Bir ekosistem, bir bölgede yaşayan tüm organizmalardan ve bunlar ile fiziksel çevre arasındaki etkileşimlerden oluşur. Tüm ekosistemler enerji aktarımını içerir. Enerji, genellikle güneş ışığı yoluyla ekosisteme akar. Işık enerjisi, bitki örtüsünün (flora) büyümesini sağlayan fotosentez adı verilen bir işlemde kullanılır. Flora daha sonra kuşlar, hayvanlar ve böcekler için bir besin kaynağı haline gelir. Bu enerji transferi bitkiler ve hayvanlar arasında beslenme ilişkileri oluşurken devam eder. Kuşlar, orta seviye tüketicilerden en iyi avcılara kadar birçok trofik (beslenme) ağını kaplar. Diğer organizmalarda olduğu gibi, kuşlar av ve avcı türlerin sürdürülebilir popülasyon seviyelerini korumaya yardımcı olur ve ölümden sonra leşle beslenenler ve ayrıştırıcılar için besin sağlarlar.
Kuşlar ve İnsanlar
Kuşlar, tarih öncesinden beri insanlarla bütünleşmiştir. Onların zararına olsa da kuşlar ve yumurtaları, insanlar için önemli bir besini kaynağı olmuştur ve bazılarının nesillerinin tükenmesine sebep olacak şekilde birçok kuş türü avlanmıştır. Genellikle orijinal sahipleri öldürülerek elde edilen tüyler, şapkalarda, başlıklarda ve pelerinlerde süsleme olarak kullanılmıştır. Kuşlar dünya çapında “evcil hayvan” olarak popülerdir ve evcil hayvan ticareti birçok türü neslinin tükenme noktasına getirmiştir. Kuşlar dünya çapında antik sanat ve mitolojide de görülür. Kuşların şakıması birçok insan için dış mekanları zenginleştirir ve kuş gözlemciliği, en hızlı büyüyen eğlence etkinliklerinden biridir. Kuşlar ayrıca insanlara uçma konusunda ilham kaynağı olmuştur.
Kuşlar ve Ekosistem Hizmetleri
Kuşlar dünyadaki hemen hemen her habitatta bulunurlar. Nereye gidilirse gidilsin bizzat görülmeseler bile her zaman kuşların orada bulunduğunun bir kanıtı vardır. Ağaçkakanlar tarafından ağaç kabuğunda oluşturulmuş oyuklar veya yuva kalıntıları gibi şeyler kuşların varlığının bir göstergesidir. Kuşların geride bıraktığı işaretler önemsiz gibi görünse de, çoğu durumda kuşların etkinlikleri yaşadıkları ekosistemler üzerinde büyük sonuçlar doğurabilir. Bu da kuşların çeşitli ekosistemlerin genel işleyişindeki hizmetlerinin son derecede önemli olmasını sağlar. Kuşlar tohumların dağılmasından ve yırtıcı böcekleri yok etmeye, besin zincirinin devam etmesinden havanın temizlenmesine kadar birçok konuda ekosistem mühendisleri olarak çevresel roller oynar. Birleşmiş Milletler tarafından başlatılan bir çalışma olan Milenyum Ekosistem Değerlendirmesi, kuşların görevlerini tanımlamak için “ekosistem hizmetleri” terimini oluşturmuştur. Bilim insanları, ekosistem hizmetlerini, destek, provizyon, düzenleme ve kültürel hizmetler adıyla dört kategoriye ayırmaktadır. Dünya genelinde kuşların çeşitliliği araştırıldıkça kuşların faaliyetlerinin bu kategorilerin her birinde hizmet sağladığı birçok yol bulunduğu anlaşılmaktadır.
1-Destek Hizmetleri
Destek hizmetlerinin örnekleri arasında besin döngüsü ve toprak oluşumu bulunur. Genellikle birçok farklı habitatları kapsadıkları için, kuşlar besinleri bir yerden bir yere taşımak için çok uygundur. Bu, özellikle bitki büyümesinin besin mevcudiyeti ile sınırlı olduğu yerlerde 
geçerlidir. Kaliforniya Körfezi’ndeki adalarda yapılan bir çalışma, kuşların üzerlerine tünediği zaman, geride bıraktıkları guano gübrelerinin adadaki bitkilere besin sağladığını, deniz kuşu olan adaların, kuşları olmayan adalara göre daha uzun ve daha hızlı büyüyen bitkilere sahip olduğunu göstermiştir. Bu örnek ayrıca ekolojik açıdan da ilginçtir, çünkü görünüşte farklı habitatların birbirine bağlı olduğu ve birbirini etkileyebileceği karmaşık yollarını göstermektedir.
2-Provizyon Hizmetleri
Provizyon ya da tedarik hizmetleri ekosistemlerden toplanan ürünlere, kuşların bitki ve hayvan yetiştiriciliğini nasıl etkilediğine dair pek çok örnek içermektedir. Birçok gözlem kuşların varlığının böcek zararlılarında bir azalmaya yol açtığını ve satılabilir ürünlerin miktarının arttığını göstermiştir. Örneğin ABD’li bir ekolojist, böcek yiyen kuşların Kosta Rika kahve plantasyonlarının en kötü zararlılarını yediğini ve kahve meyvelerinin olgunlaşmasını engelleyen hasarları azalttığını keşfetmiştir.
Benzer şekilde, elma bahçelerinde büyük baştankara kuşları için yuva kutularının inşa edilmesinin ürünlere zarar verebilecek tırtıllarla beslenen kuş sayısının artmasına yol açtığı gösterilmiştir. Düzgün bir şekilde kurulup bakımı yapılırsa, kuş yuva kutularının yapımı böcek ilacı ihtiyacını ortadan kaldırabilir, çiftçilere para tasarrufu sağlar ve potansiyel olarak tehlikeli kimyasalların uygulanmasını önler. Tarım alanlarının etrafındaki yırtıcı kuşlar için yapay tüneklerin kullanılması da mahsullere zarar verebilecek kemirgenleri avlayan yırtıcı kuş sayısını artırabilir. Başka bir çalışmada, orman ağaçlarının sağlığını ve verimliliğini korumada ötücü kuşların rolü incelenmiştir. Bilim insanları beyaz meşe ağaçlarına böcekler için yeterince büyük boşluklar oluşturmuşlardır. Kuşları dışarıda tutmak için kafesli olan ağaçların iki kat daha fazla böcek çektiğini ve bu böceklerin yaprakların iki katını yediğini bulmuşlardır.
Kuşlar ve hayvancılık arasındaki mutualist ilişkiler insanlar için olabilir. Birçok kuş, üzerinde yaşayan böcekler olan büyükbaş hayvanların üzerine konar ve böcekleri yer. Sığır balıkçılları, bu özellikleri nedeniyle iyi bilinmektedir ve Afrika’ya özgü olsalar da, yayılma alanları tarım için toprağı temizlemedeki artışlarla eşzamanlı olarak genişlemiştir. Kuşlar, hazır bir gıda kaynağından yararlanırken, hayvanlar zararlı parazitlerden kurtulur. Pakistan’da kuşlar, hayvanlarla birlikte yaşayan parazitler üzerinde etkili bir şekilde avlanma yeteneğine sahip olup, daha sağlıklı ve daha verimli ineklerin yetişmesine yol açmaktadır. Kuşların bu özelliği bazı durumlarda pestisitlerden daha etkilidir. Bu etkileşimler sayesinde insanlar pahalı pestisitlere para harcamayarak ve daha üretken ve daha sağlıklı hayvanlara sahip olarak fayda sağlar.
![Kuşların Ekosistemdeki Rolleri]()
3-Düzenleme Hizmetleri
3-Düzenleme HizmetleriBu kategoride ekosistem süreçlerinin düzenlenmesinden elde edilen faydalar gruplandırılmaktadır. Düzenleme hizmetleri, tozlaşma, tohumların dağılması, karbon tutulması, atıkların ayrışması ve havanın temizlenmesi dahil ekosistem süreçlerinin düzenlenmesinden elde edilen faydaları içerir.
Tozlaşma: Ekosistemlerde flora ile etkileşime giren kuşların karşılıklı bir ilişkisi vardır yani iki taraf da ilişkiden yararlanır. Tozlaşma, çiçeklerin erkek organlarında bulunan, döllenmeyi ve üremeyi sağlayan polenlerin (çiçek tozlarının) bitkiler arasında transfer edildiği bir süreçtir. Arılar, kelebekler ve kuşlar tozlaştırıcı olarak görev yapar. Bu canlılar, tozlaşmayı sağlamak için anterden (çiçekteki erkek organın polen taşıyan kısmı) bitkinin alıcı kısmına ( dişi organın tepeciğine yani çiçekteki stigmaya ) polen tanelerini taşır. Kuşlar ağaçların çiçeklerine ulaşıp nektar ararken hareket ettikçe gagalarıyla çiçekten çiçeğe polen taşır. Birçok ağaç bu süreçleri kuşların müdahalesi olmadan gerçekleştiremez.
Tohum dağıtımı: Tohum dağıtımı genellikle kuşların sağladığı en önemli ekolojik hizmet olarak kabul edilir. Odunsu ormanlardaki bitkilerin % 70’inden fazlası etli meyvelere sahiptir. Türlerin kendi içinde çeşitlilik vardır ve herhangi bir ağacın üzerinde, bir kuşun gagasının büyüklüğü ve açıklığındaki değişikliklere uyan boyutlarda çeşitli meyveler bulunmaktadır. Bu meyvelerin içinde bulunan birçok tohum, başka bir organizmanın sindirim sisteminden geçerken kimyasallar tarafından zayıflatılması gereken tabakalara sahiptir. Bitkilerin çoğu tohumların dağılması için kuşlara bağımlıdır. Bir tohum bir kuşun sindirim kanalından geçtikten sonra, ağacın potansiyel olarak yeni bir bölgeyi kolonileştirmesini sağlayan ana ağacın bulunduğu yerden çok uzak bir yere bırakılır. Çeşitli kuşlar doğal bitki örtüsünün tozlaşmasında ve tohum dağılımında kilit rol oynamaktadır. Örneğin yeni Zelanda ormanlarında, ağaç tohumu dağılımının çoğundan sadece 12 tür kuş sorumlu olmuştur, ancak şimdi çoğunun soyu tükenmiştir. Bazı durumlarda kuşlar kaynak ağaçtan 40 metreden daha fazla uzağa tohum taşıyabilir. Mesela kargagiller ağaçlardan topladığı tohumları daha sonra yemek için bir yere gömerek saklar. Kuşlar yediklerinden daha fazla tohum sakladığı için bunların bir kısmı çimlenir.
Uçamayan kuşlar sadece ağaçtan düşen meyveleri yiyerek temizleyebilir ve uçan bir kuşunun yapabileceği mesafeye tohum dağılımını sağlayamaz. Tohum dağıtımı sadece yeni bir bitkinin büyümesine izin vermekle kalmaz, aynı zamanda belirli bir bölgedeki bitkilerin genetik çeşitliliğini arttırır ve ekosistemin sağlığını güçlendirir. Kuşların ağaçların tohumlarını çimlendirerek, ağaçsız toprakların yeniden ormanlaşmasına katkıda bulunması restorasyon maliyetlerini azaltabilir.
Ayrıştırma: Kuzgunlar ve akbabalar da dahil olmak üzere birçok çöpçü kuş atık ayrışma hizmetleri sağlar, organik çöp ve ölen hayvan cesetlerini yiyerek besin açısından zengin atıklara dönüştürür. Akbabalar muhtemelen bunu yapan en iyi kuşlar olarak bilinse de, birçok kuş türü, mevcut olduğunda bu gıda kaynaklarını fırsatçı olarak temizler. Afrika’nın Serengeti’sinde, akbabalar yılda kilometre başına yüzlerce kilo ölü et tüketebilir ve Yemen’de akbabalar, insanlar tarafından şehirlerde üretilen organik atıkların %25’ini ortadan kaldırabilir. Bu sırada atıklar birikmediği için hastalık salgınları da önlenir. Hindistan’da, akbabaların azalması yabani köpeklerde artışa neden olmuştur. Köpek nüfusunun patlaması, kuduz salgınlarına ve köpek saldırılarından kaynaklanan insan yaralanmalarında artışa neden olur.
4-Kültürel Hizmetleri
Son kategori olan kültürel hizmetler diğerlerinden çok farklı olup manevi zenginleşme, doğanın takdir edilmesi gibi şeyleri içerir. Bu kategorideki hizmete bir örnek, ekoturizmi bir gelir kaynağı olarak teşvik etmek için kullanılabilen kuş gözlemciliğidir. Birçok doğa merkezi ve kar amacı gütmeyen çevre kuruluşları ziyaretçileri kuş gözlem turlarına alarak gelir elde etmektedir. Kuş gözlemciliği Kanada’daki en popüler açık hava etkinliklerinden biridir ve Kanada ekonomisine milyarlarca dolar katkıda bulunmaktadır. ABD balık ve yaban hayatı kuruluşuna göre, kuş gözlemciliği ekipmanları ve ABD’de seyahat için yılda 100 milyar dolardan fazla para harcanmaktadır. Bu endüstri yaklaşık 666.000 kişiyi istihdam etmektedir ve 46 milyon Amerikalı kuşları izlemekten ve beslemekten hoşlanmaktadır. Bu tür faaliyetler ayrıca doğayı takdir etmek için öğrencilere ve çocuklara dış mekânları tanıtmak için de kullanılabilir. Benzer şekilde, hayvanat bahçelerinde çoğu zaman nadir kuşlar bulunur ve daha sonra trafiği ve ziyaretçi gelirini artırmak için cazibe merkezi olarak kullanılır.
Kuş gözlemciliğinin sadece muazzam ekonomik değer değil, aynı zamanda doğa ile bağlantı kurmada muazzam ve paha biçilemez bir değeri de var. İngiltere’de yapılmış bir çalışma kuş gözlemciliğinin ruh sağlığı için yararlı olduğunu göstermiştir. Kuş gözlemciliği, hem çocukların hem de yetişkinlerin doğal ortamda vakit geçirmenin keyfini çıkarmasının ve doğanın takdir 
edilmesini sağlamanın mükemmel bir yoludur. Kuşlar ayrıca dünyadaki dinleri büyük ölçüde etkiler. Örneğin, kartallar, birçok Kızılderili (Amerikan Yerlileri) dininde manevi dünyaya dualar taşıyan haberciler olarak kabul edilir. Kartal tüylerinin, kutsal güçlere sahip olduğuna inanılmaktadır ve tüyleri çıkarmak için kartalları yakalamak kutsal bir ritüelin parçasıdır. Birçok dinde de akbabalar mitolojide ve geleneklerde büyük rol oynayan tanrılar olarak kabul edilir.
Antik Yunan’da, tanrıça Athena bir baykuş ile temsil edilmiştir. Hindistan’da tavus kuşu, Toprak Ana’yı temsil etmektedir. Güvercinler Hristiyanlıkta, Kutsal Ruh’un (aynı zamanda barışın) bir sembolüdür ve kartal, Mesih’in dirilişinin bir simgesidir. Kuran’da (Kur’an-ı Kerim 16. Sure, 79. ayet) kuşların uçma kabiliyetini Tanrı’nın varlığının kanıtı olarak gösterilmektedir. Aşkenazik Yahudi pratiği olan Şabat Şira kuşları beslemeyi içerir ve eski ahitte dördüncü kitap 11, Tanrı’nın, kuvvetli bir rüzgârla, aç olan İsraillilere Vaat Edilen Topraklara uzun yolculukları sırasında bir noktada nasıl bıldırcın sağladığını anlatır.
Bunlar, kuşların sağladığı hizmetlerin sadece birkaç örneğidir, çok daha fazlası da vardır. Ancak kuş popülasyonları birçok ülkede düşüş göstermektedir. Kuş türlerinin bir kısmı yok olma riskiyle karşı karşıyadır. Riski önlemek için, kuş popülasyonları ekosistemlerin harap olacağı ölçüde azalmadan önce harekete geçilmelidir.
Kilittaşı Türler
Bir ekosistemdeki varlığı (veya kaybolması) diğer türleri dolaylı olarak etkilediği için bazı kuşlar kilittaşı türler olarak kabul edilir. Örneğin, Dodo kuşunun neslinin tükenmesinden sonra, meyveleri Dodo’nun birincil besin maddesi olan bir ağacın, tohumları bu kuşun 
sindirim kanallarından geçmeden yeniden çimlenemeyen ve üreyemeyen bir ağaç olduğu keşfedilmiştir.
Yukarıda açıklanan örneklerle kuşların verdiği ekosistem hizmetler açıklanmıştır. Kuşlar çoğu habitatta çok yaygın olduğu için, genellikle ekolojik önemleri görmezden gelinir ama ekosistemlerdeki rolleri inanılmaz derecede önemlidir ve insanlar kuşların birçok eyleminden ekonomik olarak yararlanabilir. Dünyanın dört bir yanındaki kuşların ekonomik faydalarını ölçmek neredeyse imkansızdır ancak yılda milyarlarca dolar olması muhtemeldir.
Kaynakça:
https://www.sciencelearn.org
https://www.environmentalscience.org
http://nationalgeographic.com.tr
Yazar: Müşerref Özdaş