Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) Hakkında Bilinmesi Gerekenler

0 471

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) kişiden kişiye cinsel ilişki yoluyla aktarılır. Bu hastalıklara zührevi hastalıklar da denir. Cinsel yolla bulaşan bir hastalığı olan biriyle korunmasız vajinal, anal veya oral seks yapan bir kişi bu hastalıklara yakalanabilir. Bu hastalıkların bulaşmasının tek yolu cinsel ilişki değildir. Enfeksiyonlar, iğnelerin paylaşımı ve emzirme yoluyla da bulaşabilir.

Erkeklerde Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Belirtileri

Semptom geliştirmeden cinsel yolla bulaşan bir hastalığa yakalanmak mümkündür ancak bazı Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) Hakkında Bilinmesi Gerekenlercinsel yolla bulaşan hastalıklar belirgin semptomlara neden olur. Semptomlar hastalığın türüne göre değişebilir. Erkeklerde yaygın semptomlar şunlar olabilir:
*Cinsel ilişki sırasında ya da idrar çıkarılırken rahatsızlık veya ağrı hissedilmesi
*Penis, testis, anüs, kalça, uyluk veya ağızda ya da çevresinde yaralar, şişlikler veya döküntüler
*Penisten olağan dışı akıntı veya kanama
*Ağrılı veya şişmiş testisler

Kadınlarda Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Belirtileri

Çoğu durumda cinsel yolla bulaşan hastalıklar belirgin semptomlara neden olmaz. Kadınlarda görülen genel semptomlar (hastalığın çeşidine göre değişebilir) arasında şunlar bulunabilir:
*Cinsel birleşmede ya da idrar yapma sırasındaki rahatsızlıklar, ağrılar
*Vajina, anüs, kalça, uyluk veya ağız üzerinde veya çevresinde yaralar, çıkıntılar, kızarıklık, kaşıntı veya döküntüler
*Vajinadan olağan dışı akıntı veya kanama
*Vajinada veya çevresinde kaşıntı

