Zihinsel gelişmeye bilişsel gelişim de denir. “Biliş” terimi dünyamızı öğrenmeyi ve anlamayı içeren etkinlikler anlamında kullanılan bir sözcüktür. Yaklaşık biliş sözcüğü “düşünme” sözcüğü ile eşanlamlıdır.
Zihinsel gelişim diğer gelişim süreçlerine göre daha karmaşıktır. Bebek anne karnında iken bazı testlerle bir anlamda zihinsel gelişimleri takip edilir. Gebeliğin 12. Ve 16. Haftasında 2’li ve 3’lü tarama testleri ile bebekte bir zekâ geriliği ya da başka problemleri olup olmadığı tespit edilmiş olur. Tabii bu testlerin % 100 doğruluk payı yoktur.
Bebek dünyaya geldiği anda ki ilk zihinsel faaliyeti refleksleridir. Bebek ışıktan etkileniyor, ama göremiyor, sesten etkileniyor ama duyamıyor. Bebeğin hareketleri bilinçsizdir. Öğrenme süreci başladığında zihinsel faaliyetleri başlamış olur.Bebeğin zihinsel gelişiminin de düzenli bir şekilde artması gerekir. Bebek ilk önce dış dünyayı algılayacaktır. Bu da öncelikle görme duyusu ile ilgilidir. Görme yetisi doğduğu günden itibaren oluşmaya başlar ve bu ölçüde de nesneleri yavaş yavaş da olsa seçer.Nesneleri seçtikten sonra aşamalar halinde ağzı ve elleri ile dokunma ihtiyacı hisseder. Bebek eline ne geçerse ağzına alır. Bu yaptığı eylemin amacı nesneleri algılayabilmektir. Yani zihindeki tüm gelişim için aynı oranda gelişmiş bedene ihtiyaç vardır.
Beden ve zihin koordinasyonlu bir biçimde ilerleme kaydeder. Bu ilerlemeler sağlık kurumları tarafından düzenli olarak kontrol edilir. Anormallikler aile ve sağlık merkezleri tarafından fark edilebilir. Zaten okul çağına gelen çocukların zihinsel gelişimi okul ortamında kolaylıkla ortaya çıkar. Ortalamanın altında ve üstünde olan çocuklarla özel ilgilenilmelidir.Zihinsel faaliyet süreci hakkında Haluk Yavuzer Piaget’in çalışmaları doğrultusunda zihinsel faaliyetin şu süreçleri kapsadığını belirtmiştir.
1. Algılama: İç ve dış dünyada algılanan bilgilerin yorumlanması, organize edilmesi ve yeniden bulunmasıdır.
2. Bellek: sBeynin sağlıklı bir şekilde işleyiş şeklidir.Algılanan tüm bilginin bulunup getirilmesi ve sonuca varma amacıyla kullanılabilmesidir.
3. Düşünme: Bilginin ve çözümlerin nitelikçe değerlendirilmesi.
4. Kavrama: Bilginin iki ya da daha fazla kısmı arasındaki yeni ilişkilerin tanınabilmesidir.
Zihinsel gelişmeyi dönemlere ayırmak mümkündür.
İşlem öncesi dönem çocukları:
Duyusal- Motor Dönem (0-2)
İşlem Öncesi Dönem (3-7)
Somut İşlemler Dönemi (7-11)
Soyut İşlemler Dönemi (11-16)
Zihinsel gelişim, çocuk okul çağına geldiğinde gelişen beden ve dil mekanizması doğrultusunda gelişir. Çocuk bu çağda somut düşünür. Soyut düşünme ilkokul çağında çok daha yeni başlamıştır.
Yazar:Serpil Altunyay