Bir amilaz kan testi, bir kişinin kanındaki amilaz miktarını ölçer. Anormal amilaz seviyeleri, pankreatit veya pankreas ile ilgili başka bir sorunu gösterebilir. Amilaz vücudun karbonhidratları parçalamasına yardımcı olan bir sindirim enzimidir. Hem tükürük bezleri hem de pankreas, amilaz üretir. Birkaç farklı tıbbi durum kandaki amilaz seviyelerini etkileyebilir. Doktorlar ayrıca hastanın amilaz seviyelerini kontrol etmek için bir idrar testi kullanabilir.
Doktorların amilaz kan testlerini kullanarak teşhis koyabilecekleri koşulları nelerdir ve test için nasıl hazırlanacağınızı ve nasıl yapıldığı ile ilgili açıklamaları aşağıda bulabilirsiniz. Ayrıca normal amilaz aralığının ne olduğunu ve yüksek ve düşük seviyelerin ne anlama gelebileceğini de bu açıklamaların içinde bulabilirsiniz.
Ne Zaman Kullanılır?
Vücuttaki birincil amilaz üreticileri pankreas ve ağızdaki tükürük bezleridir. Çeşitli tıbbi durumlar kandaki amilaz seviyelerini etkileyebilir. Kandaki amilazın yaklaşık yüzde 40’ı pankreastan gelir, bu da amilaz kan testlerinin pankreası etkileyen durumların teşhisine yardımcı olabileceği anlamına gelir.
Doktorlar, hastalık durumlarını teşhis etmek veya izlemek için amilaz kan testlerini kullanır. Bu hastalıkları şu şekilde sıralayabiliriz:
Pankreatit: Doktorlar, genellikle akut pankreatitli hastaları teşhis etmek veya izlemek için amilaz kan testlerini kullanır. Pankreasın iltihaplanmasına pankreatit denir. Pankreatit akut olabilir; bu, bir kişinin kısa süreli veya kronik bir rahatsızlığa sahip olduğu anlamına gelir. Pankreatit, ciddi karın ağrısına ve şişmeye neden olabilir. Diğer semptomlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
•Mide bulantısı ya da kusma
•Mide ağrısı
•İshal
•Ateş
•Sarılık, cildin ve gözlerde ki beyaz bölümün sararması
Pankreatit teşhisine yardımcı olmak için, bir doktor bir amilaz kan testi isteyebilir. Kandaki anormal derecede yüksek veya düşük amilaz seviyeleri, kişinin pankreatit olduğuna dair bir işaret olabilir. Pankreatit için diğer testler:
•CT taraması, MRI taraması veya ultrason gibi görüntüleme testleri. Bu testler, vücudun iç görüntülerini oluşturarak doktorun iltihap belirtileri aramasını ve ciddiyetini belirlemesini sağlar.
•Lipaz kan testleri. Pankreas ayrıca lipaz adı verilen bir sindirim enzimi üretir. Anormal lipaz seviyeleri de pankreatit belirtisi olabilir.
Pankreas kanseri: Birçok pankreas kanseri pankreas kanallarını döşeyen 
hücrelerde başlar. Pankreas kanseri pankreas nallarında tümör oluşması ile oluşan bir kanser çeşididir. Bununla birlikte ACS, pankreatitli bireylerin çoğunun pankreas kanseri alamadığını da belirtmiştir. Amilaz ve lipaz testleri, pankreası etkileyen tümörleri ve kanserleri teşhis etmede veya izlemede yararlıdır.
Yumurtalık kanseri: Bazı vaka çalışmaları, özellikle tükürükte, yumurtalık tümörlerinde normalden yüksek amilaz seviyeleri arasında potansiyel bir bağlantı olduğunu göstermektedir.
Akciğer kanseri: İki vaka çalışması, kandaki yüksek amilaz seviyeleri ile akciğer kanseri arasında bir ilişki olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle, bir kişinin amilaz seviyelerini kontrol etmek, doktorların akciğer kanserini teşhis etmesine ve izlemesine yardımcı olabilir.
Diğer durumlar: Kandaki amilaz seviyelerini etkileyebilecek diğer koşullar ve faktörler şunları içerebilir:
•Safra kesesi saldırıları
•Pankreas kistleri veya yaraları
•Gastrointestinal veya sindirim problemleri
•Böbrek sorunları
•Yakın zamanda böbrek nakli geçirmiş olmak
•Apandisit
•Tükürük bezlerinin enfeksiyonu olan kabakulak
•Diyabetik ketoasidoz
•Yeme bozuklukları
•Gebelik
•Bazı ilaçlar
Teste Nasıl Hazırlanır
Bir amilaz kan testi yapmadan önce hiç bir şey yememek veya özel müstahzarlar hazırlamak genellikle gerekli değildir. Bununla birlikte, bazı ilaçlar amilaz seviyelerini arttırabilir ve test sonuçlarının yorumlanmasını zorlaştırabilir. Bir doktor testten önce belirli ilaçları geçici olarak bırakmanızı önerebilir, bu nedenle mevcut ilaçları veya takviyeleri hakkında bilgi almak önemlidir. Ayrıca bu testi yaptıracak olan bireyler testten önce alkol almaktan da kaçınmalıdır.
Nasıl Yapılır?
Amilaz kan testi, rutin bir kan testidir. Bir sağlık uzmanı, kişinin derisinin küçük bir alanını temizler ve daha sonra bir kan örneği almak için bir iğne yerleştirir. Bu prosedür genellikle sadece birkaç dakika sürer. Daha sonra numuneyi analiz için laboratuvara gönderirler.
Normal Aralık Nedir?
Normal amilaz seviyeleri kişiden kişiye ve laboratuvarın test yöntemlerine göre değişir. Bununla birlikte, birçok laboratuvar, bir insanın amilaz seviyelerinin litre başına 19 birim (U / L) ve 86 U / L arasında olması durumunda sağlıklı olduğunu düşünülmektedir .
Yüksek Seviyeler
Doktor, bir durumu doğru teşhis etmek için başka testler önerebilir. Yüksek amilaz seviyeleri tipik olarak akut veya kronik pankreatitin bir işaretidir. Akut pankreatit, amilaz seviyelerinin dört ila altı kat olmasına neden olabilir ve bu normal aralığın üst sınırından daha yüksek olması demektir.
Amilaz seviyelerinin yükselmesine neden olan diğer faktörler aşağıdaki gibidir:
•Pankreas kanseri
•Yumurtalık kanseri
•Akciğer kanseri
•Kolesistit ve safra kesesini etkileyebilecek diğer durumlar
•Kabakulak ve tükrük bezlerini etkileyebilecek diğer durumlar
•Diyabetik ketoasidoz
•Ektopik gebelik
•Pankreas, safra kanalı veya bağırsaklarda tıkanmalar
•Gastroenterit
•Peptik ülserler
•Tükürük bezi tümörleri, örneğin parotis bezinde
Alt Seviyeler
Kronik pankreatit zamanla pankreasta hasara yol açabilir ve sonunda kandaki amilaz miktarında düşüşe yol açabilir. Kandaki düşük amilaz seviyeleri ayrıca bunun bir işareti olabilir:
•Pankreas kanseri
•Böbrek hastalığı
•Karaciğer hastalığı
•Kistik fibroz
•Gebelikte preeklampsi
Amilaz, pankreas ve tükürük bezlerinin ürettiği sindirim enzimidir. Doktorlar genellikle akut veya kronik pankreatitli kişilerin teşhis ve izlenmesine yardımcı olmak için amilaz kan testlerini kullanır. Bununla birlikte, anormal amilaz seviyeleri de başka birçok koşulun işareti olabilir.
Bir amilaz kan testi, genellikle spesifik bir hazırlık gerektirmeyen rutin bir kan testidir. Bazı ilaçlar sonuçlara müdahale edebileceğinden, doktor testten önce bunları geçici olarak durdurmayı önerebilir.
Kaynakça:
Sciencedirect.com
medlineplus.gov
ncbi.nlm.nih.gov
cancer.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu