Polipler; çoğunlukla küçük, düz, diken diken veya küçük mantar benzeri saplara benzeyen anormal doku büyümeleridir. Poliplerin çoğu küçüktür ve yarım inç genişliğindedir. Çoğunlukla kolon içinde üremekte olsalar da vücudun başka yerlerinde de polip geliştirmek mümkündür. Polip gelişen yerlerden bazıları şu şekildedir:
• Kulak kanalı
• Boyun
• Mide
• Burun
• Uterus
• Boğaz
Poliplerin çoğu iyi huyludur, yani kanser yapmazlar. Ancak anormal hücre büyümesi nedeniyle, sonunda malign veya kanserli hale gelebilirler. Doktorlar, biyopsi yaparak büyümenin bir polip olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir. Bu, küçük bir doku örneği almayı ve kanserli hücrelerin varlığı için test etmeyi içeren bir teşhis koyma işlemi olacaktır. Polip tedavisi, yerlerine, boyutlarına ve iyi huylu veya kötü huylu olmalarına bağlıdır.
Poliplerin Belirtileri Nelerdir?
Polip türleri geliştiği yere göre benzersiz semptomlara neden olabilir. Aşağıda bazı yaygın polip türleri, konumları ve belirtileri bulunmaktadır.
Kulak polipleri: Kulakta polip kulak kanalında gelişir. İşitme kaybı ve kan drenajı belirtileri arasındadır.
Rahim ağzı polipleri: Rahim vajinaya bağlandığı rahim boynunda gelişir. Tipik olarak semptom yoktur, ancak adet periyodu ağır geçer, seks sırasında kanama veya olağan dışı bir akıntı içerebilir
Kolorektal (kolon) polipleri: Kalın bağırsakta gelişir, kolon ve rektum dışkıda kan görülür, karın ağrısı, kabızlık, ishal belirtileri arasındadır.
Burun polipleri: Burun veya sinüslere yakın yerde gelişir. Baş ağrısı, burun ağrısı, koku kaybı gibi soğuk algınlığına benzer belirtiler gösterir.
Mide polipleri: Mide ve mide zarında gelişir. Bulantı, ağrı, hassasiyet, kusma, kanama gibi semptomları vardır.
Endometrial (uterin) polipleri: Rahimde, genellikle rahim duvarında gelişir. Kısırlık, düzensiz adet kanaması, vajinal kanama gibi belirtileri mevcuttur.
Vokal kord polipleri: Boğazda ses tellerinde gelişir. Birkaç gün ila birkaç hafta arasında gelişen ses kısıklığı ve düdük benzeri bir ses belirtileri arasındadır.
Mesane polipleri: Mesane astarında gelişirler. İdrarda kan, ağrılı idrara çıkma, sık idrara çıkma gibi belirtileri mevcuttur.
Çoğu kolon polipleri kanserli değildir ve daha sonraki aşamalarında olana kadar sıklıkla semptomlara neden olmaz. Ancak mide polipleri gibi kansere de dönüşebilirler.
Poliplerin nedeni nedir?
Poliplerin nedenleri bulundukları yere göre değişebilir. Örneğin, boğaz polipleri genellikle yüksek sesle bağırmanın ya da solunum tüpünün hasar görmesinin neden olduğu bir yaralanmanın bir sonucudur. Bazen doktorlar poliplerin nedenini belirlenemeyebilir. Polibin bilinen bazı nedenler şunlardır:
• İltihap
• Yabancı bir nesne
• Bir kist
• Bir tümör
• Kolon hücrelerinin genlerinde mutasyon
• Kronik mide iltihabı
• Aşırı östrojen
Polipler, kanser hücrelerinin büyümesine benzer şekilde hızla bölünen hücrelerden büyür. Poliplerin çoğu iyi huylu olsa da kanserli hale gelmelerinin nedeni budur.
Poliplerin Risk Faktörleri Nelerdir?
Sigara içen kişiler mesane polipleri için daha yüksek risk taşırlar. 40 yaş üstü kadınların ve çocuğu olan kadınların uterusta polip gelişme olasılığı daha yüksektir. Servikal poliplerde, 20 yaş ve üstündeki kadınlarda ve premenopozal olan kadınlarda risk artar. Alışılmış olarak ses tellerini zorlayan ya da asit reflüleri olan kişiler boğaz polipleri için daha yüksek risk taşımaktadırlar. Ancak işitsel polipler için bilinen bir risk faktörü yoktur. Belirli bir polip türünden endişe ediliyorsa polipler için bireysel riskler hakkında uzman bir doktorla görüşülmesi gerekir.
Kolon polipleri için risk faktörleri şu şekildedir:
• Yüksek yağlı, düşük lifli bir diyetle beslenmek
• 50 yaşından büyük olmak
• Ailesinde kolon polipleri ve kanser öyküsü olanlar
• Tütün ve alkol kullanımı
• Crohn hastalığı gibi bağırsak iltihabı bozukluğu olanlar
• Obezite problemi yaşayanlar
• Yeteri kadar egzersiz yapmayanlar
• Tip 2 diyabeti olanlar
Afrikalı-Amerikalılar da kolon polipleri geliştirme riski daha yüksektir.
Mide polipleri risk artışı aşağıdaki durumlarda oluşur:
• Orta ile ileri yaşta daha sık görülür
• Bakteriyel mide enfeksiyonları yaşayanlarda
• Nadir görülen bir genetik sendrom olan ailesel adenomatoz polipozis (FAP)
• Nexium, Prilosec ve Protonix gibi proton pompası inhibitörlerinin düzenli kullanımında
Nazal poliplerin aşağıdaki durumları yaşayan insanlarda gelişme riski daha yüksektir:
• Devam eden sinüs enfeksiyonları
• Alerjiler
• Astım
• Kistik fibroz
• Aspirine duyarlılık
Polipler Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorlar hastaya fiziki muayene yaparak, semptomları ve tıbbi geçmişi hakkında sorular sorar. Şayet poliplerden şüpheleniyorsa, polip varlığını ve boyutunu doğrulamaya yardımcı olacak şekilde, etkilenen bölgeyi görmek için tipik olarak X-ışınları, ultrason veya CT taraması gibi görüntüler kullanırlar. Şayet kişinin polipi varsa, kanserli olup olmadığını öğrenmek için bir biyopsi yapılması gerekebilir.
Polip Biyopsisinin Riskleri Nelerdir?
Polip veya poliplerin bulunduğu yere bağlı olarak, bir örnek elde etmek için çeşitli prosedürler kullanılır. Bu prosedürler şu şekildedir:
• Vajina veya rahim içinde polip kontrol etmek için bir Pap testi yapmak
• İnce bağırsak ve mide için özofagogastroduodenoskopi veya endoskopi yapmak
• Ulaşılması kolay olan alanların biyopsisi için bir örnek alınarak mikroskopta analiz edilebilir.
• Kalın bağırsakta bulunan polipler için bir kolonoskopi yapmak
• Ses tellerini kontrol etmek için ağzın arkasına bir ayna tutmak
Polipler Nasıl Tedavi Edilir?
Özellikle doktorlar zararlı olmadığını söylerse bazı polipler, tedavi gerektirmez. Boğaz polipleri tipik olarak dinlenme ve ses terapisi ile kendi başlarına iyileşirler. Bazıları ise gelecekteki kanser gelişimine karşı bir önlem olarak cerrahi olarak alınabilir. Poliplerin tedavisi, aşağıdakiler dâhil bir dizi faktöre bağlıdır:
• Poliplerin kanserli olup olmadığı
• Kaç tane polip bulunduğu
• Bulundukları yerler
• Poliplerin büyüklüğü
Kolorektal poliplerde, doktor kolonoskopi sırasında polipleri çıkarabilir. Kolonoskopi, rektumun ve kalın bağırsağın iç kısımlarına bakmak için kamera bağlı ince bir tüp kullanılmasıdır. Doktorlar servikal ve uterus polipleri gibi hormonla ilgili polipler için progestin ve gonadotropin salgılayan hormon agonistleri önerebilir. Bu ilaçlar vücuttaki polipleri küçültmek veya azaltmak için daha fazla hormon oluşturulmasını sağlayacaklardır. Nazal steroidler veya kortikosteroid tedavileri nazal poliplerin tedavisinde yardımcı olabilir. Doktorlar cerrahi müdahaleleri tercih etmeden önce en az invaziv tedaviyi kullanacaktır.
Hastalığın Görünümü
Polipin özel teşhisi için görünümü önemlidir. Poliplerin görünümü poliplerin tipine, kanserli olup olmamasına ve kişinin genel sağlığına bağlıdır. İyi huylu poliplerin çoğu normalde endişelenecek bir durum değildir, ancak doktorlar önlem almayı önerebilir. İyi huylu poliplerin kanserli olanlara dönüşmesi, uterus poliplerinde kısırlığa veya nazal poliplerde kalıcı tıkanıklığa neden olarak kişinin hayatını olumsuz etkilemesi mümkündür. Poliplerin tekrar ortaya çıkma olasılığı azdır, ancak kolon polipleri, temizlenen kişilerin yüzde 30’unda tekrar etme durumu yüksektir. Bu yüzden genellikle 3 ile 5 yıl içerisinde takip prosedürleri önerilmektedir.
Polipler Nasıl Önlenir?
Polipler her zaman önlenemez. Nazal ve uterus polipleri gibi bazı polip tipleri için durum böyledir. Ancak sağlıklı bir yaşam tarzı ile kolon polipleri geliştirme riskini azaltmak mümkündür. Ayrıca kolorektal kanser riskini en aza indirebilir. Önleyici adımlar şu şekildedir:
• Meyve, sebze ve tam tahıllı tahıllarla dolu sağlıklı bir diyet yemek
• Alkol tüketimini sınırlamak
• Tütün kullanmaktan kaçınmak
• Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak için düzenli olarak egzersiz yapmak
Polipleri önlemek için, özellikle ailede polip geçmişi varsa, ek adımlar konusunda doktorla konuşulması gerekmektedir.
Polip Şikayeti Olan Biri İçin Hangi Adımlar Atılmalıdır?
Kanserli olmayan polipler ve semptomsuz polipler genellikle günlük aktivitelere müdahale etmedikçe herhangi bir müdahale gerektirmez. Doktorlar daha fazla gelişmemelerini sağlamak için polipleri izleyerek dikkatli bekletme önerisinde bulunabilir. Polipleri çıkarmak için ne zaman ameliyat olunması gerektiğini kişiye söyleyeceklerdir. Polip sorunu yaşadığını düşünen kişilerin aşağıdaki durumları takip etmesi sağlıklı bir sonuç alınmasında etkili olur;
• Ailedeki polip öyküsü hakkında daha fazla bilgi edinilip bu bilgiler doktorla görüşülmelidir.
• Tanı ile ilgili önceki testlerin ve görüntüleme çalışmalarının güncellenmiş tıbbi kayıtlarını saklanmalıdır.
• Polipler ameliyatla alındıktan sonra tekrarlayıp tekrarlamadığı konusunda doktor kontrolünde kalınmalıdır.
Polipler herkesin yaşayabileceği anormal doku büyümeleridir ve genelde iyi huyludur. Fakat iyi huylu olduğu gibi kanserli hale gelebilirler. Bu yüzden herhangi bir uzuvda polip geliştiği belirtileri görülür görülmez doktora başvurulması önemlidir.
Kaynakça:
bcm.edu
cdc.gov
mayoclinic.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu