Halkalı Solucan Çeşitleri

Polychaeta

Poliketler, denizel halkalı solucanlar olup gözleri ve antenleri taşıyan çok belirgin bir başa sahiptirler. Artarda dizilmiş çok sayıda vücut segmentinden her biri genellikle, bir çift lateral üye yani parapod taşır; parapotlar hem harekette hem de gaz değişiminde işlev görürler. Parapotlar üzerinde, çok sayıda sert setalar (kıllar) vardır (“polychaeta” ismi, çok seta anlamına gelir).

Bazı poliketler yüzer ya da zeminde sürünerek aktif olarak hareket eder; diğerleri daha hareketsiz olup ekseriyetle okyanusun zeminindeki kum ya da çamurlar içerisinde inşa ettikleri tüpler içerisinde yaşarlar. Bu tüpler, mukusla sıvanmış basit oyuklar ve zarsı yapılar şeklinde olabilir ya da kum tanelerinin birbirine yapıştırılmasıyla oluşturulan düzenli bir şekilde hazırlanmış evcikler şeklindedir. Bazı türlerin tüpleri düz iken bazılarınınki U harfi şeklinde olup iki açıklığa sahiptir. Çırpılan parapotlar, tüplerin içerisine doğru devamlı su akıntısı sağlar; bu su akıntısayla solucana, oksijen ve bazen de besin partikülleri getirilir. Tüp içerisinde yaşayanların çoğu güzel hayvanlardır; çoğunlukla parlak kırmızı, pembe ya da yeşil renklidirler, bazıları ise yanar döner renge sahiptir. En güzel olanlar arasında yelpaze solucanları ve tavus solucanları yer alır. Bu solucanlar, renkli, çok dallı yelpaze şeklinde bir taca ya da tüy şeklinde uzantılara sahiptir. Bu yapılar, tüplerinin giriş kısmındaki suyu dalgalandırır.

Vücudun tüm segmentleri, genellikle birbirine çok benzerdir. Her birinin sölom boşluğu, komşu segmentlerin sölom boşluğundan segmentler arasında yer alan zarımsı bir bölme ile kısmen ayrılmıştır; birçok poliketin vücudunun bölümlere ayrılması tam değildir; bazı türlerde ise bölmeler, tamamı ile kaybolmuştur. Her bir segment, genellikle kendisinde yer alan sinir merkezine (gangliyon) ve bir çift kendi nefridyumuna sahiptir.

Eşeyler, türlerin çoğunda ayrıdır. İlkel poliketlerde, çoğu segment gamet üretir; fakat daha ileri türlerde gamet üretimi, birkaç özelleşmiş segmentle sınırlandırılmıştır. Gametler, genellikle sölom boşluğu içerisine dökülür ve vücudu nefridyumlar yoluyla terkeder. Döllenme dışarıda gerçekleşir. Çok sayıda türün gelişiminde trochophor adı verilen silli, serbest yüzücü larva evresi yer alır.

Oligochaeta

Oligochaeta sınıfı, toprak solucanlarını ve tatlı sularda yaşayan çok sayıda türü kapsar. İyi gelişmiş başlarının ve parapotlarının bulunmamasıyla, az sayıda setalarının olmasıyla (Oligochaeta ismi, az setalı anlamına gelir), erkek ve dişi organların genellikle aynı bireyde birlikte bulunmasıyla ve genellikle segmentler arasındaki bölmelerin tam olmasıyla poliketlerden farklılık gösterirler.

Hirudinoidea (Sülükler)

Büyük bir olasılıkla Oligochaeta’dan köken almış olan sülükler, en fazla özelleşmiş halkalı solucanlardır. Vücutları dorso-ventral olarak yassılaşmış ve çoğunlukla vücut, her iki uca doğru daralmıştır. Birinci ve son segment, vantuz oluşturmak üzere değişikliğe uğramıştır, posterior uçtaki vantuz daha büyüktür; vantuzlar, harekette kullanılır. Sülükler, hiçbir iç segrnentasyon göstermez, çok ilkel birkaç tür dışında, segmentler arasındaki bölmeler tamamıyla kaybolmuştur.

Bazı türler, predatör olup solucanları, salyangozları ve böcek larvalarını avlayarak onları tüm olarak yutarlar. Daha fazla tanınanlar ise çeşitli omurgalı ve omurgasız konaklara saldırarak kan emenlerdir. Böyle bir sülük, bir konağa saldırdığı zaman konağın derisi üzerinde ince bir alan seçer, posterior vantuzu ile kendisini tutundurur ve ön vantuzuyla deriye çok sıkı bir şekilde tutumu; küçük bıçak şeklindeki çeneleriyle ya ağrısız bir yarık açar ya da enzimler vasıtasıyla bir delik açar. Daha sonra, bu yara içerisine kanın pıhtılaşmasını önleyici bir madde (hirudin) salgılar ve kanı emmeye başlar. Ekseriyetle bir öğünde, çok fazla miktarda kan emer ve oldukça uzun süre beslenmeksizin bekleyebilir. Bazı sülükler beslenmeksizin, görünüşte hiçbir olumsuz belirti olmadan, bir yıldan daha fazla dayandığı bilinmektedir.

Kaynakça:
Biological Science; James L. Gould, William T. Keeton

Yazar: Taner Tunç