Dünyada irili ufaklı doğal yapay birçok kanal mevcuttur. Ancak bunlardan hiçbiri Panama Kanalı kadar şöhrete sahip değildir. Panama Kanalı, sahip olduğu teknoloji ve aynı zamanda hizmet kapasitesi ile dünyada öncü konumundadır. Kanalın bu kadar popüler olmasının sebebi dünyanın en büyük iki su kütlesi olan Pasifik ve Atlantik Okyanuslarını birbirlerine bağlaması hadisesidir. Öyle ki kanal, ayrıca dünyada gemi trafiği bağlamında en işlek yapay kanal olması ile de oldukça ünlüdür. Yapımı uzun yıllar sürmüş olan bu şaheser uzun yıllar boyunca Amerika Birleşik Devletleri’nin kontrolü altında kalmıştır. Bu durum bir işgal değil, yap işlet devret modeli ile yapılması hasebiyle olmuştur. Kanalın yapımına 1800’lü yılların sonlarına doğru başlanılmış ancak yapımı oldukça zor ve ciddi bir mühendislik gerektiren yapının tamamlanması Panama açısından ciddi sorunlara yol açmıştır. Ülke tarihinin en büyük yatırımı olan bu kanalın inşasına 1880 yılında başlanılsa da kanal yapımında binlerce kişi hayatını kaybetti, ölümler bölge şartlarına bağlı olarak görülen hastalıklar sonucu gerçekleşti. İş kazası ve ölümcül hastalıklara yakalanan çalışanlar özellikle de mühendisler bu şantiyede can verdiler.
Kanalın yapımı ölümler ve finansal güçlükler sebebiyle sürekli bir şekilde aksayınca Amerika Birleşik Devletleri kanalın yapımını bizzat üstlendi. Kanal 1914 yılında Amerika tarafından tamamlandığında, yapıma başlama yılından itibaren ülkeye kullanma imtiyazı tanındı. Bu hak doğrultusunda kanalın işletimi ve finansal geliri tamamıyla Amerika Birleşik Devletleri’ne ait oldu. 1999 yılına kadar süren 100 yıllık bir işletme geçmişinin ardından kanal, Amerika Birleşik Devletleri tarafından Panama kontrolüne terk edilmiştir. Böylelikle trafik sebebiyle oluşan bütün gelir Panama devletine kalmıştır.
İki devasa okyanusu birbirine bağlayan ve Kuzey ve Güney Amerika kıtalarının tam ortasında yer alan Panama kanalı, doldur boşalt sistemi altında çalışmaktadır. Gemilerin tonajı ve türüne göre yaklaşık olarak 10 metrelik bir havuz yaratılabilmektedir. Bu anlamda iki okyanus arasında bulunan yaklaşık 30 metrelik farkta böylelikle burada giderilmiş olmaktadır. Bu fark aslında karada vardır. Okyanus seviyelerinde herhangi bir yükseklik farkı söz konusu değildir. Kanal o kadar uzundur ki gemilerin ortalama seyahat süresi, 10 saati bulabilmektedir.Yılda yaklaşık 15 bin geminin geçtiği kanaldan Panama devleti ciddi bir hasılat elde etmektedir. Trafik kapasitesini artırmayı ve seyahat süresini kısaltmayı planlayan Panama devleti, son yıllarda kanalı daha teknolojik bir yapıya kavuşturmaya yönelik çalışmalar yapmaktadır. Ayrıca kanal kademeli olarak genişletilmektedir. Bugüne kadar Panama kanalından geçip en yüksek ücreti ödeyen gemi, yaklaşık yarım milyon dolar gibi bir ücreti gözden çıkarmıştır. Bu da hem zaman hem yakıt tasarrufu bağlamında yine de karlı bir alışveriş olarak görülmektedir. Kanal sayesinde ülke ciddi bir refah seviyesine ulaşmış ve ülke kalkınarak Amerika kıtasının önde gelen ülkelerinden biri haline gelmiştir.
Kaynakça:
Kanal Der Panama
Yazar:Emir Karasu