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Türleri

Birçok farklı enfeksiyon türü cinsel yolla bulaşabilir. En yaygın cinsel yolla bulaşan hastalıklar aşağıda açıklanmaktadır.
Klamidya: Klamidyaya belirli bir bakteri türü neden olur. Klamidyası olan birçok insanda belirgin bir semptom yoktur. Semptomlar geliştiğinde, genellikle şunlar görülür:
*Cinsel ilişki sırasında veya idrar yapılırken yaşanan ağrı veya rahatsızlık
*Penis veya vajinadan gelen yeşil veya sarı akıntı
*Alt karın bölgesinde ağrı
Tedavi edilmezse, klamidya şunlara yol açabilir:
*Üretra, prostat bezi veya testis enfeksiyonları
*Pelvik inflamatuar hastalık
*Kısırlık
Hamile bir kadında tedavi edilmemiş klamidya varsa doğum sırasında bebeğe geçirebilir ve bebekte şunlar gelişebilir:
*Zatürre
*Göz enfeksiyonları
*Körlük
Antibiyotikler klamidyayı kolayca tedavi edebilir.
HPV (insan papilloma virüsü): İnsan papilloma virüsü (HPV), ciltten cilde veya cinsel temas yoluyla bir kişiden diğerine geçebilen bir virüstür. Virüsün birçok farklı suşları vardır.. HPV’nin en yaygın semptomu cinsel organlar, ağız veya boğazdaki siğillerdir. HPV enfeksiyonunun bazı türleri, aşağıda belirtilen kanser çeşitlerine yol açabilir:
*Ağız kanseri
*Rahim ağzı kanseri
*Vulvar kanseri
*Penis kanseri
*Rektal kanser
HPV vakalarının çoğu kanserli hale gelmezken, virüsün bazı suşlarının kansere neden olma olasılığı diğerlerine göre daha yüksektir. Ulusal Kanser Enstitüsüne göre, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki HPV ile ilişkili kanser vakalarının çoğu HPV 16 ve HPV 18’den kaynaklanmaktadır. HPV’nin bu iki türü tüm rahim ağzı kanseri vakalarının yüzde 70’inin sebebidir. HPV için herhangi bir tedavi yoktur. Bununla birlikte, HPV enfeksiyonları genellikle kendi kendine geçer. HPV 16 ve HPV 18 dahil en tehlikeli türlerden bazılarına karşı korunmak için bir aşı da mevcuttur. HPV’den şüphe duyulan durumlarda uygun testler ve taramalar doktorun komplikasyon riskini değerlendirmesine ve yönetmesine yardımcı olabilir. Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Frengi: Bir başka bakteriyel enfeksiyon frengidir. Genellikle erken aşamalarında fark edilmez. Ortaya çıkan ilk semptom, şans olarak bilinen küçük yuvarlak bir yaradır. Cinsel organlarda, anüste veya ağızda gelişebilir. Ağrısızdır ama çok bulaşıcıdır. Daha sonra ortaya çıkan sifiliz ya da frenginin belirtileri şunlar olabilir:
*Döküntü
*Yorgunluk
*Ateş
*Baş ağrıları
*Eklem ağrısı
*Kilo kaybı
*Saç dökülmesi
Tedavi edilmezse, frengi geç evrede aşağıdakilere yol açabilir:
*Görme kaybı
*İşitme kaybı
*Hafıza kaybı
*zihinsel hastalıklar
*Beyin veya omurilik enfeksiyonları
*Kalp hastalığı
*Ölüm
Neyse ki, frengi yeterince erken fark edilirse antibiyotiklerle kolayca tedavi edilir. Frengi ne kadar erken teşhis ve tedavi edilirse o kadar az hasar verir. Bununla birlikte, yenidoğanlarda frengi enfeksiyonu ölümcül olabilir. Bu nedenle tüm hamile kadınların frengi bakımından taranması önemlidir.
HIV: HIV, bağışıklık sistemine zarar verebilir ve diğer virüslere veya bakterilere ve bazı kanserlere yakalanma riskini artırabilir. Tedavi edilmezse, AIDS olarak bilinen evre 3 HIV’e yol açabilir. Ancak bugünün tedavisi ile HIV ile yaşayan birçok insanda AIDS gelişmez.
Erken veya akut aşamalarda, HIV semptomları grip semptomlarıyla karıştırılabilir. Örneğin, erken belirtiler şunlardır:
*Ateş
*Titreme
*Ağrı ve sızılar
*Şişmiş lenf düğümleri
*Boğaz ağrısı
*Baş ağrısı
*Mide bulantısı
*Döküntüler
Bu başlangıç semptomları tipik olarak bir ay içinde netleşir. Bu noktadan itibaren, bir kişi yıllarca ciddi veya kalıcı semptomlar geliştirmeden HIV taşıyabilir. Diğer insanlar aşağıdaki gibi spesifik olmayan semptomlar geliştirebilir:
*Tekrarlayan yorgunluk
*Ateş
*Baş ağrıları
*Mide sorunları
Henüz HIV için bir tedavi yoktur ancak onu yönetmek için tedavi seçenekleri mevcuttur. Doğru tedavi HIV’i cinsel partnere aktarma şansını da azaltabilir. Aslında, tedavi potansiyel olarak vücuttaki HIV miktarını tespit edilemeyen seviyelere kadar düşürebilir. Saptanamayan seviyelerde, HIV diğer insanlara bulaşamaz. Rutin testlerle ortaya çıkmadan önce HIV’li birçok kişi buna sahip olduklarının farkında bile değildir. Erken tanı ve tedaviyi desteklemek için 13 ila 64 yaş arasındaki herkesin en az bir kez test edilmesi önerilir. HIV bakımından yüksek risk taşıyan kişiler herhangi bir belirti olmasa da her yıl bir defa test yaptırmalıdır. Testlerde ve tedavi seçeneklerindeki gelişmeler HIV’le birlikte sağlıklı ve uzun bir ömür sürülmesine imkân vermektedir.
Belsoğukluğu (Gonore): Gonore ya da belsoğukluğu bakterilerle yayılan başka bir hastalık çeşididir. Belsoğukluğu olan birçok kişide hiçbir semptom gelişmez ancak mevcut olduğunda şu semptomlar görülebilir:
*Penis veya vajinadan beyaz, sarı, bej veya yeşil renkli bir akıntı
*Seks veya idrara çıkma sırasında rahatsızlık veya ağrı
*Normalden daha sık idrara çıkma
*Cinsel organların etrafında kaşıntı
*Boğaz ağrısı
Tedavi edilmezse belsoğukluğu şunlara yol açabilir:
*Üretra, prostat bezi veya testis enfeksiyonları
*Pelvik inflamatuar hastalık
*Kısırlık
Bir annenin doğum sırasında belsoğukluğunu yenidoğana geçirmesi mümkündür. Bu olduğunda Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) Hakkında Bilinmesi Gerekenlerbelsoğukluğu bebekte ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle birçok doktor hamile kadınları cinsel yolla bulaşan hastalıklar için test edilmeye ve tedavi görmeye teşvik etmektedir. Belsoğukluğu genellikle antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Kasık biti: Kasık bitleri kasık bölgesindeki kıllarda ikamet edebilen küçük böceklerdir. Vücut bitleri ve baş bitleri gibi bu bitler de insan kanını emerek beslenir. Kasık bitlerinin yaygın belirtileri şunlardır:
*Cinsel organlar veya anüs etrafında kaşıntı
*Cinsel organların veya anüsün çevresinde küçük pembe veya kırmızı şişlikler
*Düşük ateş
*Enerji eksikliği
*Sinirlilik
Ayrıca kasık kıllarının kökleri etrafında bitleri veya küçük beyaz yumurtalarını da görmek mümkün olabilir. Bir büyüteç onların tespit edilmesine yardımcı olabilir. Tedavi edilmezse, kasık bitleri ciltten cilde temas veya paylaşılan kıyafetler, yatak takımları veya havlularla diğer insanlara yayılabilir. Kaşınan ısırıklar enfekte olabilir. Kasık biti istilalarını derhal tedavi etmek en iyisidir. Kasık biti varsa, reçetesiz topikal tedavilerle ortadan kaldırılabilir ve vücuttan uzaklaştırmak için cımbız kullanılabilir. Giysiler, yatak takımları, havlular ve ev iyi temizlenmelidir.
Trikomonas: Trikomonasın nedeni, bir kişiden diğerine cinsel temas yoluyla geçebilen küçük bir protozoondur. Trikomonasa yakalanan kişilerin üçte birinden azında belirtiler görülür. Bu belirtiler şunlar olabilir:
*Vajina veya penisten akıntı
*Vajina veya penis çevresinde yanma veya kaşıntı
*İdrara çıkma veya seks sırasında ağrı veya rahatsızlık
*Sık idrara çıkma
Kadınlarda trikomonas ile ilgili genellikle balık kokusuna benzer hoş olmayan bir akıntı görülür.
Tedavi edilmezse üretra enfeksiyonlarına, pelvik inflamatuar hastalığa ve kısırlığa yol açabilir. Trichomonas antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Uçuk (Herpes): Herpes, herpes simpleks virüsünün (HSV) kısaltılmış adıdır ve sık görülen bir hastalıktır. Virüsün iki ana türü vardır. Bunlar HSV–1 ve HSV–2’dir. Her ikisi de cinsel yolla bulaşabilir HSV – 1 Öncelikle uçuklardan sorumlu olan oral herpes’e neden olur. HSV–1, oral seks sırasında bir kişinin ağzından başka bir kişinin cinsel organlarına da geçebilir ve genital herpes’in ortaya çıkmasına sebep olabilir. HSV – 2 ise öncelikli olarak genital herpes’in ortaya çıkmasını sağlar.
Herpesin en sık görülen belirtisi kabarcıklı uçuklardır. Genital herpes durumunda, bu uçuklar genital bölgede veya çevresinde gelişir. Ağız uçuklarında, ağız üzerinde veya çevresinde gelişirler. Herpes uçukları genellikle birkaç hafta içinde kabuklanır ve iyileşir. İlk başladığında genellikle daha acı vericidir. Zamanla daha az ağrılı hale gelir ve daha az görülür. Hamile bir kadının uçuğu varsa, potansiyel olarak doğum sırasında rahimdeki fetüsüne veya yeni doğan bebeğine iletebilir. Konjenital herpes denilen bu durum yeni doğanlar için çok tehlikeli olabilir. Bu nedenle hamile kadınların HSV durumlarının farkında olmaları faydalıdır. Herpes için henüz bir tedavi yoktur ancak kontrol etmeye ve herpes uçuklarının ağrısını hafifletmeye yardımcı olan ilaçlar mevcuttur. Aynı ilaçlar herpes’in cinsel partnere geçme olasılığını da azaltabilir. Etkili tedavi ve güvenli cinsel uygulamalar herpes ile rahat bir yaşam sürülmesine ve başkalarını virüsten korumaya yardımcı olabilir.
Cinsel Yolla Bulaşan Diğer Hastalıklar
Daha az görülen, cinsel yollarla bulaşan diğer hastalıklar aşağıdadır:
*Yumuşak şankr (Şankroid)
*Lenfogranuloma venereum (LGV)
*Granülom inguinale
*Molloscum contagiosum ya da göbekli siğil
*Uyuz

