Üzüm dünyanın dört bir yanındaki en sevilen meyvedir. Bu meyvenin hoş bir tadı vardır ve birçok vitamin, mineral içerir. Beyaz, sarı, kırmızı, pembe gibi değişik renk ve boyutlardaki meyvelerden sirke, pekmez, şıra, pestil ve şarap yapılabilir. Kırmızı üzümlerden yapılan şarapların makul miktarlarda tüketimi kardiyovasküler sağlığı olumlu yönde etkiler. Kuru üzüm de oldukça besleyicidir. Üzüm bitkisinin tüketilebilecek olan kısmı sadece meyvesi değildir, yaprakları da tüketilebilir.
Üzümün Anavatanı Kafkasya’dır
Asma bitkisinin anavatanı Kafkasya’dır. Asma ya da üzüm asması Vitaceae (asmagiller) familyasından, ağaçsı, odunsu, tırmanıcı bir bitkidir. Bahçelerde duvarlara sardırılabilir ya da çardaklar oluşturulabilir. Elsi (el ayası biçimli) yapraklarının altları ince tüylerle kaplıdır, üstleri tüysüzdür. Yeşil, sarı, mor, siyah, kırmızı renkli meyveleri üzüm olarak adlandırılır. Üzüm asması (Vitis vinifera)’nın birçok (10.000’den fazla, Anadolu kökenli olanların çeşidi 
1200’den fazla) çeşidi bulunur. Üretimi yapılan üzüm çeşidi sayısı 50–60 arasındadır. Ülkemizde birçok bölgede yetişir. Bazı üzüm çeşitlerinin meyvesi çekirdekli, bazıları çekirdeksizdir. Ülkemizde en meşhur asma yaprakları Tokat Erbaa ilçesindeki bağlardan toplananlardır. Bu yörede 44 farklı üzüm çeşidi yetişmektedir, bunların % 90’ı narince çeşididir. Narince çeşidinin yaprağı sarmalık olarak diğer çeşitlerden daha kalitelidir, hem iç hem dış piyasada tanınan, aranan markalar arasındadır.
Asma Yaprağı Akdeniz Mutfağında Popülerdir
Üzüm ya da asma yaprakları Türk, Yunan, Vietnam ve Romanya mutfaklarının bir parçasını oluşturur. Kalorisi çok düşük (her beş yaprak yaklaşık 14 kalori içerir) olmasına rağmen zengin bir temel besin kaynağı sağlar. Taze toplanmış veya salamura üzüm (asma) yaprakları genel sağlık için vücuda gerekli olan omega–3 yağ asitleri, antioksidanlar, niasin, C, E, A, K ve B6 vitaminleri, folat, riboflavin, posa, demir, kalsiyum, magnezyum, bakır ve manganez gibi faydalı besinler sağlar. Üzüm yaprağı, yağ veya kolesterol içermez, sodyum ve şeker açısından çok düşüktür. Besleyici özelliklerinden yararlanmak için bu lezzetli yapraklar pirinç, et veya sebzelerle dolu lezzetli rulolara yani dolmalara dönüştürülebilir ya da birkaç yaprak doğrudan pilavın içine doğranıp pişirilebilir, çok körpe olanları salatalarda kullanılabilir.
Lezzetini keşfetmek için mutfağa gitmeden önce üzüm yapraklarının faydalarına geniş kapsamlı olarak yakından bakmak gerekir.
Üzüm Yaprakları Posa Kaynağıdır
Posa alımını artırmak için üzüm yaprağı kullanılmalıdır. Yapraklar fincan başına 1,5 gram kadar posa içerir. Bu, çok az kalori içermesine rağmen, üzüm yapraklarının tok tutmaya yardımcı olacağı anlamına gelir. Üzüm yapraklarının posa içeriği mideyi fiziksel olarak doldurmaya büyük bir katkı sağlar ve ayrıca sindirimin yavaş olmasına yardımcı olur, böylece kan dolaşımındaki şeker hızla yükselmez. Üzüm yapraklarındaki posa kabızlığın önlenmesine de yardımcı olur. Posalar besinlerin iyi sindirilmesini ve atık ürünlerin kolayca vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.
İshali İyileştirir ve Bağırsak Mukozasını Korur
Üzüm yaprakları bağırsak mukozasını onarabilen ve koruyabilen çinko minerali içerir. Bu mekanizma, ishal probleminde olduğu gibi mukoza hasarı varlığında bağırsağın hızla 
iyileşmesine yardımcı olur.
Kan Şeker Seviyesini Kontrol Eder
Üzüm yaprakları düşük glisemik indekse sahiptir. Bu özelliği diyabet veya metabolik sendromlu bireyler için önemlidir çünkü gıdaların kan şekeri seviyeleri üzerindeki etkisini kontrol etmelidirler. Kan şekeri seviyesinin düşmesi üzüm yapraklarının içindeki yüksek diyet lifi ile de desteklenir.
Kronik Venöz Yetmezliğinin Tedavisine Yardım Eder
Venöz yetmezlikte kan kalbe geri dönemez, bacaklar ödem yapar. Kırmızı üzüm yapraklarının ekstresi kronik venöz yetmezliği olan hastalarda ödemi azaltabilir ve hastalığı daha iyi duruma getirir. Ödemin azalması bireyi sadece şişliği azaltarak rahatlatmaz, aynı zamanda vasküler sistemin daha az zorlanmasına neden olur.
Omega–3 Yağ Asidi Kaynağıdır
Şimdiye kadar herkes morina karaciğeri yağı ve yağlı balıkların kalp sağlığını koruyan omega–3 yağ asitleriyle dolu olduğunu duymuştur ancak önemli miktarlarda omega–3 yağ asitleri içeren bir dizi bitki bazlı gıda da bulunmaktadır. Keten tohumu, chia tohumu, ceviz ve kanola yağı, en iyi bitkisel omega–3 yağ asidi kaynakları listesinin başında gelir ancak üzüm yaprakları da dahil olmak üzere listeye eklenmesi gereken birkaç yeşil yapraklı sebze daha vardır. Taze üzüm yaprakları yaklaşık % 2 yağ içerir, bu oran yeşil bir sebze için şaşırtıcı derecede büyük bir miktardır ve bu yağın önemli bir kısmı omega-3’tür.
İpucu: Diyetine üzüm yaprağı ekleyerek omega–3 alımını artırmayı planlayanlar için bunu yapmanın iyi bir yolu haşlanmış asma yapraklarının içini kıyma ve pirinç ile doldurup rulo haline getirerek dolma ya da sarma yapmaktır. Tahılla beslenen dana etinden daha yüksek konsantrasyonlarda omega–3 yağ asitleri içerdiği kanıtlandığı için çimle beslenen dana eti kullanmak daha sağlıklıdır.
Anti-inflamatuar Özellik Gösterir
Üzüm yaprakları hafif bir anti-inflamatuardır. Kronik inflamasyon, kalp hastalığı, birçok kanser ve Alzheimer hastalığı gibi bazı hastalıklara ve hastalıklara neden olabilir. Enflamasyonun bir sonucu olan diğer hastalıklar arasında artrit ve Crohn hastalığı gibi birçok gastrointestinal hastalık bulunur. Yaşam tarzı ve genetik kronik inflamasyona katkı sağlarken inflamatuar besinler bakımından düşük, sağlıklı bir diyet uzun vadede hastalık risklerini azaltmak için iyi bir stratejidir. Artrit, bademcik iltihabı veya kronik gastrit gibi iltihaplanma problemini rahatlatmak için üzüm yaprağı tüketebilir. Üzüm yaprakları içerdiği omega–3 yağ asidi ve antioksidanlar vasıtasıyla inflamasyonu azaltmaya ve kronik hastalıkları tedavi etmeye yardımcıdır.
Antioksidan ve Antimikrobiyal Etkileri Vardır
Üzüm yaprakları bağışıklık sisteminizi güçlendirecek en iyi vitamin olan C vitamini bakımından zengindir. C vitamini vücuttaki serbest radikallerle de savaşabilir. Bütün üzümler harika bir antioksidan kaynağıdır ancak üzüm yaprağı antioksidan ve antimikrobiyal bileşikler bakımından zengindir. Üzüm yapraklarındaki antioksidan kanser hücrelerinin mutasyonunu ve tümör büyümesini önleyebilir. Uluslararası Gıda Özellikleri Dergisi’nde 2013 yılının başlarında yayınlanan etkileyici bir araştırmada Mayıs, Ağustos ve Eylül aylarında toplanan üzüm yapraklarının antioksidan özellikleri karşılaştırılmıştır. Bu çalışma Eylül ayında toplanan üzüm yapraklarında hepsi güçlü antioksidan özellikleri ile bilinen yüksek miktarda fenoller, flavonoidler, flavonoller ve stilbenler bulunduğunu saptamıştır. Çalışmada ayrıca üzüm yaprağı ekstresinin Escherichia coli ve Salmonella Infantis, Stapylococcus aureus, Bacillus cereus ve Campylobacter jejuni’ye karşı antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğu anlaşılmıştır.
