CDC’ye (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine) göre, diyabet hastası bir kişi (ister prediyabet yani gizli şeker, ister tip 2 olsun) kalp hastalığı, görme kaybı ve böbrek hastalığı gibi uzun vadeli sağlık sorunlarını geciktirmek veya önlemek amacıyla kan şekeri artışlarını önlemek için karbonhidrat alımını düzenlemelidir. Karbonhidratların aşırı miktarda alınması hiperglisemi (kan şekerinin yükselmesi) ile sonuçlanır. Bir kişinin kan şekeri uzun süre yüksek seyrederse, bu durum görme bozukluğu ve böbrek hastalığı gibi diğer tıbbi komplikasyonlara yol açabilir. Hiperglisemi ve ilişkili hastalıklardan kaçınmak için şeker hastaları, makarna gibi karbonhidrat içeren gıdaların alımını azaltmalı ancak tamamen ortadan kaldırmamalıdır.
Diyabet (şeker) hastaları genellikle yüksek karbonhidrat içeriği nedeniyle makarna yemekten kaçınırlar ve yılda sadece bir kez çok özel bir gün olduğunda mantı sipariş ederler. Şeker hastası olmak makarnadan mahrum kalmayı gerektirmez. Porsiyon boyutu sınırlanarak ve yüksek lifli kepekli tahıllardan yapılan makarnalar seçilerek, uygun yemek planlaması ile diyabetik diyete güvenle dahil edilebilir.
Şeker Yönetiminde Zorluklar
Şeker hastaları kan şekeri düzeylerini düzenlemekte zorlanırlar ve bu nedenle karbonhidrat oranı yüksek yemekler (vücut tarafından glikoza dönüştürülen) diyabetik bir beslenme için uygun değildir. Diyabeti yönetmek için sahip olunan tüm harika yeni ilaçlara ve teknolojiye rağmen, çoğu insan hala doktorlarının kendileri için belirlediği glikoz yönetimi hedeflerine ulaşamamaktadır. Yüksek kan şekerinin bir gecede çok fazla zarar vermesi muhtemel değildir ama birçok gece, uzun yıllar boyunca olduğunda tehlikelidir. Yemek zamanı insüline ihtiyaç duyan makarna severlerin önlerindeki zorluklar daha fazladır. Geleneksel buğday erişteleri ya da spagettileri neredeyse saftır, %100 karbonhidrattır ve mütevazı bir porsiyon bile kan şekerini hızla yükseltebilir. Çoğu spagetti veya makarna yemeğine eklenen bol miktarda tereyağı, zeytinyağı, peynir veya krema (genellikle geç ve öngörülemeyen kan şekeri artışlarına neden olan yağlar) ve özellikle her öğünde insülin gerektiren kişilerin işini daha da zorlaştırır.
Makarnanın Karbonhidrat İçeriği Yüksektir
Makarnanın karbonhidrat içeriğinin yüksek olduğu inkar edilemez. İnsanlar öncelikle bir yakıt kaynağı olarak karbonhidratları tüketirler. Karbonhidratlar daha sonra glikoz gibi şekerlere ayrılır. Bir bardak pişmiş makarna, yaklaşık 40 gram karbonhidrat içerir, bu miktar diyabetik olmayanlar için bile çok fazladır. Porsiyon boyutu küçültülürse tüketilen karbonhidrat sayısı da düşer. Çok daha küçük porsiyonlarda, bu karbonhidratlar yönetilebilir ve aslında vücut tarafından yakıt olarak kullanılmak üzere gereklidir. Bir diyabetik makarna porsiyonu, 1/3 fincan pişmiş makarna veya 15 gram karbonhidrat eşdeğeridir. Bir porsiyon makarna ayrıca kan şekerini kontrol etmeye yardımcı olan başka bir kompleks karbonhidrat olan lif içerir. Tam buğdaylı makarna çok fazla lif (porsiyon başına kabaca 3 ila 5 gram lif) içerir. Şeker hastaları her hafta güvenle tüketebilecekleri makarna miktarı konusunda tavsiye almak için bir diyetisyene veya doktorlarına danışmalıdır.
Makarnayı Diyabet Diyetine Dâhil Etme Yolları
Şeker hastaları kan şekerlerini dengede tutabilmek için düzenli beslenmeli, ara öğünlere önem vermelidir. Karbonhidrat sayımı ve bir diyetisyenle bir yemek planı oluşturmak faydalı olabilir. Diyetisyenler, tüm bireysel yaşam tarzı ihtiyaçlarını etkileyen bir yemek planı ve karbonhidrat hedefi oluşturmaya yardımcı olabilir. Şeker hastalarının kan şekerini kontrol altında tutmaya çalışırken makarnayı diyetlerine dahil edebilecekleri, yazının devamında açıklanmış olan bazı yollar bulunmaktadır.
Yüksek Lifli Çözümler Aramak
Besinler ağız yoluyla alındıktan sonra şekere dönüşür ve şeker hücreleri besler. Vücut, şekeri hücreleri için enerji olarak kullanır. Rafine beyaz un gibi basit karbonhidratlar hızla şekere dönüşür. Bunları yemek, pankreastan anında bir insülin tedariki gerektirir. Şekere parçalanması daha uzun süren tam tahıllı makarna gibi karmaşık karbonhidratlar, pankreas üzerinde daha az stres yaratır ve şekeri güvenli bir şekilde bir vücut hücresine götürmeye eşlik eden insülini salgılar. Aynı zamanda lif oranı yüksek, demir ile diğer önemli vitaminler içeren tam tahıllı (kepekli) makarnalar karmaşık yapıları nedeniyle diyabetli bir kişi için en iyi karbonhidrat seçimidir. Gıda üreticileri, diyabet hastaları için çok uygun olan çeşitli tam tahıllı ve düşük karbonhidratlı makarnalar üretmektedir.
Sadece Makarna Yemekten Kaçınmak
Bir şeker hastasının bir tabak makarnanın tadını çıkarması mümkün olsa da kan şekeri seviyesini nasıl etkilediği göz önüne alındığında, tek başına makarna (özellikle standart bir beyaz makarna) yememek önemlidir. Bunun yerine, yemeğe ekstra lif ve yavaş sindirilen, doyurucu protein vermek için makarna tabağına sebzeler ve kümes hayvanları, tofu veya deniz ürünleri gibi daha yağsız proteinler eklenmelidir. Böylece kan şekerinin düzgün seyretmesi, dengede kalması sağlanabilir.
Önce Protein ve Sebze Yemek
Yemek yeme sırası, kan şekerinin nasıl tepki verdiği üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir. Karnı önce düşük glisemik indeksli yiyeceklerle doldurmak, daha sonra yenen yüksek karbonhidratlı bileşenlerin etkisini hafifletiyor gibi görünmektedir, özellikle de bu yiyecekler lif bakımından yüksekse, sindirimi yavaşlatır ve açlığı azaltır. Tip 2 diyabetli bazı hastalar için bu, kan şekerini kabul edilebilir bir tokluk (yemek sonrası) aralığında tutmak için yeterli olabilir.
Makarnayı Al Dente Olacak Şekilde Pişirmek
Makarnayı al dente (çok fazla pişmemiş, dişe gelen) olacak şekilde pişirmek, şeker hastalarının tükettikleri glikoz miktarını kontrol etmenin en kolay yollarından biridir. Makarnanın fazla pişirilmesi parçalanmasına yol açar. Bu, makarnadan daha fazla şeker salar ve sonuçta daha yüksek kan şekeri seviyeleri ile sonuçlanır. En iyi diyabetik makarnalar al dente olarak hazırlanır, bu nedenle makarna yumuşak ve lapa gibi olmak yerine nispeten sert olacak şekilde pişirilmelidir.
Sosları Sınırlamak
Makarnanın kendisi genellikle karbonhidrat ve gereksiz yağlar açısından en büyük suçlu olarak görülse de, asıl suçlu çoğu zaman gereksiz miktarda sağlıksız maddeler içeren soslardır. Yüksek şekerli veya yüksek yağlı kremalı soslardan kaçınmak, kişinin kilosunu ve şeker hastalığını yönetmesine yardımcı olabilir. Bu bakımdan şeker hastaları hazırladıkları soslara dikkat etmelidir. Soslar hafif tutulmalı ve kıyma veya farklı sebzeler eklenmelidir.
Düşük Karbonhidratlı Alternatifleri Denemek
Tüm makarnalar kan şekerini bir dereceye kadar yükseltir. Makarnaya hayır diyemeyenler birçok düşük karbonhidratlı alternatifi de deneyebilir.
Alternatifler arasında yeşil mercimek, kırmızı mercimek, soya fasulyesi veya edamame, nohut, acı bakla unu ile üretilen vegan makarnalar, noodle veya spagettiler, kabaklı noodle, kabak veya havuç spagettisi, domates, ıspanak gibi sebze ilaveli makarnalar bulunmaktadır. Bu tür alternatifler beyaz makarnadan daha fazla lif içerir ve kan şekerini daha iyi dengelemeye yardımcı olabilir.
Ev Yapımı Makarnalar
Bir makarna makinesi ile evde makarna hazırlamak son derece kolay hale gelir. Bu şekilde, içine neyin girdiği tam olarak bilinir. Ev yapımı makarna yapılırken en iyi un seçilebilir, yumurta dahil edip edilmeyeceğine karar verilebilir, taze ve koruyucusuzdur, tuz ilavesi de kontrol edilebilir. Şeker hastaları için en iyi makarna her zaman ev yapımı makarna çeşididir.
Şeker Hastaları Ne Kadar Makarna Yiyebilir?
Şeker hastaları da beslenmelerinde herkes gibi makarnaya yer verebilir ancak aşırıya kaçılmamalıdır. Porsiyon boyutuna veya o yemek için planlanan karbonhidrat sayısını karşılayan makarna miktarına bağlı kalınmalıdır. Karbonhidrat içeren bir gıda olarak makarna, diyabetik bir diyet uygulanırken tüketilmesi güvenlidir ancak 1/3 su bardağı 15 gram karbonhidrata eşit olduğu için bir öğündeki makarna miktarı 1 su bardağını yani 45 gram karbonhidratı geçmemelidir.
Karbonhidratların sayılabilmesi veya makarnayı porsiyonlamak için Diyabet Tabağı Yöntemi tavsiye edilmektedir. Bu yöntem karbonhidratları doğru bir şekilde ayırmayı ve aşırıya kaçmamayı sağlayabilir. Yöntemi oldukça basittir: tabağın dörtte biri karbonhidratlı yiyeceklerle, yarısı nişasta içermeyen sebzelerle ve diğer çeyreği yağsız proteinle doldurulmalıdır. Metodun önerdiği gibi, makarnayı nişastalı olmayan sebzeler ve yağsız protein ile eşleştirmek, kan şekerinde hızlı bir artışı önlemeye yardımcı olur.
Şeker hastaları makarna bazlı bir yemek yerken ekmek, meyve veya tatlı gibi diğer karbonhidrat içeren gıdalardan kaçınmalıdır çünkü makarna ile karbonhidrat sınırlarına zaten ulaşmışlardır. Bunun yerine makarna nişastalı olmayan sebzeler ve yağsız et ile dengelenebilir. Sonuç olarak diyabetli bir kişi de makarna yiyebilir. Makarna, yüksek karbonhidratlı bir gıda olsa da, yüksek lifli seçenekler ve yağsız proteinlerle eşleştirildiğinde, porsiyon büyüklüğü uygun tutulduğunda güvenle tüketilebilir.
Kaynakça:
https://www.everydayhealth.com/type-2-diabetes/healthier-pasta-tips-for-people-with-type-2-diabetes/
https://unocasa.com/blogs/tips/pasta-for-diabetics
https://www.thediabetescouncil.com/can-i-eat-pasta-if-i-have-diabetes/
https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/osman-muftuoglu/makarna-mi-ekmek-mi-40122906
https://www.drerolvural.com/seker-hastasi-icin-iyi-ve-kotu-beslenme-turleri/
Yazar: Müşerref ÖZDAŞ