Muz Alerjisi, Belirtileri ve Çapraz Reaksiyonlar

Muzgiller (Musaceae) familyasında yer alan, Musa Sapientum, Musa acuminata ve Musa balbisiana gibi çeşitli türleri olan muz, boyu 10 metreyi bulan ağaçlarda, tropikal, sıcak bölgelerde yetişmektedir. Anavatanının Endonezya, Güneydoğu Asya, Güney Çin ve Malezya ve Hindistan olduğu bilinmektedir. Ülkemizde yetişme alanı Antalya ile Anamur çevresidir. İlk kez 1750 yılında Mısır’dan Alanya’ya süs bitkisi şeklinde getirilen muz 1930’dan sonra meyvesinden yararlanmak için yetiştirilmiştir. Meyve şeklinde tüketilen muz haricinde pişirmelik muz, kırmızı muz ve elma muzu gibi farklı tür ve çeşitleri de bulunur. Meyve olarak yenen muz Bananos, pişirilen türü ise Platanos adıyla da bilinir.
Muz, üretilen bölgelerde sadece meyve şeklinde tüketilmek için değil pudingler, yoğurtlar, şuruplar, meyve suları, süt ürünleri, kahvaltılık gevrekler, aromatik tozlar, şekerlemeler, esanslar, meyve sosları, enerji barları gibi işlem görmüş gıdalarda tatlandırıcı olarak ya da kozmetik ürünlere aroma kazandırmak için kullanılabilmektedir. Yıl boyunca kolayca bulunabilen bu popüler meyve bazı ilaçların içeriğinde de bulunabilmektedir. Her yaştan insanın severek yediği enerji verici bir taze meyve olan muz, çeşitli vitaminlerle, minerallerle , amino asitlerle dolu olsa da onu yiyen bazı kişilerde alerjik tepkilere ve intoleransa neden olabilmektedir.

Muz Alerjisinin Belirtileri

Muz alerjisi olan hastalar, muz tükettikten çok kısa bir süre sonra ya da 1 saat içinde olumsuz reaksiyonlar bildirirler. Belirtiler gıda alerjisinin özellikleridir. Muza karşı alerjik reaksiyonlar çok çeşitlidir, ağızda ve boğazda kaşıntı, kaşıntılı döküntü (kurdeşen, ürtiker), deri veya mukozal şişlikler (anjiyoödem) ve nadir durumlarda boğazda daralma, hırıltı ve hatta kollaps (kuvvetten kesilme, ağır çöküntü) görülebilir. Çoğu durumda, belirtiler meyveyi yedikten sonra saniyeler veya dakikalar içinde başlar.

Hafif Belirtiler

Muz alerjisi en sık olarak diğer gıdalara karşı alerji ile birlikte ortaya çıkar ve iki tip oral alerji sendromundan biri olarak (ağız veya boğazı etkileyen) ortaya çıkar. Hafif belirtilerin 2 tipi vardır:
Polen gıda sendromu: Belirli ağaç polenlerine (Betula pendula ya da adi huş ağacı, kızılağaç veya fındık ağacı polenleri) alerjisi olan bazı saman nezlesi hastalarında görülür. Bu durumlarda, polendeki proteinler yapı olarak belirli bitkisel gıdalarda bulunan proteinlere o kadar benzerdir ki, çapraz reaksiyon olarak bilinen bir süreç nedeniyle gıda yenildiğinde alerji semptomları ortaya çıkar. İlgili yiyecekler bazı taze meyveler, bazı sebzeler ve kabuklu yemişlerdir. Muz bu gıdalardan biri olabilir.
Lateks gıda sendromu: Doğal kauçuk latekse karşı alerjik olanlarda ortaya çıkar. Bu durumlarda lateksteki proteinlerle muzdaki proteinler arasında benzerlik vardır.
Bu iki durumun her ikisinde de ciddi semptomlar olası değildir çünkü alerjiye neden olan proteinler kararsızdır ve yiyecek (bu durumda muz) mideye ulaştığında tahrip olur. Bu nedenle semptomlar dudaklar, ağız, dil, boğaz veya yemek borusu ile sınırlıdır. Çoğu durumda, bu tür oral (ağız) alerjilerden herhangi birine sahip kişilerin adrenalin oto- enjektörleri taşımaları gerekmez.

Şiddetli Belirtiler

Muz alerjisinin ne polene ne de doğal kauçuk latekse duyarlı olmayan kişilerde de ortaya çıktığı bilinmektedir. Semptomlar sadece ağzı ve cildi etkilemeyebilir aynı zamanda solunum güçlüğü ve / veya kan basıncında düşmeye, bilinç kaybına neden olabilir. Bunlar, yaşamı tehdit eden ciddi bir alerjik reaksiyon olan anafilâksi semptomlarıdır. Anafilâksi riski taşıyan kişilere büyük olasılıkla bir veya daha fazla adrenalin oto-enjektör cihazı reçete edilir, bunlar her zaman hazır bulundurulmalı ve ciddi bir reaksiyondan şüphelenildiğinde hemen kullanılmalıdır. Kendisinin veya çocuklarının muza alerjisi olduğundan şüphe duyan herkesin doktorlarına başvurması ve bir alerji kliniğine sevk talep etmeleri şiddetle tavsiye edilir.

İlgili Gıdalar (Çapraz Reaksiyon)

Muz alerjisi, diğer kaynaklardan gelen alerjenlerle çapraz reaksiyona bağlı olarak nadiren izole bir hastalık olarak ortaya çıkar. Aslında, diğer bitki kaynaklı gıdalara eşlik eden alerjiler neredeyse bir kuraldır. Ayrıca, muz alerjisi olan hastaların çoğu, polenlere karşı alerji (saman nezlesi veya astım) ve / veya doğal kauçuk latekse alerji gösterir. Bununla birlikte, diğer gıda, polen veya lateksle ilişkili alerjilerin oranları farklı popülasyonlar arasında büyük ölçüde değişebilir.
Lateks, Hevea brasiliensis (Kauçuk) ağacının, eldivenler, prezervatifler ve balonlar dahil olmak üzere birden fazla ürünü üretmek için işlenen sütlü özüdür. Lateks alerjisi, sıklıktaki artış ve şiddetli reaksiyonları tetikleme kabiliyeti nedeniyle çok önemli bir sağlık sorunu olarak kabul edilmiştir. Lateks alerjisi olan hastaların % 50 kadarının, lateks-meyve sendromu olarak bilinen bir durum olan bazı bitki kaynaklı gıdalara (çoğunlukla muz, kestane, avokado ve kivi) karşı çapraz alerjik reaksiyonlara sahip olması dikkat çekicidir. İlginç bir şekilde, meyvelerdeki bu alerjik proteinlerin içeriği belirli kimyasal veya fiziksel faktörlerle artırılabilir. Örneğin, muzları olgunlaştırmak için kullanılan bazı kimyasal ürünler, açıkça alerjenlere neden olur, dolayısıyla meyve alerjenliğini artırır.
Muz-polen alerjisi ile ilgili olarak, birkaç ilişkili alerji kalıbı tarif edilmiştir. Bunun örnekleri aşağıdaki gruplardır: muz ve kavun alerjileri ile yakupotu polen alerjisi; muz, kavun, karpuz, turunçgiller ve domates alerjileri ile çoklu polen alerjisi; muz, fındık, yer fıstığı ve kereviz alerjileri ile çınar ağacı poleni alerjisi. Bitkiler âleminde çok yaygın olan bir grup alerjen, bu çapraz reaksiyonların en azından bir kısmından sorumlu gibi görünmektedir fakat diğer alerjenler de dahil olabilir.

Başka Neye Tepki Verilebilir?

Muza alerjisi olanlar kestaneye, kivi veya avokadoya da tepki verebilirler. Muz alerjisi olan kişiler bazen şeftali, zeytin ve domates gibi meyveler ve dolmalık biber ve havuç gibi çiğ sebzeler yedikleri zaman de oral reaksiyonlar yaşarlar. Muzla aynı botanik aileden olduğu için muz alerjisi olanlar plantain (Musa paradisiaca) meyvesine de tepki verebilir.

Kim, Ne Zaman, Ne Kadar Süre ve Ne Sıklıkta?

Ne yazık ki muz alerjisinin farklı yaş gruplarında ve coğrafi bölgelerde görülme sıklığına ilişkin veriler azdır. Görünüşe göre ilk 5 gıda alerjisi arasında yer almasa da ne çocuklarda ne de yetişkinlerde nadir görülen bir alerji olarak değerlendirilemez. Belirli hasta grupları arasında, örneğin lateks, polen veya bitki kaynaklı gıdalara alerjisi olan denekler arasında çok daha sık görülür. Muza karşı alerji geliştiren hastaların uzun süreli takipleri yapılmadığı için muz alerjisinin gelişim ve gidişatı bilinmemektedir. Bununla birlikte, klinik veriler muz alerjisi olan hastaların ömür boyu kaçınma diyetine başlaması gerektiğini göstermektedir çünkü eldeki bilgilere göre muz alerjisini aşan hastalar olup olmadığı bildirilmemiştir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Muz Alerjisi

Bebeklerde muz alerjisinin belirtileri diğer kişilerde görülenlere benzer. Kişiler bebeklere, özellikle yer fıstığı içeren yeni bazı gıdalar verirken çok dikkatli olmalıdır. Çocuğun egzaması ya da herhangi bir şeye karşı alerjisi bulunuyorsa yiyecekler ya da başka maddelere karşı ciddi alerjik tepkiler gelişme riski yüksektir. Bununla birlikte bebeklere yer fıstığı, fındık, yumurta ve soya gibi yaygın besin alerjenlerinin 5-7 aylıkken verilmesi tavsiye edilmektedir. Bu besinlerin verilmesinin geciktirilmesi besin alerjisi riskini artırmaktadır. Anne babalar ya da veliler bebekleri, küçük çocukları besin proteini kaynaklı enterokolit sendromu (FPIES) denilen alerjik sendroma ait belirtiler açısından izlemelidir. Bu sendromda çocuklar ya da bebekler, alerjeni aldıktan 2-3 saat geçtikten sonra ishal ve kusma dâhil şiddetli gastrointestinal belirtiler geliştirir. Kanla yapılan alerji testleri bu durumu teşhis edemez. Sendroma sahip bebeklerin ya da çocukların çoğu başlangıçta anne sütü ya da mamalara karşı alerjik tepki belirtileri gösterirler.
Sendrom sonraları kişiler bunları yemeye başladığında genellikle çoğu gıdaya karşı alerjiye sebep olur, soya ve süt en sık rastlanan tetikleyicilerdir. Bu bozukluğa sahip çocukların yiyebilecekleri gıdalar genellikle sınırlıdır, tedavi edilmeyenlerde ciddi malnütrisyona (yetersiz beslenmeye) ve dehidrasyon gelişebilir.

Teşhis Edilmesi

Kişilerin klinik geçmişine bakmak muz alerjilerini saptamanın en kolay yoludur. Muz yedikten sonra, bir gıda alerjisi olduğunu düşündüren ani reaksiyonları gösteren kişiler tıbbi yardım istemeli, teşhis netleşinceye kadar muz ya da içinde muz ürünleri olan gıdaları tüketmemelidir. Deri testleri yapmak için ticari olarak temin edilebilen muz özleri ve ayrıca kan örnekleri için tahliller vardır. Şu anda kullanılan her iki test türü de tüm muz alerjisi olan tüm hastaları tespit etmemektedir. Tanısal hassasiyeti arttırmaya çalışmak için taze meyve ve muz kabuğu kullanılarak deri prick testi yapılabilir. Aynı zamanda, ne deri testleri ne de muz için spesifik IgE % 100 spesifik değildir; bu, pozitif bir testin yalnızca bağışıklık sisteminin reaksiyonunu gösterdiği fakat alerjiyi öngörmediği anlamına gelir. Bu nedenle, veriler her zaman klinik geçmişe göre yorumlanmalıdır. Sıklıkla ve şiddetli olmayan bir reaksiyon bekleniyorsa, belirli bir hastanın muza gerçekten alerjisi olup olmadığını anlamanın tek yolu kontrollü bir oral yükleme testi (yakın tıbbi gözetim altında aşamalı olarak artırılan dozların verilmesi) olabilir ancak bu bazı hastalarda risk oluşturabilir. Son zamanlarda daha doğru olan özel alerji testleri kullanıma sunulmuştur. Bu testler uzmana genellikle bir alerjinin mevcut olup olmadığını söylemekle kalmaz, aynı zamanda suçlu proteini belirleyebilir ve hatta hangi protein ailesine ait olduğunu belirtebilirler. Bu tür testler, uzmanın şiddetli bir reaksiyon olasılığını ve bir adrenalin oto-enjektörü reçetesinin önerilip önerilmeyeceğini belirlemesine yardımcı olabilir.

Muz Alerjisinin Tedavisi ve Yönetimi

Tüm muz alerjisi vakalarında, muzdan kaçınmak mantıklıdır fakat şiddetli muz alerjisi formunda özellikle önemlidir. Muza alerjisi olduğundan şüphelenilen hastalar, değerlendirilene kadar hem taze muzları hem de muz içerikli yiyecekleri yemekten tamamen kaçınmalıdır. IgE aracılı gerçek muz alerjisinin teşhisi doğrulandıktan sonra hasta ömür boyu muz içermeyen bir diyet uygulamalıdır. Meyve salatalarına ve meyveli içeceklere ve muz ya da muz aroması içerebilen diğer her şeye (dondurma, puding, sakız, kahvaltılık gevrek gibi ürünlere) dikkat edilmelidir. Bir tıp dergisi, tatlandırıcı katkı maddesi olarak muz özü içeren oral penisilin dozu aldıktan sonraki bir saat içinde alerjik reaksiyon geçiren sekiz yaşındaki bir kız çocuğunu rapor etmiştir. Şampuanlar ve vücut losyonları gibi bakım ürünlerine de dikkat edilmelidir. İçerik listeleri mutlaka okunmalıdır.
Daha hafif vakalarda (muz alerjisinin polen gıda sendromu veya lateks gıda sendromu ile ilişkili olduğu durumlarda) da muzdan kaçınılması tavsiye edilir. Kişilerin eğer varsa alerjilerinin bu kategoride olup olmadığını bilmesi önemlidir. Bir reaksiyon meydana gelirse, yiyecekleri yemeyi bırakmaları ve ağzını suyla yıkamaları gerekir. Uzmanlar polen gıda sendromuna veya lateks gıda sendromuna ikincil meyve alerjisi olan bazı kişilerin suçlu meyveler pişirildikten sonra tolere edebildiklerini çünkü reaksiyona neden olan proteinin büyük olasılıkla ısı ile etkisiz hale gelebileceğini söylemektedir.
Çapraz reaksiyon nedeniyle, örneğin lateks, avokado, kestane, kivi, kavun veya belirli polenlere alerjisi olan kişiler gibi muz alerjisi riski yüksek olduğu düşünülen hastalara muz yemesiyle ilgili olası önceki yan etkiler ya da olumsuz tepkiler dikkatle sorulmalıdır. Hasta tarafından mükemmel tolere edilebilirliğe sahip muz tüketimi bildirilmedikçe, klinik reaksiyonu değerlendirmek için objektif prosedürlere dayanarak doğru tanı koyulana kadar muz içermeyen bir diyet önerilmelidir. Şiddetli bir reaksiyon olası olmasa da muz alerjisi durumunda bir antihistaminik tablet alınabilir. Bu yardımcı olabilir fakat belirtiler genellikle kendiliğinden hızla (genellikle iki saatten kısa bir süre içinde) kaybolur, bu nedenle antihistaminik tabletlerin çok az etkisi olabilir.
Not: Bu makale muz alerjisi olan kişilerin alerjilerini anlamalarına ve yönetmelerine yardımcı olmak ya da rehberlik etmek için yazılmıştır. Muza ya da farklı gıdalara karşı alerjik tepki belirtileri gösterdiğini düşünen kişiler bir doktora başvurmalıdır.

Kaynakça:
https://www.anaphylaxis.org.uk/knowledgebase/banana-allergy/#:~:text=Allergic%20reactions%20to%20banana%20vary,minutes%20of%20eating%20the%20fruit.
https://www.yorktest.com/intolerance/banana/
http://research.bmh.manchester.ac.uk/informall/allergenic-food/index.aspx?FoodId=5
https://www.medicalnewstoday.com/articles/319968#outlook

Yazar: Müşerref Özdaş