Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Laktoz İntoleransı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

0 587

İnsan sütü de dahil olmak üzere inek, keçi, koyun gibi memelilerin sütleri laktoz içerir. Laktoz intoleransı ya da hoşgörüsüzlüğü, bağırsaklar laktozu parçalayan bir enzim olan laktazı yeterince üretmediğinde ortaya çıkar. Laktoz intoleransı olan bir kişi laktoz içeren yiyecekleri tüketilirse şişkinlik, şişkinlik ve ishal yaşayabilirler. Laktoz sadece sütte, süt ürünlerinde ve süt türevleriyle yapılan gıda maddelerinde bulunan bir şekerdir. Laktoz intolreansıyla süt alerjisi farklıdır. Süte karşı intolerans süt şekeri olan laktozdan, süt alerjisi sütteki proteinlerden kaynaklanır. Süt alerjisi, anafilaksi dahil ciddi belirtilere neden olabilir. Ciddi derecede laktoz intoleransı bulunan bir kişi sadece süt ve dondurma gibi süt ürünlerinden değil, yağsız ya da tam yağlı süt tozları, peynir altı suyu ve benzerlerini içeren işlenmiş yiyeceklerden de kaçınmak zorunda kalabilir. Ülkemizde laktoz intoleransının görülme sıklığı % 70–80 arasındadır.

Memeli Sütlerinde Laktoz Şekeri Bulunur

Laktoz İntoleransı Hakkında Bilinmesi GerekenlerLaktoz, memelilerin sütünde bulunan bir şekerdir. Normal inek sütünün % 4 ila % 5’ini,tam yağlı kuru sütün % 36 ila 38’ini oluşturur. Tüm memelilerin sütü aynı miktarda laktoz içermez. Ren geyiğinin sütünde bullunan laktoz yüzdesi yaklaşık yüzde 2,5’tir ve Kaliforniya denizaslanının sütünde laktoz yoktur. Laktaz bir proteindir ve ince bağırsakta üretilen bir enzimdir. İnsan vücudu, laktozu galaktoz ve glikoza parçalamak için laktazı kullanır ve bu daha sonra emilerek kan dolaşımına geçer. Laktaz seviyeleri düşükse, laktoz parçalanmaz ve kan dolaşımına girmez, kalın bağırsağa ya da kolona doğru ilerler, buradaki bakteriler laktozlu ürünlere karşı tepki verir.

Laktoz İntoleransı Belirtileri

Laktoz intoleransı olan bir kişi süt veya laktoz içeren bir süt ürünü tükettikten sonra bazı belirtiler yaşayacaktır. Belirtiler vücutta üretilen laktaz enziminin miktarına ve tüketilen süt ürünlerinin miktarına bağlıdır, hafif bir rahatsızlıktan daha şiddetli reaksiyonlara kadar değişir. Belirtiler şunlardır:
*Gaz
*Şişkinlik
*Karın ağrısı
*Mide bulantısı
*İshal
Kişi, laktoz tükettikten 1–2 saat sonra banyoyu ya da tuvaleti kullanmak için ani bir dürtü duyabilir. Şiddetli reaksiyonlarda aşırı bir sıvı kaybı (dehidrasyon) yaşanabilir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Laktoz intoleransı belirtileri olan bir kişinin, doktora danışmadan önce tükettiği yiyecekleri, belirtileri ve ortaya çıktıkları zamanı not alması önerilir. Bu notlar tanı koyulmasına yardım edecektir.
Doktor, belirtilerin iyileşip iyileşmediğini görmek için hastaya 2 hafta boyunca laktoz içermeyen bir diyet denemesini önerebilir. Eğer öneri uygulanır ve belirtiler geçerse bireyin muhtemelen laktoz intoleransı vardır. Aşağıdaki testler bir intoleransı tespit edebilir.
Hidrojen nefes testi: Hasta gece boyunca hiçbir şey yemez ve ertesi sabah bir laktoz çözeltisi (50 gram) içer. Solunan havadaki hidrojen konsantrasyonları ölçülür. Yüksek hidrojen seviyeleri laktoz intoleransını gösterir. Laktoz sindirilebilirse nefesteki hidrojenin seviyesi düşük olacaktır.
Laktoz tolerans testi: Hasta, açlık kan şekerinin ölçümünden sonra 50 gramlık laktoz çözeltisi tüketir ve daha sonra glikoz seviyesinin ölçülmesi için kan örneği alınır. Kan şekeri seviyesi aynı kalırsa, bu glikozun kana girmediğini gösterir. Bunun nedeni, laktozun glikoz ve galaktoza başarılı bir şekilde ayrılmaması yani sindirilememesidir. Kan şekeri yükseliyorsa (desilitrede 20 mg) kişide laktoza karşı bir intolerans olmadığını gösterir. idrarda da galaktoza rastlanır. Pratikte sık uygulanan bir test değildir. Süt tolerans testlerinde ise kişiye laktoz çözeltisi değil süt içirilir.
Dışkı asit testi: Laktoz tolerans testleri ve hidrojen nefes testleri bebekler için uygun değildir, bu nedenle dışkı testi yapılabilir. Dışkıdaki yüksek asetat ve diğer yağ asitleri bulunması laktoz Laktoz İntoleransı Hakkında Bilinmesi Gerekenlerintoleransının bir işareti olabilir.
Altta yatan hastalık veya durum: Belirtiler, çölyak hastalığı ya da Chorn hastalığı gibi altta yatan bir nedenden kaynaklanıyorsa, ince bağırsak biyopsisi yapılabilir. Cerrahi bir prosedürle test edilmek üzere ince bağırsak astarından bir doku örneği alınır yani biyopsi yapılır. Antibiyotik tedavileri ve hücre bölünmelerini önleyici bir tedavi uygulandığında da sekonder bir laktaz yetersizliğinin görülmesi olasıdır.

Laktoz İntoleransının Tedavisi

Laktoz hoşgörüsüzlüğü yaşayan kişiler laktoz bulunduran yiyeceklerden kaçınmalıdır. Süt içmemek bazı kişilerce doğal kabul edilir çünkü memeliler arasında, sütten kesildikten sonraki zamanlarda hala süt içmeye ve süt ürünleri tüketmeye devam edenler sadece insanlardır ve sütten kesildikten sonra vücutta laktaz üretimi azalmaktadır. Bunu kabul edenlere göre laktoza karşı görülen hoşgörüsüzlük sorun olarak görülmez, doğal olduğu iddia edilir. Süt ürünlerini tüketmeyenler kendilerinde olsa bile farkında değildir, dolayısıyla bir sorun yaşamazlar. Bir kişinin altta yatan başka bir rahatsızlığı varsa tedavi imkânları aranmalıdır.
Laktozlu ürünlerden kaçınmak deneme yanılma gerektirebilir, bu konuda gıda etiketlerinden yararlanılmalıdır. Cleveland Kliniği 15 gün boyunca laktozlu herhangi bir yiyecek tüketilmemesini (eliminasyonu) ve daha sonra tolere edilip edilmediğini anlamak için laktozlu yiyecekleri yeniden eklemeyi önermektedir. Hoşgörüsüzlüğü ya da intoleransı olan kişilerin olumsuz bir etkisini görmeden bir kerede 12 gramlık laktozlu besin tüketebileceği belirtilmektedir. Örneğin sütten üretilen bazı ürünlerde bulunan laktoz miktarı oldukça düşüktür. Yoğurt üretilirken bakteriler sütteki laktozu parçaladığı için laktoza karşı intoleransı ya da hoşgörüsüzlüğü bulunan kişiler tarafından rahatlıkla tüketilebilir.

İntolerans ve Eksiklik Türleri

Laktoz intoleransı genellikle kalıtsaldır. Konjenital laktaz eksikliği, bir kişinin çok az veya hiç laktaz üretmemesi anlamına gelen genetik bir mutasyon ile doğmasıdır. Ailesel laktaz eksikliğinde kişi yeterince laktaz üretir, ancak laktozu kan dolaşımına geçebileceği kadar parçalayamaz. Primer laktaz eksikliği laktoz intoleransının en sık görülen tipidir. Genetik olarak geçer ve genellikle 20 yaşından önce gelişir. Belirtiler, kişi daha az süt tüketmeye başladığında, genellikle bir bebek sütten kesilip katı besinlere geçtiğinde ortaya çıkar. Laktaz üretimi düşer ve Laktoz İntoleransı Hakkında Bilinmesi Gerekenlerhoşgörüsüzlük (intolerans) belirtileri ortaya çıkar. Bazı insanlarda laktaz seviyeleri erken yaşlardan itibaren düşer, ancak laktoz intoleransı belirtileri birkaç yıl boyunca görülmeyebilir. Sekonder laktaz eksikliğinde ince bağırsaktaki bir problem çok az laktaz üretimine neden olur. Olası nedenler bağırsak cerrahisi, Crohn hastalığı, ülseratif kolit, kemoterapi, çölyak hastalığı ve gastroenterittir. Altta yatan durum kronik ise, örneğin, Crohn hastalığı varsa ortaya çıkan intolerans genellikle uzun vadelidir. Gastroenterit gibi kısa süreli bir durumla başlayan bir intolerans normalde birkaç gün veya birkaç hafta içinde geçer.

Kaçınılması Gereken Yiyecekler

Laktozu sindiremeyen, inek sütündeki kazein, albümin veya peynir altı suyu gibi proteinlere karşı bir intoleransa (hoşgörüsüzlüğe) veya alerjiye sahip olan bireyler süt ürünlerinden kaçınmalıdır. Çoğu süt ve süt ürünlerinin içinde laktoz vardır ve işlenmiş gıdaların çoğuna süt ve süt ürünleri eklenmiştir. Süt içeren peynir altı suyu, lor, süt yan ürünleri, süt tozları gibi herhangi bir üründe laktoz bulunacaktır. Genellikle laktoz içeren yiyecekler şunlardır:
*Kek, bisküvi, pasta ve kurabiye
*Peynirli sos
*Kremalı çorbalar
*Muhallebi
*Sütlü çikolata
*Krep
*Omlet
*Kiş (Fransız mutfağındaki pizza benzeri bir yiyecek)
Laktoz intoleransı olan bir kişi gıda etiketlerini dikkatlice kontrol etmelidir, çünkü bazı yiyecekler “gizli laktoz” içerebilir. Örnekleri şunlardır:
*Müsli barlar
*Ekmekler
*Kahvaltılık gevrekler
*Margarin
*Bazı hazır çorbalar
*Bonbonlar veya sert şekerler
*Çikolatalı şekerler ve barlar
*Dilimlenmiş jambon gibi bazı işlenmiş etler
*Salata kreması, salata sosu ve mayonez
*Laktozlu diş macunları
Bir etikette dikkat edilmesi gereken malzemeler arasında süt tozları, peynir altı suyu ve süt şekeri sayılabilir.
Doğum kontrol hapları gibi reçeteli ilaçların yaklaşık yüzde 20’si ve reçetesiz ilaçların yaklaşık yüzde 6’sı, örneğin mide asidi tedavileri için olanlar laktoz içerir. Ciddi laktoz intoleransı olan kişiler, yeni ilaçlar alırken doktorlarına veya eczacılarına bunu söylemelidir. Marketler genellikle laktoz içermeyen çeşitli alternatif ürünler bulundurur. İnek sütünün ya da sağılmış sütlerin alternatifleri arasında badem, keten, hindistancevizi veya soya sütü bulunur. Süt proteinleri birçok alkollü içeceğin rafine edilmesinde kullanılır. Etiketlerde görülebilecek E966 kod adlı suni tatlandırıcı (laktitol) da bir miktar laktoz içerebilir çünkü peynir altı suyundaki süt şekeri yani laktozdan elde edilir, bu nedenle özellikle ciddi laktoz alerjisi olanlar bundan kaçınmalıdır.

Süt Ürünlerine Alternatifler

Birçok toplumda, süt ürünleri önemli bir kalsiyum, protein, A, B12 ve D vitamini kaynağıdır. Süt diyetten çıkarılırsa, özellikle çocuklar ve hamile kadınlar için bir kalsiyum desteğine ihtiyaç duyulabilir. Birçok yeşil sebze yüksek düzeyde kalsiyum içerse de, vücudun emmesi her zaman kolay değildir. Tofu (soyadan elde edilen bir tür lor ya da peynir) iyi bir kalsiyum kaynağıdır. Diğer alternatif kaynaklar şunlardır:
Kalsiyum için: Yosunlar, kuru yemişler ve tohumlar, şeker kamışı pekmezi, fasulye, portakal, incir, kinoa, amarant, karalahana, bamya, şalgam, brokoli, karahindiba yaprakları ve portakal suyu ve bitki sütleri gibi güçlendirilmiş ürünlerLaktoz İntoleransı Hakkında Bilinmesi Gerekenler
A Vitamini için: Havuç, brokoli, tatlı patates, morina balığı karaciğer yağı, karaciğer, ıspanak, kabak, kavun, karpuz, yumurta, kayısı, papaya, mango ve bezelye
D Vitamini için: Doğal güneş ışığına maruz kalmak, yağlı balık, yumurta, balık karaciğeri yağları, bazı takviye bitki sütleri ve diğer zenginleştirilmiş ürünleri tüketmek suretiyle seviyeler arttırılabilir.
Laktoz içermeyen süt: Şiddetli belirtileri olan bir kişi, laktoz seviyelerinin sıfır olması, az da olsa laktoz içermediğinden emin olması için etiketleri kontrol etmelidir. Bitkisel kaynaklı sütler inek sütünden daha az protein içerir.
Emzirmenin anne için, anne sütünün bebeğin büyümesi ve gelişmesi için önemli yararları vardır. Laktoz intoleransı yaşayan bir anne için bebeğini emzirmek güvenlidir. Bebeğin hastalanmasına veya intolerans riskinin oluşmasına neden olmaz. Avustralya’daki Nutrition Australia adlı kuruluşa göre, laktoz intoleransı olan kişilerin çoğunun tüm süt ürünlerinden uzak durmasına gerek yoktur. Laktaz seviyesi düşük olanlar bile normalde günde 12 gram laktozu veya bir bardak sütü tolere edebilirler. Tüketimi güne yaymak ve yemeklerle birlikte almak toleransı artırabilir. Diyetini değiştirmeyi düşünen herkes öncelikle tavsiye için bir doktora veya bir diyetisyene danışmalıdır.

Kaynakça:
https://www.medicalnewstoday.com
https://www.bbc.co.uk

Yazar: Müşerref Özdaş

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku