Lyme hastalığı, siyah leğenli bir kene ısırığı nedeniyle oluşan bakteriyel bir enfeksiyondur. Lyme hastalığının bu duruma neden olan bakterilerin vücuda yayılmış olduğu gerçeğidir. Bu aşamada, virüs bulaşmış bir kişide kene ısırıpından sonra günler, haftalar veya aylar sonra ortaya çıkabilmektedir. Lyme hastalığı, hastalığın ikinci evresiyle ilişkilidir. Üç aşamalı Lyme hastalığı vardır:
1. Evre lokalize Lyme hastalığıdır. Bu, kene ısırığı birkaç gün içinde ortaya çıkar ve kene ısırığı bölgesinde ateş, titreme, kas ağrıları ve cilt tahrişi ile kızarıklığa neden olmaktadır.
2. Evre, Lyme hastalığıdır. Bu, kene ısırığı haftalar içinde ortaya çıkar. Tedavi edilmeyen enfeksiyon, vücudun diğer bölgelerine yayılmaya başlar ve çeşitli yeni semptomlar üretir.
3. Evre geç yayılmış Lyme hastalığıdır. Bu, bakterilerin vücudun geri kalanına yayıldığı ilk kene ısırıklığından aylar sonra hatta yıllar sonra bile ortaya çıkmaktadır. Hastalığın bu aşamasındaki bir çok kişi artrit ve eklem ağrıları ile birlikte çekim ağrısı, eklemlerde ve hareketlerde uyuşukluk ve kısa süreli hafıza sorunları gibi nörolojik semptomlar yaşamaktadırlar.
Lyme Hastalığının Belirtileri
Lyme hastalığının başlangıcı, enfeksiyon kapmış bir kene tarafından ısırıldıktan günler, haftalar veya aylar sonra başlayabilir. Belirtiler, enfeksiyonun kene ısırığının bulunduğu yerden vücudun diğer bölgelerine yayılmaya başladığı gerçeğini yansıtmaktadır.
Bu aşamada, enfeksiyon, aralıklı olabilen özel belirtilere neden olur. Bu belirtiler şunlardır; ısırılan bölgenin aniden ağrıması, ısırık bölgesi dışındaki bölgelerde oluşan döküntü, vücudun herhangi bir bölgesinde ani kısmi felç, kaslarda zayıflık, omurilik iltihabı, menenjit, boyun sertliği, şiddetli baş ağrısı veya menenjitten kaynaklı ateş, kollarda veya bacaklarda şiddetli kas ağrısı ve uyuşma, diz, omuz, dirsek ve diğer büyük eklemlerde ağrı veya şişlik, kalp komplikasyonları, çarpıntı ve baş dönmesi.
Lyme Hastalığının Nedenleri
Lyme hastalığı bakteriyel bir enfeksiyondur. Borrelia burgdorferi bilimsel isimli bir bakteri kaynaklıdır. Bakteri taşıyan bir kene sizi ısırdığında virüs bulaşabilir. Tipik olarak, siyah keneler ve geyik keneleri bu hastalığı yaymışlardır. Bu keneler hastalıklı fareler ve geyikleri ısırdıklarında bu hayvanlardan bakteri toplamışlardır.
Bu küçük keneler vücudun çeşitli bölgelerine kendilerine yer bulduklarında virüs bulaşabilir. Bunlar, haşhaş tohumu büyüklüğündedir ve kasık, koltuk altı ve kafa derisi gibi gizli alanları tercih ederler Genellikle, bu noktalarda farkedilmeden kalabilirler.
Lyme hastalığı geliştiren çoğu insan, vücutlarında bir kene görmediklerini bildirmişlerdir. Kene yaklaşık 36 ila 48 saat boyunca vücuda bağlı kaldıktan sonra bakteri iletmeye başlarlar. Erken Lyme hastalığı enfeksiyonun ikinci evresidir. İlk enfeksiyon tedavi edilmedikten sonra birkaç hafta içinde bir ısırık oluşmaktadır. Bu noktada yapılacak müdahale çok önemlidir.
Lyme Hastalığının Risk Faktörleri
Enfekte bir kene tarafından ısırılmış ve Lyme hastalığının erken safhasında tedavi edilmediğinde kişi, erken yayılmış Lyme hastalığı riski altında bulunuyor demektir.
Çoğu Lyme hastalığı enfeksiyonunun bildirildiği alanlardan birinde yaşanması ya da bu kenelerin sık bulunduğu alanlarda bulunukması Lyme hastalığına yakalanma riskini yükseltmektedir. Lyme hastalığının potansiyel bir tehdit oluşturduğu alanlarda bahçecilik, avcılık, yürüyüş yapmak veya diğer dış faaliyetler yapmak,yüksek ot veya ormanlık alanlarda yürüyüş veya yürüyüş esnasında evinize kene taşıyabilen evcil hayvanların olması riskleri arttırmaktadır.
Lyme Hastalığının Teşhisi
Lyme hastalığını teşhis etmek için, doktorun, hastalığa neden olan bakterilere karşı antikor seviyesini kontrol eden bir kan testi istemesi çok önemlidir. Enzim bağlantılı bir test olan Elisa testi de Lyme hastalığı için en yaygın testlerden biridir. Başka bir antikor testi olan Western blot testi, Elisa testinin sonuçlarını doğrulamak için kullanılmaktadır. Bu testler aynı anda da yapılabilir.
Bu bakteriye karşı antikorlar, enfeksiyondan sonra iki ile altı hafta sonra kana girebilmektedir. Sonuç olarak, enfeksiyonun ilk birkaç haftasında test edilen insanlar Lyme hastalığında negatif sonuç verebilir. Bu durumda, doktorlar belirtileri izlemeyi ve tanıyı doğrulamak için daha sonraki bir tarihte tekrar test etmeyi seçebilir. Lyme hastalığının yaygın olduğu bir bölgede bulunulması, doktorun belirtilere ve klinik deneyimlerine dayanarak 1. evrede Lyme hastalığını teşhis edebilir.
Doktor, erken yayılmış Lyme hastalığı olduğundan şüphelenir ve enfeksiyon vücudun her tarafına yayılırsa, potansiyel olarak etkilenmiş bölgelerin test edilmesi gerekli olabilir. Bu testler şunlardır; Kalp fonksiyonunuzu incelemek için bir elektrokardiyogram veya ekokardiyogram, beyin omurilik sıvısına bakmak için omurga sıvı testi, nörolojik hastalık belirtileri aramak için beyin MR’si.
Lyme Hastalığının Komplikasyonları
Erken yayılmış evrede tedavi edilmez ise, Lyme hastalığının komplikasyonları eklemlerde, kalpde ve sinir sisteminde hasar oluşturabilir. Bununla birlikte, bu aşamada Lyme hastalığı teşhis edilirse, semptomlar başarıyla tedavi edilebilir.
Hastalık erken yayılmış evreden geç evreye tedavi olmadan ilerlerse uzun süreli komplikasyonlara neden olabilir. Bunlar arasında şunlar olabilir: Eklem iltihaplanması, kalp ritmi düzensizlikleri, beyin ve sinir sistemi hasarı, kısa süreli hafıza kaybı, konsantrasyon zorluğu, ağrı, uyuşma, uyku bozuklukları, görme bozulması.
Lyme Hastalığının Tedavisi
Lyme hastalığının erken lokalize evrede veya erken yayılım aşamasında teşhis edilmesi durumunda, standart tedavi, 14 ile 21 günlük oral antibiyotik ilaç kullanımı şeklindedir. Kullanılan en yaygın ilaçlar doktorlar tarafından verilmektedir. Duruma ve ek belirtilere bağlı olarak diğer antibiyotikler veya iğne tedavisi gerekli olabilmektedir. Lyme hastalığının ilk evrelerinden birinde antibiyotik kullanılması hızlı ve eksiksiz bir iyileşmenin yolunu açacaktır.
Lyme Hastalığına Bakış
Eğer bu aşamada antibiyotik teşhisi konmuş ve tedavi olunursa Lyme hastalığının tedavisi olumlu olacaktır. Tedavi olmaksızın komplikasyonlar ortaya çıkabilir.
Nadiren de olsa, antibiyotik tedavisinden sonra Lyme hastalığının belirtilerinin devam etmesi yaşanmaktadır. Buna, tedavi sonrası Lyme hastalığı sendromu denir. Lyme hastalığına yakalanan bazı insanlar, tedavileri tamamlandıktan sonra kas ve eklem ağrısı, uyku sorunları ya da yorgunluk bildirirler. Bunun nedeni bilinmemekle birlikte, araştırmacılar, bağışıklık sisteminizin sağlıklı dokulara saldırdığı veya Lyme hastalığına neden olan bakterilerle devam eden bir enfeksiyona bağlanabileceği bir otoimmün yanıt nedeniyle olabileceğine inanmaktadırlar.
Lyme Hastalığını Önleme
Belirli önlemler alarak, bulaşmış kenelerle doğrudan temas kurmayı engelleyerek ilk önlem alınmış olur. Bu uygulamalar, Lyme hastalığına yakalanma ihtimalini azaltabilir ve erken yayılım aşamasına geçmesini sağlayabilir.
Kenelerin yoğun yaşadığı ormanlık veya çimenlik alanlarda yürürken giyime ve maruz kalınacak cilde böcek kovucu kremler kullanmak önemli önlemlerden birisidir. Yürüyüş yaparken yüksek çimlerden kaçınmak için parkurların ortasında yürümek gerekmektedir. Yürüyüş yaptıktan sonra kıyafetler değiştirilmeli ve kene, kafa derisi ve koltuk altı bölgelerine odaklanarak keneler için kapsamlı bir kontrol yapılmalıdır. Evcil hayvan beslenmesi durumunda onun da vücudu kontrol edilmelidir. Giysiler ve ayakkabılar kontrol edilip temizlenmelidir.
Eğer bir kene tarafından ısırılırsanız doktora danışın ve Lyme hastalığının belirtileri için 30 gün boyunca kendinizi belirtilere karşı gözlemleyin.
Eğer hastalığa yakalanırsanız derhal tedavi arayabilmeniz için erken dönem Lyme hastalığının belirtilerini öğrenin. Eğer zamanında tedavi alırsanız, erken yayılmış Lyme hastalığının ve sonraki aşamaların olası komplikasyonlarını önleyebilirsiniz.
Erken Lyme hastalığının belirtileri, sizi enfekte kene ısırdıktan üç ile 30 gün sonra ortaya çıkabilir. Semptomları şunlardır; kene ısırığının bulunduğu yerde kırmızı, büyüyen bir nokta döküntüsü, yorgunluk, titreme, genel bir hastalık hissi, vücudun her yerinde, kaşıntı, baş ağrısı, baş dönmesi, baygın hissetmek, kas ağrısı, eklem ağrısı, boyun tutulması, şişmiş lenf düğümleri.
Yazar: Osman Uçar