Çilek (Fragaria ananassa) dünyanın en popüler meyvelerinden biridir. Fransa menşeli olduğuna inanılan bu meyvenin tüketimi, sadece güzel tadı için değil, aynı zamanda birçok yararı için tavsiye edilmektedir. Kalp ve kan şekeri için faydalı olan vitaminler, mineraller ve antioksidanlar açısından zengin olmasının yanında aynı zamanda mükemmel C vitamini kaynağıdır. Bunun yanında potasyum ve manganez gibi mineraller açısından da zengindir. Çilekler parlak kırmızı, tatlı ve suludur, jölelerde, tatlılarda ve reçellerde kullanılmaktadır.
Çileğin Faydaları
Bu meyvelerdeki antioksidanlar ve polifenoller kalp sağlığını desteklemektedir ve çeşitli kanser türlerini önlemektedir. Bu meyvelerin içerdiği C vitamini de cilt ve saç sağlığına katkıda bulunmaktadır, ayrıca lifleri sindirime ve kilo kaybına yardımcı olmaktadır. Çileğin birçok faydası bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Kalbi Korur
Çileklerdeki antioksidanların ve polifenollerin bolluğu, kalbi hastalıklardan korumak için ideal yiyecek yapmaktadır. Çilek, dolaşım sisteminin astarını koruyan ve böylece arterleri plak birikiminden koruyan ve kan basıncını düzenleyen antosiyaninler (kırmızı renklerinden sorumlu antioksidanlar) içermektedir. New York, Lenox Hill Hastanesi’nde bir kardiyolog olan Dr.Suzanne Steinbaum’a göre, her hafta üç veya daha fazla porsiyon çilek tüketen kadınlar kalp krizi riskini üçte bir oranında azaltmıştır.
Kan Şekeri Seviyelerini Düzenler
Çilek ellagik asit içermektedir ve bu, antioksidanlarla birlikte nişastalı gıdaların sindirimini yavaşlatmaya yardımcı olmaktadır. Bu, nişastalı bir yemek sonrası kan şekeri seviyelerindeki artışı kontrol etmektedir. Aynı zamanda tip-2 diyabetli bireylerin kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutmalarına yardımcı olmaktadır. Ayrıca çileklerin düşük glisemik indeksi (40) vardır, bu da şeker hastaları tarafından yenildiğinde keskin şeker artışlarına neden olma ihtimalleri düşürmektedir. Bununla birlikte çileklerdeki lif kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olmaktadır.
Kanserle Mücadeleye Yardımcı Olur
Çilek, her ikisi de yemek borusu ve kolon kanserlerinden koruduğu bilinen son derece iyi C vitamini ve lif kaynaklarıdır. Amerikan Kanser Araştırma Enstitüsü’ne göre çileklerin antikanser özellikleri, cilt, akciğer, mesane ve meme kanserlerini önleyebilen bir fitokimyasal olan ellagik asidin varlığına atfedilebilir. Elagik asit çeşitli şekillerde antikanser ajan olarak görev yapmaktadır ve antioksidan görevi görmektedir. kanser hücrelerinin üretimini yavaşlatmaktadır ve vücudun belirli türdeki kanserojenleri yok etmesine yardımcı olmaktadır.
Bağışıklığı Güçlendirir
Çilek mükemmel C vitamini kaynağıdır. Aslında, tek bir çilek porsiyonu portakaldan daha fazla C vitamini içermektedir. C vitamininin, vücudun enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini artıran bağışıklık arttırıcı antikorları tetiklediği bulunmuştur. İsviçre’de yapılan bir çalışmada, C vitamini takviyesinin bağışıklık sisteminin çeşitli bileşenlerini iyileştirdiği bulunmuştur. Güney Afrikalı doktorlar tarafından yapılan araştırmaya göre C vitamini takviyesi, bir antikor ve bağışıklık sisteminin önemli bir bileşeni olan immünoglobulin konsantrasyonunu arttırmıştır. Ayrıca çileklerin alerji ve astımla savaştığı bilinmektedir.
Kan Basıncını Düzenler
Daha önce de belirtildiği gibi, çilekler kan damarlarının kaplamasını gevşeten ve açan, böylece kan basıncını düşüren güçlü antioksidanlar olan antosiyaninler içermektedir. Ayrıca çilek kan basıncını kontrol etmeye yardımcı olan bir besin olan potasyum açısından da zengindir.
Beyin Sağlığını İyileştirir
Çilek, yüksek antioksidan içeriği ile beyin hücrelerini serbest radikallerden kaynaklanan hasarlardan korumaktadır. Ayrıca beyindeki nöronların birbirleriyle iletişim kurma biçimlerini de değiştirmektedir ve bu sonuçta daha iyi beyin sağlığına yol açmaktadır. Harham araştırmacıları tarafından Brigham ve Kadın Hastanesi’nde yapılan bir araştırma, çilek alımının yaşlı kadınlarda zaman içinde hafıza düşüşünü geciktirebileceğini ortaya koymuştur. Bu fayda, çileklerde flavonoidlerin varlığına atfedilmektedir. Ayrıca, artan antosiyanidin alımının, hafıza düşüşünün yavaşlamasına yardımcı olduğu bulunmuştur. Tufts Üniversitesi ve Maryland Baltimore İlçesi Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalara göre, Alzheimer ve Parkinson dahil beyin hastalıklarının çoğuna belirli bir toksik protein miktarındaki artıştan kaynaklanmaktadır. Ancak çilek tüketiminin beynin doğal temizlik mekanizmasını otofaji olarak da adlandırılır teşvik ettiği ve bu proteinin birikmesini azalttığı bulunmuştur.
İltihapla Savaşır
Çilek quercetin içermektedir ve Massachusetts Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre, quercetin alımı, düzenli egzersizle birlikte aterosklerotik plak oluşumunu azaltmaktadır. Ayrıca iltihabı önlemede önemli bir rol oynayan C vitamini bakımından zengindir. Bu vitamin ayrıca artrit ve gut semptomlarının hafifletilmesinde de rol oynamaktadır. Yüksek seviyelerde C-reaktif proteinin (veya CRP) vücutta artan inflamasyon seviyelerine işaret edebildiği bulunmuştur. Harvard Halk Sağlığı Okulu’ndan araştırmacılara göre, her hafta 16 veya daha fazla çilek tüketen kadınların bu proteinin yüksek seviyelerine sahip olma olasılıkları yüzde 14 daha azalmıştır.
Kolesterolle Savaşır
Çileklerin vücuttaki LDL (kötü kolesterol) seviyelerini düşüren bir tür çözünür lif olan pektin içerdiği bilinmektedir. New Orleans çalışmasına göre, pektin de dahil olmak üzere çeşitli çözünür lif türlerinin LDL seviyelerini düşürdüğü gösterilmiştir. İtalyan ve İspanyol bilim adamları tarafından birlikte yapılan bir analize göre, bir ay boyunca düzenli olarak 500 gram çilek tüketimi LDL seviyelerinde bir düşüş görülmüştür. Başka bir Kanada çalışması, çileklerin oksidatif hasarı ve kötü kolesterolü azaltmada etkinliğini göstermiştir.
Göz Sağlığını İyileştirir
Çilek katarakt, maküler dejenerasyon ve diğer göz hastalıklarını önlediği bulunan antioksidanlar içermektedir.
Kilo Vermeye Yardımcı Olur
Ellagik asit ve antioksidanlar, çilekleri kilo vermek için ideal hale getirmede önemli bir rol oynamaktadır. Kronik inflamasyon, eğlendiren hormonları bloke ettiğinden kilo alımının nedenlerinden biridir. İnanılmaz bir anti-enflamatuar gıda olan çilek, kilo azaltıcı hormonların işlevlerini geri yüklemektedir. Ek olarak, ana antioksidanlar olan antosiyaninler, vücudun adiponektin adı verilen bir hormon üretimini arttırmaktadıır. Bu hormon metabolizmayı desteklemektedir ve iştahı bastırmaktadır, ayrıca yağ yakımına neden olmaktadır.
Sağlıklı Gebeliği Destekler
Çilek zengin bir folat kaynağıdır. Bir bardak çiğ çilekten yaklaşık 40 mikrogram folat alınmaktadır ev bu, önerilen günlük alımın yaklaşık % 10’udur. Araştırmaya göre, folat hamilelik sırasında nöral tüp kusurlarını önleyebileceğinden ve annenin sağlığı için de önemlidir.
Dişleri Sağlıklı Tutar
Çilek, büzücü görevi gören ve diş renklenmesini gideren malik asit içermektedir. Bu, bu meyveyi dişleri beyazlatmak için kullanabileceği anlamına gelmektedir. Çilekler posa haline getirilmelidir ve bir miktar kabartma tozu ilave edilerek pürüzsüz bir karışım elde edene kadar karıştırılmalıdır. Daha sonra yumuşak bir diş fırçası kullanarak karışım dişlere yayılmalıdır. Bu şekilde 5 dakika bekletilerek, diş macunu ile iyice fırçalayarak durulanmalıdır. Ancak, aşırıya kaçılmamalıdır çünkü meyvede bulunan asit diş minesine zarar verebilmektedir.
Yaşlanma Karşıtı Özelliklere Sahiptir
Güçlü antioksidanlar içerdiğinden vücudu oksidatif hasardan korumaktadır ve yaşlanma belirtilerini (kırışıklıklar, sarkma cildi, ince çizgiler, vb.) durdurmaktadır. Ayrıca yaşlılık belirtilerini ortadan kaldırmada önemli bir rol oynayan bir antioksidan olan büyük likopen kaynaklarıdır. Çileklerde bulunan antosiyaninler cildi oksidatif strese karşı korumaktadır, böylece yaşlanmayı yavaşlatmaktadır.
Cilt Sağlığını İyileştirir
Meyveler genellikle ölü deri hücrelerini ortadan kaldırmaya yardımcı olan ve işlemdeki cildi temizleyen önemli bir madde olan alfa-hidroksi asit içermektedir. Pennsylvania, Hahnemann Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre, alfa-hidroksi asitlerle yapılan tedavilerin yaşlanma belirtilerini tersine çevirdiği bulunmuştur. Çilek hiperpigmentasyonu ve koyu lekeleri azalttığı bilinen salisilik asit ve ellagik asit içermektedir. Ayrıca salisilik asit ölü hücreleri deriden uzaklaştırmak ve daha fazla akne oluşmasını önlemek için cilt gözeneklerini sıkılaştırmakla bilinmektedir. Cildi temizleyebilen ve sağlıklı tutabilen mükemmel bir C vitamini kaynağıdır. Çileklerin başka cilt faydaları da bulunmaktadır, bunlar cildi iyileştirmekte, tahriş olmuş cildi yatıştırmakta ve UV radyasyonuna karşı koruma sağlamaktadır. Çilek ezmesini biraz balla karıştırılarak her sabah yüze uygulamak cilde iyi gelmektedir. Bu maskeyi 15 dakika beklettikten sonra soğuk suyla yıkanmalıdır. Bal yerine gül suyu ya da süt eklemek mümkündür. Tüm bu bileşenler cilt sağlığını iyileştirmede yardımcı olmaktadır.
Saç Dökülmesini Önler
Daha önce de belirtildiği gibi, çilek demir emilimini teşvik eden ve saç büyümesini destekleyen bir besin olan büyük C vitamini kaynaklarıdır. Bu besin maddesinin eksikliğinin ayrık uçlara yol açabileceği de bulunmuştur. Çileklerdeki silislerin kellikleri yavaşlatabileceği ve saç büyümesini artırabileceğine inanılmaktadır. Ancak, bu iddiayı destekleyecek hiçbir bilimsel kanıt yoktur. Saç problemleriyle başa çıkmanın yardımcı olabilecek çilek saç maskesi uygulamaktır. Bu maske 2 çileği macun haline getirilerek 1 çorba kaşığı sızma hindistancevizi yağı ve balla karıştırarak elde edilmektedir. Saç derisine uygulandıktan sonra 20 dakika bekletilerek soğuk suyla yıkanmalıdır. Bu temiz bir kafa derisi üzerinde, genellikle banyodan sonra sabahları yapılmalıdır. Bu maske ayrıca kafa derisi mantar büyümesini önlemektedir ve meyvelerdeki magnezyum bu sorunu yardımcı olmaktadır.
Erkek Sağlığı İçin Faydalıdır
Çilek antioksidanları kalbe ve arterlere fayda sağlamaktadır ve her ikisi de sağlıklı cinsel yaşam için çok önemli olan dolaşımı artırmaktadır. Meyvelerdeki C vitamini de erkeklerde daha yüksek sperm sayısına neden olmaktadır.
Çileğin Yan Etkileri
Çileğin bazı yan etkileri de bulunmaktadır.
Hamilelik ve Emzirme Sorunları
Meyveyi normal miktarlarda almak hamilelik ve emzirme döneminde güvenlidir, ancak fazla alındığında ne olacağını bilmek için yeterli araştırma yapılmamıştır. Normal yiyecek miktarlarına sadık kalınmalıdır.
Kanama Bozuklukları
Çilekler kanama süresini uzatmaktadır ve hatta duyarlı bireylerde morarma riskini artırmaktadır. Bununla birlikte kanama bozukluklarına sahip olan bireyler dikkatli kullanmalıdır. Çilek kan pıhtılaşmasını yavaşlatabileceğinden, ameliyat sonra kullanılmaması önerilmektedir. Bir ameliyattan en az 2 hafta önce kullanmaktan kaçınılmalıdır. Ayrıca bu alanda araştırmanın sınırlı olduğunu unutulmamalıdır.
Çilek lezzetlidir, kalorisi düşüktür, birçok vitamin ve mineral bakımından zengindir. Kan basıncını, kardiyovasküler hastalıkları, kolesterolü ve oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olabilecek çok çeşitli besinler içermektedir. Bununla birlikte, böbrek rahatsızlıkları olan kişiler bu meyvenin alımına dikkat etmelidir.
Kaynakça:
https://rita.com.vn/news/top-10-amazing-benefits-of-strawberry-juice-for-skin-hair-and-health.html
https://www.delicenatural.com/2020/04/health-benefits-of-strawberries.html
https://food.ndtv.com/food-drinks/strawberry-nutrition-amazing-strawberry-nutrition-facts-and-health-benefits-1856450
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu