeveynler, öğretmenler, psikologlar veya eğitimciler) hazırlıklı hissetmediği karmaşık bir zorluktur. Martin olarak şunu hatırlatır: “Dijital okuryazarlık, bireylerin dijital kaynakları tanımlamak, erişmek, yönetmek, entegre etmek, değerlendirmek, analiz etmek ve sentezlemek, yeni bilgiler oluşturmak, medya ifadeleri oluşturmak için dijital araçları ve olanakları uygun şekilde kullanma konusundaki farkındalığı, tutumu ve becerisidir ve yapıcı sosyal eylemi mümkün kılmak için belirli yaşam durumları bağlamında başkalarıyla iletişim kurmak ve bu süreç üzerinde derinlemesine düşünmektir.
Günümüzde ebeveynlerin zorlukları, dijital kullanıcılar olarak çocuklarına yönelik arabuluculuk uygulamalarını etkileyen farklı katılım düzeylerine, teknik becerilere ve inançlara sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Ebeveynler kendilerini daha az yetenekli hissederlerse veya web’in bilinmeyen tehlikeleri konusunda endişelenirlerse, daha kısıtlayıcı uygulamaları etkinleştirebilirler. Ama nadiren çocuklarıyla yapıcı bir tavırla eleştirel bir şekilde tartışabilirler. Ek olarak, ebeveynler dijital dünyada hokkabazlık yaparken, teknolojik yeniliklerin peşinde koşarken ya da çocukları tehlikeden veya medyanın istismarından korumada çocuklarına bağlı kalmayacaklarına inanırlar.
Bazen ebeveynler, çocukları dijital etkinliklerinde nasıl etkili bir şekilde yönetebileceklerine dair öneriler için web sitelerine başvururlar, ancak web siteleri aracılığıyla yayılan bilgiler her zaman bilimsel olarak temellenmez (sahte haberler). Araştırmacı Danah Boyd web’deki gençlerin hayatının karmaşıklığını tanımlarken, medyanın dijital yerlilerin erdemlerini (“süper güçler”) büyüttüğünü iddia ediyor. Ancak aynı zamanda İnternet bağımlılığı, cinsel kandırma veya intihara teşvik gibi ciddi tehlikelerden bahseden ebeveyn korkuların da bahsetmektedir. 
Bunun tam tersine, nadiren ebeveynler tavsiye için profesyonellere başvurur. Bir çalışma çok küçük çocukların (7 yaşın altında) aileleriyle yapılan çalışmalar, ebeveynlerin çocuğun sorunlarına ve dijital etkinliklerine göre yardım türünü (çocuk doktorları, arkadaşlar ve aile gibi profesyoneller) seçtiğini göstermektedir. Çocuk tek erkek çocuksa veya medyayı çok uzun süre kullanıyorsa profesyonellere danışılır. Ebeveynlerin çocuğun faaliyetlerini yönetme konusundaki yeterlilik duygusu, eğer ebeveynler medyanın yararlılığından (örneğin, öğrenme için eğitici oyunlar) eminse ve ailede daha fazla çocuk varsa artar. Ebeveynler, medyanın etkileri hakkında olumsuz bir görüşe sahip olduklarında tavsiye için arkadaşlarına ve ailelerine başvururlar. Bu sonuç düşündürücüdür ama maalesef çok fazla benzer çalışma yoktur.
Çocukların dijital faaliyetlerinin doğru bir ebeveyn aracılığı, bilimsel topluluktan gelen bilgi ve tavsiyelere dayanmalıdır. Amerikan Pediatri Akademisi bebeklik döneminde (0-5 yaş) web’in ihtiyatlı ve ılımlı kullanımı konusunda net bir duruş sergilemiştir ve 2 yaşın altında dokunmatik ekranlı cihaz kullanımını yasaklamıştır. Bu cihazların böyle bir ortamda dikkatli kullanılması erken yaş, bebeklerin beyni ve sosyal gelişimi için çok önemlidir. Ancak, bu profesyonel tavsiyelerin aksine, genellikle ebeveynler bebekleri bebeklik döneminde medyanın kullanımına tanıtırlar (örneğin, çocuğu sakinleştirmek, kaprisleri ve ağlamayı durdurmak gibi). Küçük çocuklar, bebeklik döneminde büyüyen ekran medyası (iPod, akıllı telefon, video oyun oynatıcı, vb.) İle günlük olarak belirli bir süre geçirdiler (sırasıyla 2 yaşın altında 42 dakika ve 2-4 yaşta 2 saat / 39 dakika). Aşırı ekrana maruz kalmanın riskleri literatürde kapsamlı bir şekilde doğrulanmıştır ve özellikle fiziksel problemler (obezite gibi), gelişimsel zorluklar (yani, dil veya öğrenme) ve sağlıksız rutinler (düşük uyku kalitesi) sergileyebilen erken kullanıcılar için olumsuz sonuçlar belirlenmiştir.
Aşırı Medyaya Maruz Kalmayla İlişkili Gelişimsel Riskler
Çocukların dijital etkinlikleri üzerinde etkili ebeveyn arabuluculuğu önerileri açıktır. Bunlar şu şekildedir;
• Görüntülü sohbet haricinde 18-24 aydan önce dijital cihazların kullanımından kaçınılmalı ve görüntülü görüşme ebeveynin huzurunda olmalıdır.
• Çocuğun (18–24 aylık) cihazları tek başına ve günde 1 saatten fazla kullanmasına izin verilmemelidir.
• Çocukların elektronik cihazları çocukların erken kullanım için baskı yapılmamalıdır. Çünkü çocuk hazır olduğunda medyaya kendiliğinden yaklaşacaktır
• Çocuğun cihazı kullanarak öğrendiklerini gerçek dünyaya uygulamasına yardımcı olunmalıdır.
• Bebeklik döneminde, doğrudan deneyimlerin, manipülasyonun ve yapılandırılmamış oyunun çocuğun beyni ve sosyal, bilişsel ve dilsel gelişim için çok önemli olduğunu bilinmelidir.
• Çok fazla dikkat dağıtıcı unsur veya çocuğun anlayamadığı şiddet içerikli hızlı programların kullanımından kaçınılmalıdır.
• Yatmadan bir saat önce bebeği sakinleştirmek için dijital aletler kullanmaktan kaçınılmalıdır.
• Çocuğun maruz kaldığı medya içeriklerini sürekli olarak izlenmelidir.
Bu nedenle, hem yeni teknolojilerin çocukların sağlığı ve gelişimi üzerindeki etkisine ilişkin bilimsel bilgileri yaymak hem de ebeveynlerin dijital gerçekliğin zorluklarıyla başa çıkmalarına yardımcı olmak için ebeveyn eğitimi müdahaleleri gereklidir.
Ebeveyn eğitimi, yalnızca etkisiz ebeveynlik uygulamalarını düzeltmeye veya ebeveynin ne yapması gerektiğine dair bir talimat listesine indirgenemez. Aslında, tüm araştırmalar arabuluculuk stratejilerinin (kısıtlayıcı veya aktif yaklaşım) etkililiğinin göreceli olduğunu göstermektedir, çünkü ebeveyn uygulamaları hem yetişkinlerin (dijital beceriler, inançlar ve medyadaki etkinlikler) hem de çocukların (yaş, gelişim, dijital okuryazarlık becerileri, vb.) bu konudaki becerilerinin geliştirilmesini içerir.
Bunun yerine, profesyoneller ebeveynlere rehberliklerini çocukların yaşına ve gelişim becerilerine göre iyileştirmeleri ve ayarlamaları için yardım etmelidir. (medya okuryazarlığı programları) Ebeveynlikte bu faktörlerin önemi göz önüne alındığında bu daha az yetenekli ebeveynler veya web’in bilinmeyen tuzaklarından korkanların, yalnızca çocukların faaliyetlerini kısıtlamaya veya yasaklamaya müdahale etme olasılığı daha yüksektir. Tersine, daha yetenekli çocukların ve ebeveynlerin çevrimiçi fırsatları keşfetme ve bunlardan yararlanma konusunda daha özgür olması ve aynı zamanda bir dereceye kadar çevrimiçi riski karşılayarak zarara karşı direnç geliştirmesi olasıdır.
Dijital ebeveynlik, yalnızca dijital teknolojilerin hızla değişmesi nedeniyle değil, aynı zamanda çocuklara gelişimlerini etkileyen ancak tamamen olmayan çoklu deneyimler (öğrenme, iletişim, sosyalleşme, eğlence vb.) Sundukları için çok karmaşık ve bir görevdir. Bunun yanında gerçek ortamda meydana gelen deneyimlerle örtüşmesi gerekir. Özellikle dijital yerliler gerçeği ve kendilerini tanıma, kendi kimliklerini geliştirme fırsatına sahipler. Bu da çok sayıda araçla ve geleneksel sosyalleşme aracılarının, özellikle ebeveynlerin (veya öğretmenlerin) denetimi olmaksızın yapılmalıdır.
Dijital teknolojilerin avantajları veya tehlikeleri hakkında kesin cevaplar vermenin ne kadar zor olduğunun bilinciyle, araştırmacıların daha fazla çaba göstermesi gerekiyor. Teknolojik ilerlemenin genç dijital kullanıcıların psikolojik (nörobilişsel, duygusal ve sosyal) gelişimini nasıl değiştirdiğini anlamak için daha fazla kanıta dayalı çalışmaya ihtiyaç vardır. Bununla birlikte, bebeklik döneminde dijital araçların artan yaygınlaşmasına rağmen, çok küçük çocuklarla yapılan çalışmalar hala eksiktir. Özellikle, gelecekteki araştırmalar, ebeveynlik ve çocukların dijital ortamlardaki deneyimleri, fırsatları veya riskleri arasındaki ilişkileri araştırmak için uzunlamasına çalışmalardan yararlanabilir.
Kaynakça:
https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/CYBER.2020.0284
https://www.unicef.org/laos/stories/keeping-children-safe-online-during-covid-19-pandemic
https://edtrust.org/parents-overwhelmingly-concerned-their-children-are-falling-behind-during-school-closures/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu