Stres çoğumuzun tanıdığı bir şeydir ve ne yazık ki az da olsa onunla karşılaşamayan çok az insan vardır. Aslında stres, modern yaşamın en önemli zorlukları, mutluluk ve refah üzerinde en çok etkisi olan durumlardan biridir. Stres mesai dışındaki saatlerde rahatlamayı engelleyebilir, aptalca hatalar yapılmasına neden olabilir ve sağlığı ciddi şekilde zayıflatabilir. Devam etmesine izin verildiğinde sonunda depresyon ve diğer ciddi ruh sağlığı bozukluklarına yol açabilir.
Stres düşman olarak düşünülürse o düşmanı iyi tanımak gerekir. Bilgi güçtür ve bu karmaşık fenomen ne kadar çok anlaşılırsa semptomları yönetme ve başa çıkma şansı o kadar artar. Stresle ilgili aşağıdaki gerçekler farkındalığın artmasını sağlayıp anksiyete ve strese karşı savaşta yararlı olabilir.
1-Farklı Stres Tipleri Vardır
Stres kelimesi sıklıkla her türlü endişe için kullanılabilen bir terimdir. Stresi sınıflandırmanın ana yollarından biri “kronik” veya “akut” stres şeklinde gruplandırmaktır. Akut stres, aniden ortaya çıkan ve yalnızca kısa bir süre boyunca devam eden strestir. Örneğin, dışarıda yürürken ya da araçla herhangi bir yere giderken bir anda evdeki ocağın yanık bırakıldığının fark edilmesinde hissedilen durum akut strestir.
Öte yandan kronik stres devam eden ve sona ermesi çok kolay olmayan strestir. Meslek hayatında yapılan işten zevk almamak veya patronu sevmemekten kaynaklanan mesleki stres bir kronik stres örneğidir çünkü değişmeyecek, büyük olasılıkla uzun bir süre devam edecektir. Olumsuz sağlık sonuçları doğuracak en büyük stres türü budur.
2-Bütün Stresler Kötü Değildir
Tüm stres türleri kötü değildir. Stresin her zaman kötü olmaması az bilinen gerçeklerdendir. Bunun bilinmesi doğru koşullarda stresin kucaklanmasına ve böylece avantajlarınının daha fazla kullanılmasına yardımcı olacaktır. Östres (Eustres), olumsuz etkilerin ötesinde gerçekten olumlu yararları olan, gerekli stresler için kullanılan bir terimdir. Bir yolun karşısına geçilmesi gerektiğinde dikkatli ve hızlı davranmak gerekir. Bu sırada duyulan stres hayati tehlikeleri önler. Bir başka örnek de şudur: Girilecek bir sınavda sağlığa olumsuz etki edecek kadar olmasa da motive olmak için biraz strese ihtiyaç vardır. Bu gerginlik ve başarısızlık düşüncesi aslında kişiyi gireceği sınava odaklanmaya ve durumu yeniden gözden geçirmeye teşvik eder ve eğer hiç stres hissedilmezse sonuçta başarısız olunabilir. İki durum arasında ince bir çizgi vardır.
3- Stres Fiziksel Performansı Artırır
Stres, özellikle kronik olduğunda hoş hissettirmeyebilir ama aslında vücudu adeta bir üstün sürüş moduna geçirmektedir. Aslında stresli olunduğunda kaslar daha güçlü hale gelmekte, odaklanma ve refleksler artmaktadır. En şaşırtıcı gerçeklerden biri stres durumunda kanın pıhtılaşma eğiliminin artmasıdır. Bu eğilim bir yaralanma durumunda kan kaybını önler. Aç bir kaplandan kaçıyorsanız stres harika bir yanıttır ancak uzun süreli stres kötüdür çünkü vücudu ve beyni zayıflatır. Adrenal bezler kana adrenalin pompalar. Bu hormon kalp atış hızını, kan basıncını yükseltir ve kandaki şeker miktarını arttırır. Adrenal korteks (böbreküstü bezlerinin kabuk bölgesi) kana stres yanıtının bir parçası olan kortizol gönderir. Kortizol kaplandan kaçarken hızlı koşulmasını sağlar ancak hormonun salgılanması sürekli hale 
geldiğinde ve kaçmak için kaplan, aslan gibi herhangi bir neden olmadığında yıkıcıdır.
4- Stres Saç Dökülmesine Neden Olabilir Ama Beyazlatmaz
Çoğu araştırma stresin saçı beyazlatamayacağını (bazı uzmanlar hala tartışıyor) ancak saç dökülmesini artırabileceğini öne sürmektedir. Telogen effluvium yoğun saç dökülmesi için kullanılan tıbbi, teknik bir terimdir ve akut stresli bir olaydan üç ay sonra gerçekleşebildiği gösterilmiştir.
5- Kimler ve Hangi Meslekler Daha Stresli?
2018 yılında bir araştırma şirketinin dünyanın farklı ülkelerindeki 150 ayrı şehirde, 151.000 kişiyle yapmış olduğu anketler en fazla stresin Irak’taki Bağdat şehrinde ve ikinci olarak da Afganistan’ın Kabil şehrinde olduğunu ortaya çıkarmıştır. Yoğun stres bakımından Türkiye’nin 11. Sırada (dünya şehirleri arasında İstanbul 122. sırada) yer aldığı anlaşılmış, Türklerin ortalama stres oranı % 52 olarak saptanmıştır. İstanbul’da stres yaratan faktörler arasında çoğunlukla yoğun trafik, konut kiralama ya da satın alma fiyatları, şehir kalabalığı yer almaktadır. Yunanistan’da stres oranı % 69, Filipinler’de % 58, Tanzanya’da ise % 57’dir. Dünyadaki en huzurlu, stressiz şehirlerinin başında Almanya’daki Stuttgart ve ikinci sırada Lüksemburg’daki Lüksemburg şehri gelmektedir.
Anketlerden stresi en fazla olan mesleklerin askerlik, itfaiyecilik, pilotluk, polislik, gazetecilik, emlakçılık, reklam sektörü yöneticiliği, halkla ilişkiler temsilciliği, üst düzey şirket yöneticiliği, TV ve radyo yayıncılığı, gazete muhabirliği, icra direktörlüğü, taksi şoförlüğü olduğu sonucu çıkarılmıştır. Sistem analistleri, radyologlar, üniversitedeki öğretim görevlileri, saç tasarımcıları, kuyumcular, eczacılar, diyetisyenler, kütüphaneciler, astronomlar ve yazılım mühendisleri ise en az stres yaşayanlar arasında yer almaktadır.
6- Bir Numaralı Stres Nedeni
Stresin bir numaralı nedeninin ne olduğunu tahmin edebilir misiniz? Şaşıracaksınız ama bir numaralı stres nedeni paradır. Para çoğumuzu bir dereceye kadar ilgilendiren bir şeydir. 
Kişilerin ya da ailelerin maddi gelir oranının stres üzerinde büyük etki gösterdiği saptanmıştır. Araştırmalar ekonomik durumu alt seviyelerde olan kişilerin % 68’inin stres yaşadığını ortaya koymuştur.
7-Stres Yağ ve Akne Nedeni Olabilir
Stres sebum (derideki yağ bezlerinin salgıladığı cildi ve saçı nemlendiren madde) seviyesini yükselterek akneye ve kortizol seviyelerini yükselterek kilo almaya neden olabilir. Stres yağ hücrelerinin şişmesine de neden olabilir. Araştırmacıların ‘hastalıklı yağ’ dediği şey budur ve adından tahmin edileceği gibi iyi bir şey değildir.
8-Stres Doğurganlık Sorunlarının % 30’undan Sorumludur
Stres erkeklerde erektil disfonksiyona ( sertleşme güçlüğüne) neden olur ve sperm sayısını düşürür. Kadınlarda ise fallop tüplerinin ( yumurtalık kanallarının) ve uterusun (rahim ya da dölyatağının) spazmına neden olur ve implantasyonu (embriyonun rahime tutunmasını) etkiler. Stres ayrıca kadın vücudunda yumurtanın olgunlaşmasını ve salınmasını etkileyen hormonal ve nörokimyasal yapıyı da değiştirir. Kadın hamile kaldıktan sonra da sorunlar devam eder ve stres erken doğuma, rahim içi enfeksiyona ve daha pek çok rahatsızlığa neden olabilir.
9-Stres Beyin Gücünü Etkileyebilir
Stres, nöronların (sinir hücrelerinin) küçülmesine ve ölmesine neden olabilir ki bu da bilişsel işlevlerin bozulmasına yol açabilir. Stres, ‘kan beyin bariyerini’ daha geçirgen hale getirip zararlı maddelerin içinden geçmesini kolaylaştırabilir. Bebeklerde travma sonrası stres bellekle ilişkili hipokampusu küçülterek beynin yapısını değiştirebilir. Bu değişiklik Freud’un kullandığı represyon (bastırma) terimine örnektir. Stres baş ağrılarını artırırken, aşırı uyarılma uykusuzluğa da yol açabilir.
10-Akustik Stres Sizi Öldürebilir
Akustik stres, özellikle yüksek seslerden kaynaklanan strestir. Yüksek sesler kalbin elektrik sistemlerinin bir bozukluğu olan “Uzun QT Sendromu” olarak adlandırılan bir sorunu
tetikleyebilir. Bunun yılda 3000’e kadar ölümden sorumlu olduğuna inanılmaktadır. Düşük seviyeli sesler ve hatta insanın işitme frekans aralığının altındaki sesler de stres seviyelerini yükseltebilir. Muhtemelen farkında olmadığımız birçok stres sebebi vardır. Görüldüğü gibi, stres son derece karmaşık, çok yönlü bir sorundur ve bir şekilde tedavi edilmelidir.
Strese Karşı Neler Yapılabilir?
Stres, depresyon ve anksiyete ile ilişkilidir. Stres altında bağışıklık sistemi gerektiği gibi çalışmaz. Doğru miktarda stres faydalıdır ancak çok fazlası ölümcüldür. Bu nedenle gevşemek iyi yemek yemek, yeterli egzersiz yapmak kadar önemlidir ve düzenli sağlık rutininin bir parçası olmalıdır.
Zalim bir patronla çalışanlar çalışma ortamını daha keyifli hale getirmenin bir yolunu bulmalı, en azından denemelidir. Birkaç dakika olsa bile herkes kendisi için biraz zaman yaratmalıdır. Aşağıda dinlenmek ve gevşemek için bazı yollar örneklendirilmiştir:
*Sıcak, rahatlatıcı bir banyo yapılabilir.
*Parkta yürüyüşe çıkılabilir.
*Oda güzel bir koku ile doldurulabilir.
*Dans veya yoga dersi alınabilir.
*Kitap okunabilir.
*Müzik dinlenebilir.
*Sevilen birine ziyarete gidilebilir.
*Televizyon izlenebilir.
*Bir komedi filmi seçilip bol bol gülünebilir (kahkaha atmak hava yollarını açar ve akciğerlere temiz hava pompalanır).
*Yüzmeye gidilebilir.
*Nefes alma çalışmaları yapılabilir.
*Koşuya çıkılabilir.
*Kedi, köpek gibi evcil hayvanlarla ilgilenilebilir.
*Başkalarına yardım etmek de stresten uzaklaşılmasına yardım edebilir.
Yoğun endişeler için bir terapistten yardım almaktan çekinilmemelidir.
Kaynakça:
https://www.dbe.com.tr
https://www.healthguidance.org
https://www.goodtherapy.org
Yazar: Müşerref Özdaş