Volkan, basitçe anlatmak gerekirse Dünya’ nın magma katmanından yüzeyine açılan doğal bir geçittir. Dünya üzerinde yüzlerce volkan bulunmaktadır ancak bazıları patlama hikayeleri ve şu anki aktif halleri dolayısıyla daha ünlüdürler. Daha fazlasını öğrenmek için okumaya devam edin.
Çalışmalar her yıl dünyanın dört bir yanında patlayan yaklaşık 60 aktif volkan olduğunu göstermektedir. Bunların çoğu okyanusların altında bulunmaktadır ve bunların patlamaları jeologların ilgisini çekmektedir. Endonezya, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri geçmişte volkanik patlamaların çok sayıda kaydedildiği ülkelerden bazılarıdır. Bu sessiz devler en güçlü ve yıkıcı volkanlardan biri olma potansiyeline sahiptir. Dünya çapında ünlü bu volkanlardan bazılarına yakından bakalım.
1) Vezüv Yanardağı, İtalya:
Bu yanardağ, MS 79 yılında en az 16.000 kişinin ölümüne yol açan tüm Pompei şehrini külleri altına gömmüştür. Vezüv yanardağını dünyanın en önemli volkanlarından biri yapan şey ise, volkanın küllerinin tüm Pompei halkını ve hayvanlarını oldukları şekilde korumuş olmasıdır. Tarih Vezüv yanardağının MS 79 yılındaki büyük patlamanın ardından en az 40 kez patladığını göstermiştir. Vezüv yanardağı etkin olduğunda sıvı lav püskürtmez hasara neden olan kül ve volkanik bombalardır. Ayrıca bu yanardağ dünyanın en yoğun nüfuslu volkanik alanlarında biridir, bu da Vezüv yanardağını tehlikeli volkanlardan biri haline getirmektedir.
2) Cotopaxi Yanardağı, Ekvador:
Bugün Andes dağlarının bir bölümünü oluşturan Cotopaxi, Pasifik Ateş Çemberindeki volkanlar biridir. 86 kayıtlı patlama ile Cotopaxi dünyanın en aktif volkanlardan biri olarak kabul edilir. Geçmişte en kötü patlamalar 1744, 1768 ve 1877 yıllarında gerçekleşmiştir. Eğer bu yanardağ bugün patlarsa 2.000.000′ den fazla kişinin yaşamını sürdürdüğü Quito ve Latacunga kentleri için olası bir tehdit oluşturmaktadır.
3) Kilauea Volkanı, Hawaii:
Kilauea Volkanı Hawaii’nin en ünlü volkanlarından biridir. Bu volkan Hawaii’nin güneydoğu kesiminde yer almaktadır ve yanardağın büyük bir bölümü su altında kalmaktadır. Bu volkan 4 önemli volkan ile çevrilidir ve bunlar birlikte bir ada oluşturmaktadır. Kilauea Volkanı, daha önceki zamanların en ünlü aktif yanardağı olarak kabul edilir. Bu yanardağ ve patlamaları ile ilişkili çeşitli efsaneler vardır. Şu anda görülebilen krater 1790 yılında oluşmuştur ve Halemaumau denilen bir çukur krateri içermektedir. Bu yanardağdaki patlama 1983 yılında başlamıştır ve aktif kalan en uzun patlamalardan biri olmuştur.
4) St. Helens Yanardağı:
1980 yılında patlayan bu yanardağ ABD’de tarihinin en kötü patlamalarından biri olarak kabul edilir. Yaklaşık 120 yıl önce ilk kez patlamıştır. 18 Mayıs 1980 tarihindeki patlama yaklaşık 30.000 nükleer bomba patlaması kadar güçlüydü. Patlama Richter ölçeğine göre 5.1 olarak kaydedilmiştir ve dağın kuzey bölümünün yıkılmasına sebep olmuştur ve büyük miktarda enkazın çığ olarak devrilmesine sebep olmuştur. Patlama 9 saatten fazla sürmüştür ve 150 mil kare ormanlık alanın yanmasına neden olmuştur. Bu patlama öncesindeki uyarılara rağmen 57 kişi canını almıştır.
5) Fuji Dağı, Yanardağ:
Dünyanın en ünlü volkanlarından biri Fuji Dağı’dır. Aralık 1707 yılında patlak veren ve Ocak 1708 yılına kadar devam patlama Tokyo’ yu küle boğdu. Bu dağ yaklaşık 12.000 feet yüksekliktedir bu nedenle yılın büyük bir kısmında karla kaplı olarak kalmaktadır. Fuji Dağı aktif bir Stratovolkan olmasına rağmen, Fuji Dağı “aktif ancak şiddetli patlama riski düşük olan” bir yanardağ olarak sınıflandırılmıştır.
6) Bromo Dağı, Doğu Java, Endonezya:
Bromo Tengger Semeru Milli Parkı bulunan, bu yanardağ nefes kesen zirvesi ile bilinmektedir. Bu aktif volkanlardan biridir ve Aralık 2000’de patladığı zaman havaya 700 metreye kadar kül saçmıştır. Patlamalar Ocak 2011’de yeniden başlamıştır ve yaklaşık bir hafta kadar sürmüştür. Bromo dağı büyük bir patlama sonrasında oluşan iki yanardağdan bir tanesidir. Bunlardan diğeri ise aktif olmayan Batok Dağı’dır.
7) Pinatubo Dağı, Filipinler:
Luzon adasının Cabusilan Dağları’nda yer alan Pinatubo Dağı, en son 1991 yılında patlak vermiştir ve böylece 20. yüzyılın en büyük ve en ünlü volkanik patlaması olmuştur. Volkan yaklaşık olarak 2,4 m3 magma ve büyük miktarda piroklastik maddeyi dünya üzerine saçmıştır. Bu patlama aynı zamanda bir tayfunun başlangıcı ile çakışmıştır bu nedenle kül ve yağmur karışımına neden olmuştur. Bu da nehir ekosisteminde kirliliğe yol açmıştır. Aerosoller stratosferde bir tabaka oluşturmuştur ve dünya çapında 2 yıl boyunca sıcaklığın yaklaşık 0.5°C (0.9°F) düşmesine neden olmuştur.
8) Krakatoa Yanardağları, Endonezya:
Krakatoa yanardağları Endonezya’da bir ada oluşturmaktadır ve 1883 yılındaki patlamaları ile bilinmektedir. Volkanlar o kadar yüksek bir sesle patlamıştır ki, esas patlama noktasından 3000 mil kadar uzaktan duyulabilmektedir. Patlama aynı zamanda Krakatoa adalarının 2/3’ünün yıkımına yol açmıştır ve 36.000 kişinin ölüm ya da yaralanmasına sebep olmuştur. Olaydan aylar sonra bile insan cesetleri suda yüzerken bulunmuştur. Krakatoa volkanlarının kuzey bölümü son zamanlarda tekrar su yüzüne çıkmıştır ve aynı konumda yeni bir ada oluşturmaya başlamıştır. Oluşumuna devam eden bu adaya “Anak Krakatau”( Krakataunun çocuğu) denilmektedir.
9) Etna Yanardağı, İtalya (Sicilya):
Etna Yanardağı 3329 metre yükseklikte olan Avrupa’nın en yüksek aktif yanardağıdır. Sicilya’nın doğu kıyısında yer alan bir Stratovolkan’ dır. Etna yanardağı dikkate değer bir süredir aktiftir ve medeniyete yakındır bu nedenle detaylı araştırmaların yapılması gerekmektedir. Volkanik aktivite yarım milyon yıldan bugüne kadar devam etmektedir. Bu volkanın birden fazla kez gösterdiği en karakteristik özelliği ise duman halkalarıdır. İlk kez 1970′ lerde kaydedilmiş olup 2000 yılında da duman halkaları tekrarlamıştır.
10) Mayon Dağı, Filipinler:
Simetrik konik şekliyle ya da mükemmel koni şekli ile bilinen Mayon Dağı, Filipinler’in Luzon adasında bulunan aktif bir volkandır. Bu yanardağ bir “Stratovolkan” çeşididir ve “Pasifik Ateş Halkası”nın bir kısmını oluşturmaktadır. Dünya üzerindeki tek mükemmel koni şekilli volkan olan Mayon Dağı’ nın en uzun süren patlama süreci 23 Haziran 1897 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu patlama kesintisiz 7 gün boyunca devam etmiştir ve yakında bulunan köyü 15 metreye kadar lava gömmüştür. Son zamanlarda kaydedilen patlamalar Temmuz- Ekim 2006, Ağustos 2008, Temmuz 2009 – Ocak 2010 aralıklarındadır ve bu patlamalarda herhangi bir can ve mal kaybı yaşanmamıştır.
11) Popocatepetl Dağı, Meksika:
Orta Meksika’da bulunan Popocatepetl Dağı, Stratovolkan çeşidi aktif bir volkandır ve 730.000 yaşında olduğu sanılıyor. 1991 yılından bu yana düzenli olarak gazlar püskürtmeye başlamıştır, bu yıla kadar sessiz durumda olduğu kabul edilmektedir. 5426 metre yükseklikte olan Popocatepetl Dağı Meksika’nın en yüksek zirvelerinden biridir. Normalde bu yanardağ buzullar ile kaplı idi ancak artan volkanik aktivite ve hava sıcaklıkları nedeniyle yanardağı kaplayan buzullar artık yok olmuştur.
12) Eyjafjallajökull, İzlanda:
Eyjafjallajökull Dağı çapı 2 ila 2.5 mil arasında bir kratere sahip olup, 1653 metre yüksekliktedir. Ayrıca son zamanlarda, 2010 yılında patlak veren dünyanın en ünlü aktif volkanlarından biridir. Patlama sonucu Avrupa çevresindeki hava alanlarının kapanmasına neden olan dev bir kül bulutuna neden olmuştur. Bu patlamalar hava yolu endüstrisinin milyon dolarlar kaybetmesine neden olmuştur.
Diğer Ünlü Volkanlar;
-Rainier Dağı, Washington
-Tambora, Endonezya
-Mauna Loa, Hawaii
-Pelée Dağı, Martinik (Karayip Adaları)
-Soufrière Hills Volkanı, Montserrat (Karayip Adaları
Yazar:Tülay Arsoy