Oral Seksten Kaynaklanan Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

Cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanmanın tek yolu vaginal ve anal seks değildir. Oral seks yoluyla bulaşan cinsel hastalıklar da mevcuttur. Başka bir deyişle, cinsel yolla bulaşan hastalıklar bir kişinin cinsel organlarından başka bir kişinin ağzına veya boğazına veya tam tersi şekilde geçebilir. Oral yolla bulaşan cinsel hastalıklar her zaman fark edilmez. Semptomlara neden olduklarında genellikle boğaz ağrısı, ağız veya boğaz çevresinde yaralar görülür.

Cinsel Yolla Bulaşan Tedavi Edilebilir Hastalıklar

Cinsel yollarla bulaşan bazı hastalıkların tedavisi mümkündür. Örneğin klamidya, belsoğukluğu, frengi, trikomonas, kasık bitleri antibiyotikler ve diğer yollarla tedavi edilip iyileştirilebilmektedir. Diğerler bazı hastalıklar ise iyileştirilemez. Örneğin, şu cinsel yolla bulaşan hastalıklar şu anda tedavi edilemez:
*HPV
*HIVCinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) Hakkında Bilinmesi Gerekenler
*Herpes (uçuk)
Cinsel yolla bulaşan bir hastalık tedavi edilemese bile yönetilebilir. Erken teşhis almak önemlidir. Tedavi seçenekleri genellikle semptomları hafifletmeye yardımcı olmak ve hastalığı başka birine iletme şansını azaltmak için kullanılabilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar ve Hamilelik

Hamile kadınların hamilelik sırasında cinsel yolla bulaşan hastalıkları fetüslere veya doğum sırasında yenidoğana iletmeleri mümkündür. Yenidoğanlarda cinsel yolla bulaşan hastalıklar komplikasyonlara neden olabilir. Bazı durumlarda, yaşamı tehdit edici olabilirler. Yenidoğanlarda cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesine yardımcı olmak için, doktorlar genellikle hamile kadınları potansiyel olarak cinsel yolla bulaşan hastalıklar için test yaptırmaya ve tedaviye teşvik eder. Doktor belirtiler olmasa bile bir test önerebilir. Hamileyken bir veya daha fazla cinsel yolla bulaşan hastalık için test pozitif çıkarsa antibiyotikler, antiviral ilaçlar veya diğer yollarla tedavi edilebilir. Bazı durumlarda, doğum sırasında bulaşma riskini azaltmak için sezaryen ile doğum teşvik edilebilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Teşhisi

Çoğu durumda doktorlar sadece semptomlara dayanarak cinsel yolla bulaşan hastalıkları teşhis edemez. Doktor veya diğer sağlık kuruluşu böyle bir hastalıktan şüphelenirse, muhtemelen kontrol etmek için testler önerecektir. Cinsel geçmişe bağlı olarak, bir sağlık uzmanı semptomlar olmasa bile bazı testlerin yapılmasını önerebilir. Bunun nedeni, cinsel yolla bulaşan hastalıkların birçok durumda belirgin semptomlara neden olmamasıdır ama semptomsuz cinsel yolla bulaşan hastalıklar bile hasara neden olabilir veya başkalarına geçebilir. Sağlık hizmeti sağlayıcıları bir idrar veya kan testi kullanarak cinsel yolla geçen çoğu hastalığı teşhis edebilirler ayrıca cinsel organlardan örnek alabilirler. Eğer herhangi bir yara veya uçuk varsa onlardan da sürüntü alınıp incelenebilir. Pap smear, cinsel yolla bulaşan hastalıkları teşhis eden bir test değildir. Bu test servikste prekanseröz hücrelerin varlığını kontrol eder. Bir HPV testi ile birleştirilebilse de, negatif bir Pap smear, cinsel yolla bulaşan herhangi bir hastalık olmadığı anlamına gelmez.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Tedavisi

Cinsel yolla bulaşan hastalık için test pozitif çıkarsa mümkün olan en kısa sürede tedavi almak önemlidir. Bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar ayrıca tedavi edilmezse ciddi sonuçlara yol açabilir. Nadir durumlarda tedavi edilmeyen cinsel yolla bulaşan hastalıklar ölümcül olabilir. Neyse ki, cinsel yolla bulaşan hastalıkların çoğu tedavi edilebilir, bazı durumlarda tamamen iyileştirilebilir. Diğer durumlarda erken ve etkili tedavi, semptomları hafifletmeye, komplikasyon riskini azaltmaya ve cinsel partnerleri korumaya yardımcı olabilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için önerilen tedavi, sahip olunan hastalığa bağlı olarak değişir. Cinsel aktiviteye devam etmeden önce kişi ve cinsel partneri başarıyla tedavi edilmelidir. Aksi takdirde enfeksiyon iki kişi arasında aktarılır. Bakteriyel enfeksiyonlar antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilir. Tüm antibiyotiklerin reçete edildiği gibi alınması önemlidir. Hasta bir kişi hepsi bitmeden kendini daha iyi hissediyor olsa bile almaya devam etmelidir. Reçeteli ilaçlar aldıktan sonra belirtilerin geçip geçmediği veya geri dönmediği doktora bildirilmelidir. Antibiyotikler viral yolla bulaşan cinsel hastalıkları tedavi edemez. Çoğu viral enfeksiyonun tedavisi yoktur ancak bazıları kendi kendine geçebilir. Birçok durumda, semptomları hafifletmek ve bulaşma riskini azaltmak için tedavi seçenekleri mevcuttur. Örneğin, uçuk salgınlarının sıklığını ve şiddetini azaltmak için ilaçlar mevcuttur. Benzer şekilde, tedavi HIV’in ilerlemesini durdurmaya yardımcı olabilir. Ayrıca, antiviral ilaçlar HIV’i başka birine iletme riskini azaltabilir. Bakteri ve virüslerden başka yollarla bulaşan kasık biti, trikomonas gibi cinsel hastalıklar genellikle oral veya topikal ilaçlarla tedavi edilebilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Önlenmesi

Cinsel temastan kaçınmak cinsel yolla bulaşan hastalıklardan kaçınmanın tek kusursuz yoludur fakat vajinal, anal veya oral seks yapanlar için bunları daha güvenli hale getirmenin yolları vardır. Prezervatifler doğru kullanılırsa istenmeyen bir gebelikten korumakla birlikte cinsel yollarla geçen hastalıklardan da korur. Optimal koruma için vajinal, anal ve oral seks sırasında prezervatif kullanmak önemlidir. Özel dental (ağız ve diş için) örtüler oral seks sırasında da koruma sağlayabilir. Prezervatifler genel olarak kan ve semen yoluyla bulaşan hastalıkların bulaşmasının engellenmesinde etkilidir. Ancak ciltten cilde yayılan cinsel yolla bulaşan Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) Hakkında Bilinmesi Gerekenlerhastalıklara karşı tam koruma sağlayamazlar. Prezervatif cildin enfekte olmuş bölgesini kapsamıyorsa kişi yine de bir cinsel yolla bulaşan bir hastalığa yakalanabilir veya eşine geçirebilir. Prezervatifler sadece cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı değil, aynı zamanda istenmeyen gebeliğe karşı da korunmaya yardımcı olabilir. Buna karşılık, diğer birçok doğum kontrolü türü istenmeyen gebelik riskini azaltır, ancak cinsel yolla bulaşan hastalıkları engellemez. Örneğin, aşağıdaki doğum kontrolü formları cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz:
*Doğum kontrol hapları
*Doğum kontrol aşıları
*Doğum kontrol implantları
*Rahim içi araçlar (RİA)
Cinsel yolla bulaşabilen hastalıklara karşı düzenli tarama yapılması cinsel olarak aktif olan herkes için iyi bir fikirdir. Yeni bir partnerle seks yapılmadan önce cinsel geçmişi hakkında konuşmak önemlidir. Her iki taraf da cinsel yolla bulaşan hastalıklar için bir sağlık kuruluşunda taranmalıdır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar genel olarak belirti vermediğinden test yaptırmak emin olmanın tek yoludur. Yapılan test pozitif çıkarsa sağlık uzmanlarının önerdiği tedavi planına uyulması çok önemlidir. Eğer uygunsa eşlerin her ikisi de HPV ve hepatit B için aşısı olmayı düşünmelidir. Bu stratejiler ve diğerleri takip edilerek, cinsel yolla geçen bir hastalığa yakalanma ve başkalarına geçirme şansı düşürülebilir. Güvenli seks ve hastalıklardan korunma hakkında daha fazla bilgi edinilmelidir.

Kaynakça:

https://sagligim.gov.tr
https://www.healthline.com

Yazar: Müşerref Özdaş

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku