Sağlıklı hayat doğal beslenmeden geçer. Mutfaklarda nefis yemeklerin elde edilmesinde en büyük yardımcılar baharatlardır. Yüzlerce baharat arasından öyle bazıları vardır ki mutfaklarınızdan da hayatınızdan da çıkarılmaması gerekir. Dolaplarda cazip baharatlıklarda saklanan ve yeri geldikçe küçük dozlarda kullanılan baharatların sayısız faydası bulunmaktadır. Binlerce yıldır kullanılmakta olan ve bir çeşit şifacı olan baharatlar ağaçların kabuklarından, çiçeğinden, tomurcuğundan, yaprak veya tohumlarından elde edilmektedir. Çeşitli kimyasallar içeren baharatlarla şifaya doğal yollardan ulaşmak kolaydır. Şifa bulabilmeniz adına işimdi sizlere evinizde bulundurmayı ihmal etmemeniz gereken 7 baharattan ve faydalarından bahsedelim.
1-Zerdeçal
Birçok kişi zerdeçal ile köri adlı baharatın aynı olduğunu zannetse de aslında zerdeçal körinin içindeki 10 farklı baharattan biri ve sarımsı rengi kazandıranıdır. İçerdiği “curcumin” adlı maddenin kanser karşıtı olduğu bilinmektedir. Yaşlanmayı önlemesi ve beynin sağlığını koruması açısından sağlıklı kişilerin zerdeçal tüketmesi önerilir. Karaciğeri güçlendirme, iltihap giderme, kalp ve damar hastalıklarından korunma gibi yararlı etkileri de bulunan zerdeçal özelikle tavuk yemeklerinde kullanılır. Uzmanların karabiberle birlikte kullanılmasını önerdiği zerdeçal bala karıştırılarak da alınabilir.
2-Tarçın
Tip 2 diyabete karşı etkili olduğu savunulan tarçın sütlü tatlılara, elma ve yulaf ezmesine yakışan bir baharattır. Kandaki şeker düzeyini %10 oranında düşürebilen tarçın şekerin kontrol altında tutulmasını sağlayabilmektedir. Son derece hoş bir kokuya sahip olan bu baharat sabahları içilen kahvede bile şeker niyetine kullanılabilmektedir. Vücudun direncini de artıran tarçın mide rahatsızlıklarına ve karın ağrısına karşı da etkilidir.
3-Karabiber
Türk mutfaklarında çok kullanılan bir baharat olan karabiber içerdiği bakır nedeniyle kemik sağlığının devamı ve osteoporozun azaltılması üzerinde olumlu etkilerde bulunmaktadır. Alyuvar yapımında da etkili olan karabiber mutfaklarımızda pişen neredeyse her yemeğe katılabilmekte ve fark yaratmakta, sindirim sistemini rahatlatmakta ve iştah açmaktadır.
4-Zencefil
Magnezyum bakımından zengin olan zencefil gebelik ve kemoterapi kaynaklı bulantıları önleyebilen, migren ağrılarına iyi gelebilen bir baharat olarak bilinir. Bu doğal iltihap giderici ve antioksidan olan baharat kansere, kalp hastalıklarına ve diyabete karşı da koruyucudur. Mutfaklarda şifa kaynağı olan zencefil bir bitkinin kök kısmıdır. Ya taze olarak dilimlenerek ya da kurutulduktan sonra öğütülmüş, toz şekline getirilmiş haliyle kullanılabilir. Kış aylarında öksürük ve soğuk algınlığı durumlarında en çok önerilen doğal şifa kaynağı zencefil bağışıklık sistemini güçlendirmektedir. Çayı hazırlanarak veya bala karıştırılarak kullanılabilir.
5-Kişniş
Şifa kaynağı baharatlardan biri de kişniştir. Antioksidan içeriği yüksek olan kişniş Tip 2 diyabet, uykusuzluk, anksiyete gibi sorunların azalmasına yardımcı olup kolesterolü de düzenleyebilmektedir. Yumurta, haşlanmış sebze veya salataların sosları ile birlikte tüketilebileceği gibi börek ve pastalara, et yemeklerine de girebilmektedir. Hazmı kolaylaştıran kişniş iştahı da açmaktadır. Maydanozgiller ailesine mensup olan bitkinin yaprakları salata ve çorbalarla birlikte tohumu ise çiğnenerek kullanılabilmektedir. Bitki çayı olarak tüketilmesi de mümkündür.
6-Karanfil
Endonezya kökenli olan ve Syzygium aromaticum adlı bir ağaçtan elde edilen bu baharat türü özellikle ağız kokularını ve diş ağrılarını gidermek için kullanılmaktadır. Güçlü bir kokuya sahip olan karanfil B6, A, K ve E vitaminlerini, Omega 3 ve Omega 6’yı içermektedir. Magnezyum, kalsiyum, sodyum ve potasyum da içeren karanfil kemik yapımını desteklemekte, artrit problemlerinin çözümüne yardımcı olabilmektedir. İçerdiği “Eugenol” adlı bir bileşikten dolayı insülin salgılanması ve kan şekerinin düzenlenmesi üzerinde de güçlü bir etkiye sahiptir. Karanfilden ya tane olarak normal içme suyuna veya çaya ilave edilerek ya da yağı kullanılarak yararlanılabilir. Aktarlardan karanfil tozu da temin edilerek yemeklere eklenebilen karanfil aynı zamanda iyi bir antiseptiktir. Karanfil yağı sivrisinek kovucu olarak da kullanılabilmektedir.
7-Kakule
İdrar söktürme, ağız kokusunu giderebilme özelliklerine sahip olan kakule mide kramplarını ve bağırsak gazlarını da azaltabilmektedir. Yağ yakımını tetiklese de safra taşıyla ilgili sorunu olanlar tarafından kullanılmamalıdır. Dizanteri tedavisinde çok etkili olan kakule antiseptik özelliği nedeniyle akciğer hastalıkları için de çok yararlıdır. Hindistan’da yetiştirilen kakule dünyada vanilya ve safrandan sonra en pahalı baharatlardan biridir. Toz şeklinde değil tohum şeklinde satın alınması ve kullanılmadan önce bir havanda ezilerek tüketilmesi önerilir. Çaya ve kahveye lezzet katan kakulenin tohumları baklagil yemeklerine, balıkla yapılan yemeklere, hoşaflara, muhallebilere, sütlü tatlılara da katılabilir. Öğütülmüş haliyle çorba ve makarnalarda kullanılabilen kakule bal ve süte karıştırılarak da alınabilir.
Not: Baharatlar hoş kokularıyla, verdikleri aroma ve lezzetle mutfakların vazgeçilmez unsurları arasındadır. Sağlık açısından yararları olduğu bilinse de belli bir dozun üzerinde alınmaları sakıncalı olabilir. Hamile ve bebeğini emziren kadınlar baharat kullanımını sınırlandırmalı veya doktorlarına danışmalıdır.
Yazar:Müşerref Özdaş