A ve K Vitaminleri Bakımından Zengindir
Üzüm yaprakları vitamin alımını artırır, özellikle yağda çözünen A ve K vitaminleri için zengin bir kaynak sağlar. A vitamini hücrelerin gelişmesine, işlevsel olmayan olgunlaşmamış hücrelerin fonksiyonel dokuların bir parçası olan özel hücrelere dönüşmesine yardımcı olur. Kemikler, deri, sindirim sistemi ve görme için A vitamini önemlidir. Bir bardaklık üzüm yaprağı 3.853 IU A vitamini içermektedir, bu değer günlük alınması önerilen vitamini karşılar.
K vitamini kanın pıhtılaşmasını kontrol etmeye yardımcı olur. Sağlıklı vitamin seviyeleri yaralanmadan sonra kanın pıhtılaşmasına izin verir, böylece pıhtı yaradan daha fazla kan akmasını önler ve kan kaybını sınırlar. Bir bardak üzüm yaprağı ayrıca 15.2 mikrogram K vitamini içerir. Bu miktar kadınlar için önerilen alımın yüzde 17’sini veya erkekler için yüzde 13’ünü karşılamaya yeter.
Eklemleri Sağlıklı Tutar
Üzüm yaprakları manganez minerali için iyi bir kaynaktır. Manganez kıkırdak oluşumu bakımından önemlidir. Artrit şeklini alabilecek sürtünmeyi azaltmak için eklemi yağlar.
Üzüm Yaprakları Kalsiyum ve Magnezyum ile Yüklüdür
Asma yaprakları kalsiyum ve magnezyumla birlikte diğer sağlık artırıcı minerallerle doludur. Sadece 28–30 gram asma yaprağı günlük kalsiyum ihtiyacının %10’unu ve magnezyum ihtiyacının ise %7’sini sağlar. Vücuttaki kemiklerin ve dişlerin kuvvetli tutulması için kalsiyuma ihtiyacı vardır. Kalsiyum ayrıca sinir ve kas fonksiyonları için gereklidir. 
Magnezyum kas kramplarını azaltır, vücudun her yerinde bir kas gevşetici olarak çalışır.
Demir İçerir, Anemiyi Önler
Üzüm yaprakları kansızlığı önlemeye, alyuvarlardaki oksijen taşıyan molekül olan hemoglobinin oluşumuna yardımcı olan demir minerali bakımından zengindir.
Bu fayda demirin iyice emilmesine yardımcı olan C vitamini ile de desteklenir, böylece anemi önlenebilir. Yaprakların 1 bardaklık porsiyonu 0.37 miligram demir sağlar. Bu miktarda demir erkeklerin günlük demir gereksinimlerinin yüzde 4’ünü, kadınlar için yüzde 2’sini karşılar.
Sinir Sistemi Korur, Bilişsel İşlevleri Geliştirir
Üzüm yapraklarındaki B vitamini sinir sistemini korur. B6 Vitamini merkezi sinir sisteminde rol oynar, beyni korur ve bilişsel işlevi geliştirir, demansı da önler. Üzüm yaprakları ayrıca anne rahmindeki fetüsün beynin ve sinir sisteminin gelişimi için gerekli olan folat ( folik asit ya da B9 vitamini) içerir.
Kalp Fonksiyonunu İyileştirir, Organları Sağlıklı Tutar
Üzüm yapraklarındaki potasyum minerali kalbin normal kasılmasını korumak, kanın pompalanmasını sağlamak için önemlidir.
Potasyum karaciğer ve böbrek gibi organları da sağlıklı tutar.
Kollajen Oluşumuna Yardım Eder, Cildi Korur
Üzüm yaprakları kollajen oluşumunda yardımcı olan bakır mineralini içerir. Kollajen genç ve sağlıklı bir cilt oluşturmak için önemli bir maddedir. Üzüm yaprakları cilt sağlığının korumasına yardımcı olan E vitamini bakımından da zengindir. Cildi korumanın yanı sıra 
üzüm yaprakları düzenli olarak çay şeklinde tüketilirse C vitamini sağlaması nedeniyle cilt daha parlak görünür.
Diğer Kullanımları
Üzüm yaprakları yüzyıllardır kullanılmaktadır ve hala bitkisel uygulamalarda, özellikle kırmızı üzüm yaprakları kullanılmaktadır. Üzüm yapraklarının diğer kullanımları arasında ağır adet kanaması, uterus (rahim) kanaması, pamukçuk yaraları ve aşırı vajinal akıntı tedavisi vardır. Kızılderililer ya da Amerikan yerlileri ishal, hepatit, mide sancıları, ağrılar ve pamukçuk için çay içine üzüm yaprakları koymuşlar, göğüs ağrıları, romatizma, baş ağrısı ve ateş için soldurulmuş üzüm yaprakları kullanmışlardır. Üzüm yapraklarının çok çeşitli koşullar için kullanılan bir geçmişi olsa da, gerçek etkinliğinin belirlenmesi için daha fazla araştırılmaya ihtiyacı vardır.
Asma Yaprağı Zararlı Olabilir mi?
Tüketimden önce çiğ üzüm yapraklarını iyice yıkanmalıdır. Asma yapraklarının bilinen bir zararı olmasa da salamura şeklinde saklanan yapraklarda tuz oranı yüksek olabildiği için böbrek ve hipertansiyon hastaları dikkatle kullanmalı, bu tür yapraklar kullanılmadan önce suda bekletildikten sonra durulanmalı, fazla sodyumun bir kısmı giderilmelidir.
Üzüm Yaprakları ile Yemek Pişirme
Üzüm ya da asma yaprakları mevsiminde taze, diğer zamanlarda genellikle salamura olarak bulunur. Çiğ veya taze üzüm yaprakları yıkandıktan sonra kaynar suya atılıp soldurulup hafif yumuşatılarak kullanılır. Dolma ya da sarma adı verilen popüler yemek üzüm yapraklarının pirinç, soğan ve kıyma ile doldurulup rulo şeklinde sarılmasıyla hazırlanır. Vejetaryen bir seçenek için protein kaynağı olarak et yerine soyalı ürünler olan tofu veya tempeh 
kullanılabilir veya etli bir doku için mantar eklenebilir. Kaynar suda soldurulmuş üzüm yaprakları püre veya çorbalarda kullanım için de uygundur. Brokoli, soğan, lahana, üzüm yaprakları ve diğer yeşil sebzelerin karışımı ile lezzetli ve besleyici öğünler hazırlanabilir.
Dikkat: Herhangi bir diyet değişikliği yapmadan veya yeni bir diyete başlatmadan önce doktorla konuşulmalıdır. Sağlıklı olsa bile diyet değişiklikleri doktor tarafından sağlanan bakımın yerine asla kullanılmamalıdır. Bir doktor veya diyetisyen ile ortaklık yapmak sağlıklı kalmanın, kilo kaybı elde etmenin veya sağlığı iyileştirmenin en iyi yoldur.
Faydalarını öğrendikten sonra asma ya da üzüm yaprağını daha çok tüketmek isteyenler sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve sağlıklı alışkanlıklar kazanmayı da ihmal etmemelidir.
Not: Asma veya üzüm yaprağı kullanılmak amacıyla genellikle beyaz üzüm asmasından mayıs ve haziranda toplanır çünkü beyaz üzüm yaprakları daha incedir. Toplanacak yapraklar sürgün uçlarından alınır, açık yeşil renkli, taze, ince olanlar seçilir. Saklama yöntemi olarak en sık tercih edilen salamuradır. Konserve kavanozlarında, pet şişelerde salamura suyu olmadan, ayrıca hiçbir işlem yapmadan derin dondurucularda da saklanabilir.
Kaynakça:
http://www.agaclar.net
https://www.healwithfood.org
https://drhealthbenefits.com
Yazar: Müşerref Özdaş