Hastalıklara karşı koruyan, patojenleri ve tümör hücrelerini tanıyıp onları yok eden işleyişlerin toplamı şeklinde ifade edilen bağışıklık sisteminin düzgün çalışması hayati önem taşıyor. Bu işleyiş sırasında bağışıklık sistemi, vücuda ait olmayan herhangi bir maddeye, alerji adı verilen bir reaksiyon gösterir. Bu reaksiyona neden olan maddelere ise alerjen denir. Alerjenler kişiden kişiye farklılık gösterir, yani bir kişide alerjiye neden olan madde, başka bir bünyede alerjik tepkiye neden olmayabilir. Bazı bireylerin alerji yatkınlığı olmazken, bazı bireyler alerjiye daha çok yatkın olur. Alerji yatkınlığı olan bireylere “atopik” adı verilir.
Alerjiye neden olan birçok madde arasında; bazı gıda ürünleri, ilaçlar, evcil hayvanlar, ev ve toz akarları, arı sokması, nikel ve bazı takılar, fındık, yumurta, süt, fıstık, mantar, güneş, baharatlı gıdalar, lastik, kauçuk gibi maddeler ve küf sporları vardır. Bu maddelerin çoğu doğal ve normalde insan vücuduna zararlı olmayan maddeler olmalarına rağmen, atopik bireylerin bağışıklık sistemleri bu maddelere karşı reaksiyon oluşturur. Stres, kimyasal maddeler, hava kirliliği, katkı maddeli gıdalar ise alerji görülme sıklığını artıran etmenler olarak belirtiliyor. Bununla birlikte uzmanlar, alerji riski taşıyan bir grubun da açık ten rengine sahip ve nemli yerlerde yaşayan kişiler olduğunu ifade ediyor.
Alerji Kalıtsal Bir Durumdur
Uzmanlar, atopinin bir hastalık olmadığını ve bununla birlikte kalıtsal olduğunu belirtiyor. Yani anne ya da babadan birinde alerji varsa, çocukta da bu rahatsızlık yüksek ihtimalle görülmektedir. Her ne kadar bir hastalık olarak anılmasa da, bireyin yaşam kalitesini oldukça etkilediği için birtakım olumsuzluklara neden olabiliyor.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde alerji görülme sıklığının daha yüksek oranlarda olduğunu belirten uzmanlar, en sık görülen ve en önemli alerjilerin; astım, alerjik nezle, besin ve ilaç alerjileri ve atopik dermatit olduğunu ifade ediyor.
Alerji, insan yaşamını ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen bir durumdur. Toplum içinde, iş yerinde, sosyal ortamlarda bireye rahatsızlık veren alerji, performansın düşmesine ve konsantrasyonun azalmasına neden olur. Bu da bireyin birçok alandan kendini soyutlamasına, dolayısıyla başarı ve veriminin de azalmasına neden olabilir. Örneğin toz alerjisi olan insanların buna bağlı olarak burun eti şişer. Bu da nefes alma sorunlarına ve uyku bozukluklarına neden olarak; unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü gibi zincirleme birtakım sonuçlara yol açar ve yaşam kalitesini son derece olumsuz etkiler. Bu nedenle alerjisi olan bireylerin neye alerjilerinin olduğunu bilmeleri, kendilerini bu maddelerden korumalarını sağlayarak yaşamlarının alerji yüzünden olumsuz etkilenmesinin önüne geçecektir. Dolayısıyla atopik bireylerin neye alerjileri olduğunu bilmeleri ve bu rahatsızlıkla ilgili farkındalığa sahip olmaları bu nedenle çok önemlidir.
Alerji Neden Bahar Mevsimlerinde Daha Sık Görülür?
Sık görülen alerji türlerinden biri de dönemsel görülen bahar alerjileridir. Birçok bireyin alerjisinin bahar mevsimlerinde görülme sıklığının artıyor olmasının temel nedeni, bahar aylarında havaya bitkilerden, çiçeklerden ve ağaçlardan karışan; rüzgarlar, böcekler ve arılar yoluyla da çevreye yayılan polenlerdir. Bahar alerjileri burun tıkanıklığı, burun akıntısı, nefes darlığı, gözlerde sulanma gibi belirtilerle kendini gösterir.
Polen alerjisinin olumsuz sonuçlarından biri de uzun sürebilmesidir. Polen alerjileri mevsimsel olduğu için, alerjinin görülme süresi günler ve hatta haftalar sürebilir. Bahar alerjisi yaşayan bireylerin bir takım tedbirler alması, alerjinin etkilerini minimize edebilir. Uzmanlar pencerelerin sık sık açılmamasını ve evlerin öğleden sonraki vakitlerde havalandırılması gerektiğini vurguluyor. Bunun nedenini ise polenlerin daha çok sabahın erken saatlerinde havaya yayılıyor olması şeklinde açıklıyorlar. Ayrıca çok gerekmedikçe dışarı çıkılmamasını, mümkünse polen maskesi takılmasını, gözleri örten güneş gözlüklerinin kullanılmasını öneriyorlar. Dışarıdan eve gelindiği zaman da giysilerin ve bedenin yıkanmasının polenlere daha az maruz kalınması için alınabilecek önlemlerden olduğu ifade ediliyor. Alınacak bu tedbirler alerjiyi tamamen ortadan kaldırmasa da, alerjinin etkilerinin büyük oranda azaltılabileceği vurgusunu yapıyorlar.
Alerjik Nezle Nedir?
Bağışıklık sistemi sayesinde kendi kendini koruyabilen insan vücuduna, dışarıdan herhangi bir madde girdiğinde doğal bir savunma sistemi geliştirerek bu korumayı gerçekleştirir. Alerjik nezlede de durum aynıdır. Toz, polen gibi yabancı maddeler burun mukozasına temas ettiği zaman, burun ve gözlerde kaşıntı, boğaz kaşıntısı, burun akıntısı, hapşırma, gibi tepkilere neden olur. Bu duruma alerjik nezle, alerjik rinit yani burun iltihabı, diğer adıyla saman nezlesi ya da yaz nezlesi adı verilir. Bunlardan farklı olarak; küf, ev tozları ve akarları, hayvan tüyü, böcekler, evcil hayvan beslemek de alerjik nezlenin diğer nedenleri arasında sayılabilir.
Alerjik Nezlenin Tedavisi Mümkün mü?
Bireylerin yaşam kalitesini düşüren ve sosyal çevreden kısıtlayan, çalışma ya da okul hayatında verimi olumsuz etkileyen sağlık problemlerinden biri olan alerjik nezlenin tedavisinin mümkün olduğu belirtiliyor. Bunun için yapılması gereken ilk iş doktora başvurmak. Muayene sonrası alerji tanısı konduktan sonra tedavi yöntemi belirleniyor. Alerji tedavisinde öncelikle vücudun tepki göstermesine neden olan alerjen madde tespit ediliyor. Alerjen maddenin tespitinin ardından izlenecek yol;
1- Alerjen maddeye maruz kalmamaya çalışmak,
2- İlaç tedavisi,
3- Aşı tedavisidir.
Neye Alerjimiz Var?
Alerjen maddenin tespiti için kullanılan yöntem kollardan ya da kandan yapılan testlerdir. Kollardan yapılan testlerde alerjiye neden olabilen maddeler kola uygulanarak alerjen madde tespit ediliyor. Genellikle alerjen maddenin tespitinin zor olması ya da birden fazla maddeye alerji olunması durumunda alerjenden uzak durulmasının mümkün olmasının zor olduğu belirtiliyor.
Alerjenden uzak durulmasının dışında ilaç tedavisi de mümkün. Yapılan testlerle alerjen maddenin tespitinin mümkün olmadığı durumlarda, doktor ilaç tedavisine başlıyor. En az 2 ay ilaç tedavisine devam ediliyor. Tedavide kullanılan ilaçlar antihistaminler yani alerjide ortaya çıkan madde olan histamini azaltmaya yönelik kullanılan ve genellikle çok faydalı olduğu belirtilen ilaçlardır.
Bunun dışında uygulanan aşı tedavisinde yöntem; alerjen maddenin düşük dozlardan başlanıp giderek artan dozlarda hastaya verilmesidir. Temel mantık ise, alerjiye neden olan maddeyi vücuda tanıtmak ve vücudun reaksiyon göstermemesini sağlamakla birlikte her zaman tavsiye edilen bir metot değildir.
İlaç tedavisinden de sonuç alınamazsa son aşama olarak cerrahi müdahale ile tedavi yoluna gidilebiliyor. Alerjik olmayan nedenlerle de alerjiye benzeyen durumlar ortaya çıkabilir, burun kemiğinde eğrilik gibi. Bu eğrilik burun tıkanıklığına ve nefes almada zorluğa neden olduğundan alerjiyle karıştırılabilir. Dolayısıyla cerrahi müdahale de burundaki yapısal sorunların düzeltilmesi, bu sorunları ortadan kaldırmaya yardımcı olacaktır. Mümkünse en kısa sürede tedavi olunması yaşam kalitesini artırmada büyük rol oynayacaktır.
Atopik Bireyler Nelere Dikkat Etmeli?
Alerji olan kişilerin evlerini ve yaşam alanlarını revize etmeleri gerekir. Alerjiye neden olabilecek her şeyden uzak durmaları önemli ölçüde katkı sağlayacaktır. Bunun için uzmanların önerilerinin dikkate alınması önemlidir. Uzmanlara göre halı seçiminde sentetik halı ya da kilim tercih edilmesi ve en az ayda bir yıkanması gerekiyor. Yün, kuş ya da kaz tüyünden uzak durulmalı, bunların yerine pamuk ürünler tercih edilmeli. Yaşam alanları temizlenmeli, parfüm, deodorant, naftalin gibi maddeler kullanılmamalı, yatak odasında çiçek ve evde evcil hayvan bulundurulmamalı ayrıca bol su içilmelidir. Ayrıca alerjiye neden olan gıdalardan da uzak durulmalıdır.
Yazar:Mehtap Özdemir