Ketozis ve ketoasidoz her ikisi de vücutta keton üretimini içerir. Bununla birlikte, ketoz genellikle güvenli olmakla birlikte, ketoasidoz hayatı tehdit edici olabilir. Beslenme ketozu vücut glukoz yerine yağ yakmaya başladığında oluşur. Ketozu indüklemek, insanların kilo vermelerine yardımcı olabilecek yüksek yağlı, çok düşük karbonhidratlı bir diyet olan ketojenik bir diyet veya keto diyetinin amacıdır.
Ketoasidoz, vücut tehlikeli derecede yüksek miktarda keton ürettiğinde ortaya çıkar ve genellikle tip 1 diyabetin bir komplikasyonudur. Aşağıda, semptomları da dâhil olmak üzere ketozis ve ketoasidoz arasındaki farklar ve ayrıca nasıl tedavi edilmesi gerektiği ile ilgili bilgiler bulabilirsiniz:
Ketozis ve Ketoasidoz
Doktor, birinin ketoz veya ketoasidoz geçirip geçirmediğini belirlemek için kan veya idrar testleri önerebilir. Beslenme ketozu, vücut yakıt olarak glikoz yerine yağ kullandığında ortaya çıkar. Karaciğer bu yağı keton adı verilen kimyasallara böler ve kan dolaşımına bırakır ve vücut daha sonra ketonları bir enerji kaynağı olarak kullanabilir. Ketojenik diyet, besinsel ketozu tetiklemeyi amaçlamaktadır. İnsanlar bunu, yağ oranı yüksek ancak karbonhidrat oranı çok düşük yiyecekleri yiyerek yaparlar. Bu diyeti benimsemek, yağ yakmanın ve kilo vermenin en popüler bir yolu haline gelmiştir.
Doktorlar başlangıçta epilepsili çocukları tedavi etmek için ketojenik diyeti geliştirmişlerdir. Klasik ketojenik diyet, her 1 g karbonhidrat ve protein için 3-4 gram yağ yemeyi içerir. Epilepsi Vakfı’na göre ketojenik diyet yapan epilepsili çozukların yüzde 10-15 oranında nöbet geçirmeyen bir epilepsi yaşamaktadırlar.
Doktorlar, ketojenik diyetin neden bazı epilepsi semptomlarını azalttığını bilmemektedirler. Yapılan araştırmalar, bu diyetin Parkinson hastalığı ve Alzheimer hastalığı gibi bazı diğer nörolojik hastalıklara da yardımcı olabileceğini göstermektedir. Buna karşılık, ketoasidoz, vücut aç kaldığını düşündüğü zaman, yağları ve proteinleri çok hızlı bir şekilde parçalamaya başladığında ortaya çıkar. Tip 1 diyabetin potansiyel bir komplikasyonudur.
Bir insanda yeterli insülin yoksa vücut glukozu kandan hücrelere taşıyamaz, oysa bu enerji için gerekli bir işlemdir. Sonuç olarak, kanda hem glikoz hem de ketonların tehlikeli seviyeleri birikebilir. Doktorlar bu duruma diyabetik ketoasidoz diye tanımlamaktadırlar ve bir kişinin ketozis veya ketoasidoz olup olmadığını belirlemek için kan ve idrar testlerini kullanırlar.
Beslenme ketozisi sırasında, litre başına 0.5-3.0 milimol kan keton seviyesinin olması normaldir (mmol/L) . Amerikan Diyabet Derneğine göre bir kişinin, kan glikoz düzeyleri desilitre başına 240 miligram (mg/dl) daha yüksek ise keton seviyelerini kontrol edilmelidir. Diyabet olan kişilerde kan keton düzeyleri yüksektir ve diyabetik ketoasidoz daha önemli bir risk vardır.
Ketoasidozun Belirtileri
Diyabetik ketoasidoz, tip 1 diyabetin potansiyel bir komplikasyonudur ve bir insan doğru zamanda yeterli insülin uygulamaması durumunda ortaya çıkabilir. Yeterince yiyecek tüketmemek bazen diyabetik ketoasidozu tetikleyebilir.
Diyabetik ketoasidozun belirtileri şunlardır:
• Yüksek kan şekeri düzeyleri
• İdrarda yükselen keton seviyeleri
• Susuzluk ve sık idrara çıkma
• Bitkinlik
• Kuru veya solgun cilt
Ketoasidoz ilerledikçe, semptomlar şunları içerebilir:
• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı
• Nefes alma zorluğu
• Nefeste koku
• Zihin bulanıklığı ve dikkat zorluğu
• Bilinç kaybı
Ketozis Belirtileri
Ketoz belirtileri yorgunluk, üşüme hissi ve genel halsizlik olabilir. Çoğu insan için ketozis, vücutta geçici olarak yağ yakımının artması ile meydana gelen kısa süreli metabolik bir durumdur. Bu süre zarfında, kandaki keton seviyesi artar. Ketojenik diyetleri olan insanlar ketoziste daha uzun süreler geçirmeyi amaçlar. Bazı insanlar da aç kaldığında bir ketoz durumuna girebilirler.
Ketozis nefes darlığı ve kilo kaybına, baş ağrısına neden olabilir ve bazı kişilerde, susuzluk ve mide şikâyetlerine de rastlanır. Ketozu indüklemek genellikle güvenli olmakla birlikte, bazı insanlarda beslenme dengesizliklerine veya yeterli kalori almamalarına neden olabilir. Kötü beslenme neden olduğu diğer şikâyetler şunlardır;
• Yorgunluk
• Zayıflık
• Zayıf konsantrasyon veya hafıza problemleri
• Ruh halindeki değişiklikler
• Anemi
• Üşüme
• Daha sık hastalanma
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
Doktor, bir kişinin ketozis veya ketoasidoz olup olmadığını belirlemek için kan veya idrar testlerini kullanabilir. Bu testler vücuttaki keton, glikoz ve asitlik seviyelerini ölçer. Beslenme ketozu tıbbi bir durum değildir ve tanı gerektirmez. Bununla birlikte, ketoasidoz hayatı tehdit eden bir durumdur ve semptomları olan herkes derhal tıbbi yardım almalıdır. Kötü beslenme belirtileri olan kişilerin bir doktora görünmesi tavsiye edilir. Doktorlar genellikle keton seviyelerini kontrol etmek için tip 1 diyabet hastalarına idrar test çubukları sunar.
Ketoasidoz Tedavisi
Diyabetik ketoasidoz hızlı ilerleyebilen bir tıbbi acil durumdur, ancak aynı zamanda tedavi edilebilmesi mümkün bir rahatsızlıktır. Doktorlar genellikle bir hastanede veya acil serviste diyabetik ketoasidoz hastalarını tedavi eder. Tedavi tipik olarak sıvı ve elektrolit replasmanı ile birlikte insülin tedavisini içerir. Diyabetik ketoasidoz hastalarının çoğunun izlenmesi için hastanede kalması gerekir. Kan keton seviyeleri normale döndüğü zaman, doktor bir kişinin ketoasidoz için başka risk faktörleri olup olmadığını belirlemek adına ek testler önerebilir.
Ketoasidozun Önlenmesi
Kan şekeri seviyelerinin izlenmesi ketoasidozun önlenmesine yardımcı olabilir. Şeker hastalığı olan kişiler, ketoasidoz riskini şu yollarla azaltabilir:
• Kan şekeri düzeylerini düzenli olarak izlemek ve kontrol altında değilse doktora bildirmek
• Kan şekeri düzeyleri 240 mg/dl’nin üzerindeyse ketonlar için idrar testi yaptırmak
• İdrarda ketonlar varsa ve kan glukoz seviyeleri yüksekse egzersizden kaçınmak
• Doktorun tedavi planına göre insülin almak
• Sağlıklı ve dengeli bir diyet yemek
• Öğün atlamaktan kaçınmak
Kısaca; her ne kadar ketozis ve ketoasidoz vücutta keton seviyelerinin yükselmesine neden olsa da, aynı değildir. Beslenme ketozu, ketojenik diyetin amacıdır ve genel olarak güvenlidir, oysa ketoasidoz, tip 1 diyabetin potansiyel olarak tehlikeli bir komplikasyonudur. Diyabetli kişiler ketojenik diyetlerden kaçınmalı ve ketoasidozu önlemek için doktorlarının tedavi önerilerini takip etmelidir. Ketojenik diyetler insanların kilo vermesine yardımcı olabilir ve bazı sağlık yararları sunabilir. Ancak, yeni bir diyet denemeden önce mutlaka bir doktora danışmak gerekir.
Kaynakça:
diabetes.org
ncbi.nlm.nih.gov
epilepsy.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu