Karaciğer karbonhidratların parçalanmasından, glikozun yapılmasından ve vücudun detoks edilmesinden sorumludur. Aynı zamanda besin maddelerini depolarken besin maddelerini uygun şekilde sindirilmesi ve emilmesi için gerekli olan safrayı oluşturur. Bir kişinin karaciğeri korumaya yardımcı olmak için tüketebileceği birçok yiyecek ve içecek vardır. Karaciğer sağlığı genel sağlık için hayati öneme sahiptir. Karaciğer fonksiyon bozukluğu karaciğer hastalığına, metabolik bozukluğa ve hatta tip 2 diyabete yol açabilir.
Tüm risk faktörlerini yönetmek imkânsız olsa da, bazı yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi karaciğer sağlığının iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Aşağıda, karaciğer sağlığı için faydalı olan yiyecekler ve içecekler hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Karaciğer Dostu Yiyecek ve İçecekler
Karaciğer sağlığı için iyi olan yiyecek ve içeceklerden bazıları şunlardır:
Kahve: Kahve içmek kariceğeri, yağdan dolayı oluşan karaciğer hastalıklarına karşı koruma sağlar. Liver International dergisinde yer alan 2013 tarihli bir incelemeye göre, ABD’deki insanların yüzde 50’sinden fazlasının günlük kahve tükettiği belirlenmiştir. Kahve, karaciğer için iyi gibi görünmektedir, çünkü özellikle yağlı karaciğer hastalığı gibi sorunlara karşı korur. Ayrıca yapılan bu incelemeye göre günlük kahve alımının kronik karaciğer hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini de tespit edilmiştir. Karaciğeri, karaciğer kanseri gibi zararlı koşullardan da koruyabilir.
Klinik Gastroenteroloji Dergisi’nde yer alan 2014 tarihli bir çalışma, kahvenin koruyucu etkilerinin karaciğer enzimlerini nasıl etkilediğinden kaynaklandığını öne sürmektedir. Kahve, karaciğerde yağ oluşumunu azalttığı da bildirilmiştir. Aynı zamanda karaciğerdeki koruyucu antioksidanları arttırır. Kahvede bulunan bileşikler ayrıca karaciğer enzimlerinin kansere neden olan maddelerin vücudundan kurtulmasına yardımcı olur.
Yulaf ezmesi: Yulaf ezmesi tüketmek, diyete lif eklemenin kolay bir yoludur. Lif, sindirim için önemli bir araçtır ve yulaftaki spesifik lifler özellikle karaciğer için faydalı olabilir. Yulaf ve yulaf ezmesi beta-glukanlar adı verilen bileşiklerde yüksektir. Uluslararası Moleküler Bilimler Dergisi’ndeki 2017 çalışmasında, beta-glukanlar vücutta biyolojik olarak çok etkindir. Bağışıklık sistemini modüle etmeye ve enflamasyona karşı savaşmaya yardımcı olurlar. Özellikle diyabet ve obezite ile mücadelede yardımcı olabilirler.
İnceleme ayrıca, yulaftan beta-glukanların farelerde karaciğerde depolanan yağ miktarını azaltmaya yardımcı olduğunu ve karaciğerin korunmasına da yardımcı olabileceğini belirtmektedir. Bununla birlikte, bunu doğrulamak için daha fazla klinik çalışma gereklidir. Diyetlerine yulaf veya yulaf ezmesi eklemek isteyen kişiler, önceden paketlenmiş yulaf ezmesi yerine, bütün yulaf veya çelik kesimli yulafları tercih etmelilerdir. Çünkü önceden paketlenmiş yulaf ezmesi, un ve şekerler gibi vücut için yararlı olmayacak dolgu maddeleri içerebilir.
Yeşil çay: Yeşil çay tüketmek, genel yağ içeriğini azaltmaya yardımcı olabilir. Dünya Gastroenteroloji Dergisi’nde 2015 yılında yapılan bir çalışma, yeşil çayın genel yağ içeriğini azaltmaya, oksidatif strese karşı savaşmaya ve diğer alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı belirtilerini (NAFLD) azaltmaya yardımcı olabileceğine dikkat çekmiştir. Bazı ekstraktlar iyileşmek yerine karaciğere zarar verebileceği için çayın özlerden daha iyi olabileceğini not etmek önemlidir. Çalışma, bu rahatsızlığı olan kişiler için çay veya çay özleri tüketmek için henüz özel bir önerinin bulunmadığını belirtiyor, ancak karaciğer sağlığıyla bağlantısı umut vericidir.
Sarımsak: Diyete sarımsak eklemek de karaciğeri uyarmaya yardımcı olabilir. Advanced 
Biomedical Research dergisinde yer alan 2016 tarihli bir çalışma, sarımsak tüketiminin NAFLD’li kişilerde vücut ağırlığını ve yağ içeriğini azalttığını, yağsız vücut kitlesinde bir değişiklik olmadığını belirtilmiştir. Sarımsak ayrıca fazla kilolu alımı veya obez riskini azaltma da NAFLD için katkıda bulunan bir faktör olduğu için faydalıdır.
Karpuz: Yaban mersini, ahududu ve kızılcık, karpuz gibi pek çok koyu meyveli, polifenol adı verilen antioksidanları içerir ve bu da karaciğeri hasar görmekten koruyabilir. Dünya Gastroenteroloji Dergisi’nde yapılan bir araştırmanın önerdiği gibi, düzenli olarak meyveleri tüketmek de bağışıklık sistemini uyarmaya yardımcı olabilir.
Üzüm: Dünya Gastroenteroloji Dergisi’nde yer alan çalışma, üzümlerin, üzüm suyunun ve üzüm tohumlarının iltihabı azaltarak ve karaciğer hasarını önleyerek karaciğere yardımcı olabilecek antioksidanlar açısından zengin olduğunu bildirmektedir. Yemeğe eklenmiş üzümler, bu bileşikleri diyete eklemenin basit bir yoludur. Bir üzüm çekirdeği ekstresi takviyesi ayrıca antioksidanlar sağlayabilir.
Greyfurt: Gastroenteroloji World Journal of çalışmasında da yararlı bir gıda olarak greyfurt bahseder. Greyfurt narinjin ve naringenin olarak iki primer antioksidan içerir. Bunlar, iltihabı azaltarak ve karaciğer hücrelerini koruyarak karaciğerin yaralanmaya karşı korunmasına yardımcı olabilir. Bileşikler ayrıca karaciğerde yağ birikmesini azaltabilir ve yağ yakan enzimleri arttırabilir. Bu greyfurt NAFLD ile mücadelede yardımcı bir araç haline getirebilir.
Hint inciri: Dikenli incirin meyvesi ve suyu da karaciğer sağlığına faydalı olabilir. Dünya Gazetesi Gastroenteroloji çalışma meyvesinde bileşikler organı korunmasına yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. Çoğu araştırma meyveden elde edilen özütlere odaklanır, bu nedenle meyveye veya meyve suyuna odaklanan çalışmalar gereklidir.
Yağlı balık: Dünya Gastroenteroloji Dergisi’nde yapılan bir araştırmaya göre, yağlı balık ve balık yağı takviyelerinin tüketilmesi NAFLD gibi koşulların etkisini azaltmaya yardımcı olabilir. Yağlı balıklar, enflamasyonu azaltmaya yardımcı olan iyi yağlar olan omega-3 yağ asitleri bakımından zengindir. Bu yağlar karaciğerde özellikle yararlı olabilir, çünkü aşırı yağ birikmesini önler ve karaciğerde enzim seviyelerini korur. Çalışma, haftada iki veya daha fazla kez yağlı balık yemeyi önerir. Ringa balığı veya somon gibi yağlı balıkları diyete dâhil etmek kolay değilse, günlük balık yağı takviyesi alımı denenmelidir.
Kuruyemiş: Yapılan bir çalışmada, fındık yemenin karaciğeri sağlıklı tutmanın ve NAFLD’ye karşı korumanın basit bir yolu olabileceği tespit edilmiştir. Fındık genellikle doymamış yağ asitleri, E vitamini ve antioksidanlar içerir. Bu bileşikler NAFLD’yi önlemenin yanı sıra iltihabı ve oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Her gün ceviz veya badem gibi bir avuç fındık yemek karaciğer sağlığının korunmasına yardımcı olabilir. Ancak, insanlar kalorileri yüksek olduğu için fazla yemek yememelidir.
Zeytinyağı: Çok fazla yağ yemek, karaciğer için iyi değildir, ancak bazı yağlar buna yardımcı olabilir. Dünya Gastroenteroloji Dergisi araştırmasına göre diyete zeytinyağı eklenmesi oksidatif stresi azaltmaya ve karaciğer fonksiyonlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bu, yağdaki doymamış yağ asitlerinin yüksek içeriğinden kaynaklanmaktadır.
Diğer bitkisel besinler: Avokado ve diğer bitkisel besinler, karaciğer sağlığına yakından 
bağlı bileşikleri içerir. Kanıta Dayalı Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp dergisinde yer alan bir 2015 çalışmasında, çok sayıda bitkisel besininin karaciğer için faydalı olabileceğini bildirilmektedir. Bunlar şunları içerir:
• Avokado
• Muz
• Arpa
• Pancar ve pancar suyu
• Brokoli
• Esmer pirinç
• Havuç
• İncir
• Lahana ve katlı yeşillikler
• Limon
• Papaya
• Karpuz
Kişiler bu yiyecekleri tam ve dengeli bir diyetin parçası olarak yemelidir.
Kaçınılması Gereken Yiyecekler
Genel olarak diyette dengeyi bulmak karaciğeri sağlıklı tutar. Bununla birlikte, karaciğerin zor işlediği bazı yiyecek grupları da vardır. Bunlar şunları içerir:
Yağlı yiyecekler: Bunlara kızarmış yiyecekler, fast food yiyecekler ve birçok restorandan paket servisi dâhildir. Paketlenmiş cipsler, atıştırmalıklar ve kuruyemişlerin yağları aşırı şekilde yüksek olabilir.
Nişastalı yiyecekler: Bunlar ekmekler, makarnalar, kekler veya unlu mamullerdir.
Şeker: Şekerler ve tahıllar, unlu mamuller ve şekerler gibi şekerli yiyecekleri kesmek, karaciğer üzerindeki stresi azaltmaya yardımcı olabilir.
Tuz: Tuz alımını azaltmanın basit yolları, daha az yemek yemeyi, konserve etlerden veya sebzelerden kaçınmayı ve tuzlu şarküteri etlerini ve pastırmayı azaltmayı veya kaçınmayı içerir.
Alkol: Karaciğerini dinlendirmek isteyen herkes, alkol alımını azaltmayı veya diyetten tamamen çıkarmayı düşünmelidir.
Karaciğer vücutta önemli bir rol oynar. Büyük ölçüde kendisi ile ilgilenmekle birlikte, kişi bazı yiyecek ve içecekleri tüketerek karaciğer sağlığının korunmasına yardımcı olabilir. Karaciğere zarar verebilecek birçok yiyecek türü de vardır. Karaciğer için iyi yiyecekleri seçmek, bir kişinin gelecekteki olası sağlık sorunlarından kaçınmasına yardımcı olabilir.
Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov
onlinelibrary.wiley.com
liverfoundation.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu